ДЕНСАУЛЫА АУІПТІ АЗЫ РАМЫНДАЫ КОНТАМИНАНТАЛАРДЫ ГИГИЕНАЛЫ РЕГЛАМЕНТТЕУ

 

Микотоксиндер – микроскопиялы кгерген саыраула шыаратын тмен молекулалы екiншi метаболиттерден тратын токсиндер. Микотоксиндер дндi-даылдарды, брша тымдастыыны, кнбаыс, астыты сонымен бiрге ккнiстер мен жемiстерді табии ластаыштары болып табылады. Олар азы-тлiк нiмдерiн сатаан кезде азыты зінде дамитын микроскопиялы саыраулатар арылы сіп неді. Жемдерді рамында микотоксиндерді болуы, малды репродуктивті ызметін, оларды иммунды жадайына кері серін тигізеді. Микотоксиндер химия рылысы, уытты сері, сер ету механизмі бойынша айырмашылыы болады. Негізгі орта белгiсі кбінесе малдар шiн уытты болады. Микотоксиндерді жіктелуі оларды молекулалы рамымен тікелей байланысты, негізгі кілдері: афлатоксиндер, трихотецендімикотоксиндер, охратоксиндер, фумонизин, зеараленон, жне оларды туындылары, монилиформин, фузарохроманон, астауыш алкалоиды, циклопиазонды ышыл, патулин, цитринин жне т.б.

«Микотоксикоздар» термині алашында 1948 жылы А.Х.Саркисованы маалаларында кездеседі, 1938 жылыStachybotrys alternans саыраулаымен зарарланан сабанмен уланан жылыны сипаттау шін, «стахиботриотоксикоз» термині енгізілді. Кейін 1944 жылы Муратовты, Н. Г. Преображенскийді жне Г. И. Саликовты ебектерінде жем рамындаы ара кйе оспаларымен ( Claviceps purpurea ) уланан шаруашылы малдарын шін клавицепсотоксикоз термині енгізілген болатын. Ол ткен асырды 60-шы жылдары пайдаланыла бастады. Соына арай трлі заттарды здеріні табиаты мен улылыына арай микотоксиндерге жатызылып, кейіннен микотокикоздар атауына ие болды. Адамдарды алашы нанмен, бидаймен, саыраулаты контаминирленген улы метаболиттерімен, яни ара кйе алкалоидымен уланандыы туралы ортаасырды жазбаларынан белгілі болан.

Кеден мшелеріні одаы заыны негізінде таайындалан «Азы тлікті бiрттас санитарлы-эпидемиологиялы ауiпсiздiк талаптары» таамны ТН ВЭДыны кодтары бойынша тауарларды классификациясына сйкес азы-тлiк нiмдерiне таралады.

Микотоксин – афлатоксин В1, дезоксиниваленол (вомитоксин), зеараленон, фумонизин, Т-2 токсин, патулин - сімдік текті шикізат мен азы тліктерді рамында, афлатоксина М1 – ст жне ст німдерінде баыланады. Микотоксиннi В1, (вомитоксина ) дезоксиниваленол, зеараленон, фумонизин басты ластаыштар болып, асты даыл нiмдерi шiн - дезоксиниваленол; жаатар жне ана майлары шiн - В1 афлатоксин; делетін жемiстер жне ккнiстер шiн - патулин. Охратоксин А таамды масатта олданылатны бидайда, фуминозин жгері мен оны екіншілік німдерінде баыланады.

азіргі кезде азы тлік німдерінде 250- ден астам зе саыраулатары, сонымен атар 120 шаты жоары улы метаболиттер болуы ммкін.

 

1 Кесте – Таам німдері мен азы- тлік шикізаттарында микотоксиндерді млшері

Таамны аты Крсеткіштер Шекті рсат етілген дегей мг/кг, арты емес
Шикі кйіндегі ст, шикі майсыздандырылан ст, шикі кілегей. Оларды негiзi, ашудан кейiн деген нiмдерге iшiрлiк ст жне iшiрлiк йылыстар, пiскек, ст сарысуы, ст сусыны, (айран, ацидофилин, аты, кефир, ымыз жне ымызды нiм, йогурт, айран), айма, термиялы ыздырылан ашыан сйы ст нiмдерi. Ст німдері, кертірілген ст, Продукты молочные, молочные составные сухие, сублимирленген (ст, кілегей, ашыан ст німдері, сусындар, балмздаа арналан оспалар, сарысу, іркіт, майсыздандырылан ст Ірімшік, ірімшік німдері (те атты, атты, жартылай атты, жмса, тздысы), балыттылан,альбуминді-сарысулы, iрiмшiк пасталар. Май, сиыр стінен жасалан майлы паста, ст майы. йылыс - сiмдiк спред, йылыс - сiмдiк ерiтілген оспа. Стті балмзда, йылыс,сiмдiк майынан жасалынан пломбир, торттар, балмздатан дайындалан десерттер Ашытуа арналан жне микрофлораны пробиотикалы таратуы шiн раталан ст негiздерiнде оректендiргiш орталар афлатоксин М1   0,0005  
Ст йытатын ферменттік препараттар, соны ішінде, (саыраула тамдас ферменттік дрі- дрмектер)   афлатоксин В1 зеараленон Т-2 токсин охратоксин А Рсат етілмейді Рсат етілмейді Рсат етілмейді Рсат етілмейді
Днді азы-тлiк, соны ішінде бидай, ара бидай, тритикале, слы, арпа, тары, арамы, крiш, жгерi, сорго. афлатоксин В1 0,005
дезоксиниваленол 0,7-бидай 1,0-арпа
Т-2 токсин 0,1
зеараленон 1,0-бидай, арпа, жгері
охратоксин А 0,005- бидай, арпа, ара бидай, слы, крiш
Днді даылдар бршатары,соны ішінде маш, чип, жасымы, нут тымдары афлатоксин В1 0,005
Жарма, талан, жапала Бидай ны, макарон бйымдары, ара бидай, тритикалевая шiн, жгерi, арпа, тарыны, она жгерi, крiш, арамы Макарон бйымдары афлатоксин В1 дезоксиниваленол Т-2 токсин зеараленон охратоксин А 0,005 0,7-бидай 1,0-арпа 0,1 0,2-бидай, арпа, жгері 0,005-бидай, арпа, слы, кріш
Азы- тлікті шабыл (бидай, ара бидай) охратоксин А 0,005 - cлы, арпа, биды, кріш, ара бидай
афлатоксин В1 0,005
дезоксиниваленол 0,7 из –бидай 1,0- арпа
зеараленон 1,0 бидай, арпа, жгері
Нан, тоаш бйымдары жне шоа пiсiрiлген бйымдар. Тоаш, кертірілген нан бйымдары, нан шыбытар, сабан жне таы басалары. афлатоксин В1 дезоксиниваленол Т-2 токсин зеараленон охратоксин А 0,005 0,7-бидай 1,0-арпа 0,1 0,2-бидай, арпа, жгері 0,005- бидай, арпа, ара бидай, слы, кріш
ант сияты кондитер бйымдары, шыыс тттiлiктерi, саыз (рамында жаатары бар бйымдар шін) ант сияты кондитер бйымдары: шоколад жне шоколадтан жасалан німдер Ірі бршаты какао жне какао-нiмдері афлатоксин В1   0,005  
ннан жасалан кондитер бйымдары   афлатоксин В1 0,005
дезоксиниваленол 0,7
Ккністі консервілер, жеміс жидектер патулин 0,05 алмадан, ызанатан, бргеннен жасалан
Джем, тосап, повидло, конфитюрлар,антпен сртілген жидектер, т.б. антпен жемiс-жидек концентраттары. патулин 0,05 (алмадан, бргеннен)
Сусындар, концентрленген сусындар, жеміс жидектен жасалынан сусын, морстар, концентрленген морстар, жеміс жидектік жне ккністік езбе, концентрленген жеміс жидектік жне ккністік езбе, жеміс жидекті балмзда, хош иістелген и таамды мз. патулин 0,05 (алмалар, ызанатар, брген, шгiштi шырынды нiмi)
Жаатар Шай (ара, жасыл, плиточный, кірпіш шай) Астытардаы кофе, жармаланан, еритiн кофе сімдік майы (рафинирленбеген майларды барлы трлері). сімдік майлары жне жануар майларны айта делуінен пайда болан німдер (маргарин, ). Продукты переработки растительных масел и животных жиров, включая жиры рыб (маргарины, сімдік май іркітілген спредтер, арнайы таайындауды майлары, соны iшiнде какао аспазды, кондитер, наубай жне ст майыны ауыстырыштары, майды баламалары майлар, SOS типі какао майыны жасартушылары, POP типі какао майыны жасартушылары, сімдік майы негізіндегі соустар, майонез, майонезді соустар. Май тымдастыыны даылдары Кнбаыс, соя, оза, жгерi, Зыыр, ыша, рапс, жержаа, азы-тлiк ккнрi.   афлатоксин В1   0,005
 
Алкагольсiз сусындар, соны iшiнде шырынмен, жасанды минералдалан. патулин 0,05 алмалар, ызанатар, брген, шырынды нiмi
Ст сарысу ауызыны концентраты, казеин, казеинаттар, ст ауызыны гидролизаттары сiмдiк ауызыны изоляттары, концентраттар, гидролизаттар жне текстураттар; азы-тлiк кнжарасы жне рамы трлі брша тымдастарыны майынан жасалынан н. Асты даыл, дн-брша таы баса мдениеттердi ана, жапала кнжара балалар оларды iшiнен, шабыл ананы белоктысы нiмдер асты даыл, дн-брша таы баса мдениеттер. афлатоксин М1 0,0005
- сусындар, соны ішінде ашытылпн тофу мен окара Концентрленген сусындар, ра жне оюландырылан; ра тофу мен окара. афлатоксин В1 Дезоксинива-ленол зеараленон 0,005 0,7 (бидай) 1,0 (арпа) 1,0 (бидай, арпа, жгері )
деулерi бар оамды ксiпорын iстеп шыарылатын ннан жасалан кондитер бйымдары. афлатоксин В1 0,005
Дезоксинива-ленол 0,7