Апаратты – дидактикалы блім

Зерттеулерді деуді дістері

Сабаты масаты:

Ø биофизикаа мір былыстары физикасы ретінде анытама беру.

Ø негізгі аспектілерге, сіресе жасушаларды молекулалы жне химиялы рамына, ауыздарды функциональды кластарына тсінік беру

Ø медициналы апараттарды математикалы деу дістерін арастыру

Таырыпты негізгі сратары:

1. Биофизиканы негізгі блімдері

2. Медициналы апараттарды математикалы деу

 

Апаратты – дидактикалы блім

Биофизика молекулалар мен жасушалар басталып, барлы дегейде оып йренетін мір былыстары физикасы ретінде аныталады.

Азаны физика – химиялы рылысыны крделілігіне арамастан органикалы осылыстарды кейбір кластарымен (аминышылдары, ауыздар, нуклеин ышылдары) салыстыра отырып оны молекулалы дегейде рылысын арастыру ммкін болады екен.

Тірі аза ашы, зі реттелетін, гетерогенді, биполимерлер (ауыздар мен нуклеин ышылдары) болып табылатын маызды негізгі функциональды заттардан тратын жйе.

Биофизиканы 3 аймаа бледі: молекулалы биофизика, жасуша биофизикасы, крделі жйелер биофизикасы. Молекулалы биофизика функциональды молекулаларды, сіресе ауыздар мен нуклеин ышылдарды физика – химиялы асиеттерін жне рылысын оып йретеді.

Молекулалы биофизиканы негізгі масатына молекулаларды рылымы жне функциясы жатады. Молекулалы биофизикажасуша биофизикасына біртіндеп кшеді де, ол з кезегінде жасушалы жне лпалы жйелерді рылысы мен функциясын оып йретеді.

Жасушалы биофизикасына нерв импульстеріні таралуы мен генерациялауын, блшыетті жиырылуын, фотобиологиялы былыстарды (фотосинтез, жары рецепциясы, кру), арнайы тітіркендіргіштерді адам рецепторларымен (квантты, молекулалы, жасушалы дегейлерде) физикалы жне физика – химиялы механизмдерін абылдайтын сезім мшелер биофизикасын арастырады.

Крделі жйелер биофизикасы: кбінесе биофизиканы теориялы аймаына жатады, ол биологиялы рдістерді физика - математикалы моделденуі жне жалпы проблемаларды арастыруа арналады.

Биофизиканы заманауи дістеріні мыналара йлесімділігі болуы тиіс: жоары сезімталды жне лкен длдік, сол себептен электрониканы соы жетістіктерін жне спектроскопияны оптикалы дістерін (ЯМР жне ЭПР) пайдаланылады.

Жасушада Менделеевті периодты жйесіні 126 элементі бар екені аныталды, сіресе жасушада 4 элемент ерекше байалады – оттегі (65-75%), кміртегі (15-16%), сутегі (8-10%), азот (1,5-3%). Осыларды осындысы жасуша рамыны 98%-н райды. Келесі топты 8 элемент райды, жасушада олар онды жне жздік пайызбен есептеледі. Олар ккірт, фосфор, хлор, калий, магний, натрий, кальций, темір. Нтижесінде олар 1,9%-ды райды. Баса алан элементтер жасушада аз млшерде болады (0,1%-дан аз).

Медициналы апаратты математикалы деу

Болып жатан былыстарды сипаттау шін физикада физикалы шамаларды санды аныталан бірнеше шамалар: жылдамды, кш, ысым, температура, электр заряды, потенциал, ріс жне т.б. кіреді. рбір шамаа дл анытама беріледі.

Медицина мен диагностикада кптеген лшеулер физикалы шамаларды лшемдері болып табылады. Санды диагностикада ол дене температурасы, ан ысымы, биопотенциалдарды уаытты туелділігі, кзді оптикалы кші, ан ттырлыы, суд медициналы экспертизада олданылатын спектрлік сараптаммасы жне басалары болуы ммкін.

лшеуде берілген шаманы ытимал мнін жне лшеу ателігін баалау ммкіндігін беретін кездейсо ателіктерді анытау ережесі математикалы статистикада жне ытималдытар теориясында арастырылады.

Мысалы, х₁, х₂, х₃, …, х_i, … х_n лшенетін шаманы алынан мндері.

Осы шаманы ытимал (орташа арифметикалы) мнін аламыз: (1)

рбір жеке лшеуді орташа арифметикалы ауытуын абсолют ателік деп атайды жне оны былай анытаймыз:

, … ... не

Ал салыстырмалы ателік былай есептеледі:

лшеуді бірыай баалау длдігі болуы ажет. Кездейсо шаманы баасын стандартты жне орташа квадратты ателік береді. п лшеулер шін бірыай орытындыда орташа квадратты ателік алынады: (2)

 

лшеу саныны п згеруіне арай шамасы да андай да бір згеріске шырайды. Егер лшеу саны кп болса, онда шамасы андай да бір траты бір шамаа мтылады:

(3),

бл шамасыны статистикалы шегі деп аталады. шамасы орташа квадратты ателік деп атайды, дегенмен практикада оны жуыталан шамасы олданылады.

шамасын лшеу дисперсиясы деп атайды. (2) формуланы практикалы лшеуде мына трде жазуа болады: (4)

кмегімен лшеу ателігіні баалауды тиімділігі кездейсо шамаларды таралуыны Гаусс заындаы параметрі болып табылады.

(5) формуласы арылы кездейсо шамаларды интервала тсу ытималдылыы аныталады.

 

Немесе , мндаы - стандартты ауытуы,

Бл жадайда ытималдылы мынаан те:

(6)

трде берілсе, онда -дан -ке дейінгі интервал сенім интервалы деп аталады, сенім интервалында жататын лшенетін шамасы

(6) формуласынан стандартты ателікке 0,68 белгілі сенім ытималдылыы сйкес келеді, яни барлы шаманы 68% -ы жне интервалында жатады, екіеселенген стандартты ателікке 0,95 немесе 95%, ал ш еселенеген сенім ытималдылыы 0,997; яни лшенетін шаманы 99,7%-ы -нан интервалында жатады.

рине, сенім ытималдылыы лшеу саны кп боландытан жоары болады, біра лшеу саны аз боланда (n=2, 3, 5 ….) ателікті анытау ммкін емес дегенді білдірмейді.

лшеу саны аз болан жадайда (екіден бастаанда сенім интервалы шін Стьюдент кестесі олданылады). Стьюдент коэффициентті сенім интервалыны еніне, лшеу санына жне стандартты ателікке байланысты рнектеледі: (7)

Стьюдент кестесіні горизонталь жолында берілген лшеу санына n сйкес (7) формуламен есептелген шама орналасады. Жоары вертикаль жаында ізделініп отыран сенім ытималдылыыны (Р) шамасы (0,9; 0,95; 0,97) беріледі.