Алды млшерін нормалау
азіргі тада жануар текті німдіктерде жаа биотехнология жетістіктерінен, ветеринарлы дрі-дрмектер, гормондар, транквилизаторлар, антибиотиктер аса толыныстар туызып отыр.
Азы-тлік рамындаы антибиотиктерді алды млшеріне мониторинг жргізу, сіресе, антибиотиктермен контаминацияланан мал шаруашылыындаы німдерді адаалау иынды туызады. Антибиотиктер жануарлара жаппай емдік дозадан грі аздан салынады. Олар инфекция ауіптілігін азайтып, жемні сіірілуін жасартып, мал одылыын амтамасыз етеді. Сонымен атар, бактерияны азаюынан етті саталуын да зартуа ммкіндік болады.
Азы-тліктердегі антибиотиктерді алды млшері адамдардаы аллергиялы реакцияларды, дисбактериозды себепшісі болып, патогенді микроорганизмдер штамдарыны резистенттілігін тзеді. Еуропалы Кеесті Парламенттік Ассамблеясы мал шаруашылыында мал сіру мен кбейтуде суді ынталандыратын антибиотиктерді олдануа, мал бордаылауда терапевтік млшеріне тыйым салып отыр.
Кптеген елдерде жргізілген зерттеу нтижелері антибиотиктерді биосубтратта бос кйінде жне белокпен кешен тзілген кйінде кездескен. Мал німдерінен алынан азы-тліктерді рамындаы гормондарды млшері де осы іспеттес.
Гормонды препараттар мал бордаылауда суді ынталандырушы ретінде жне кбінесе синтетикалы эстрогендер, тиреостатиктер олданылады. Тиреостатиктер аланша безіні гормонына йод енуін тежейді. Осыны нтижесінде жануар организмінен суды шыарылуы азайып, мал етіні орнына арты су жиналуынан салмаы артады. Бл препараттарды кейбір млшері мал сойаннан кейін де саталып, адам бойындаы гормоналды тепе-тедікті бзып, аланша безді згерістеріне, аллергияны шаыруы бден ммкін.
Кесте – 3 Жануар текті азы-тліктер рамындаы ветеринарлы препаратты алды саны
| Таамны аты | Крсеткіштері | Рсат етілген дегейлер, мг/кг, арты емес |
| Ет, жартылай фабрикаттар булы, салындатылан, мздатылан, тоазытылан (соымды, ксiпшiлiк жне жабайы адарды барлы трлерi), сонымен атар: Соымды малдарды субнiмдерiсалындатылан, тоазытылан(бауыр, бйрек, тiл, ми, жрек), шоша терiсі,таамды ан жне оны делген німдері Шжы нiмдерi, соымды мал етіні барлы трлерiні ет нiмі, еттен жасалан аспазды заттар. Субнiм жне ан олданып дайындалан ет німдері (паштеттер, ливер колбасылары, зельцтер, йыма жне таы басалар). Субнім, ан, шжы олданып пiсiрiлген бйымдар, (нандар,шжы, йыма, ливерлі шжы ) Субнімдерді консервілерi, сонымен атар паштетті консервілер (соымды жне ксiпшiлiк малдарды барлы трлерi) Ауасыз ортада кептірілген жне жылулмен кептiрiлген ет с еті, салындатылан, мздатылан жартылайфабрикаттар(соымды сты барлы трі, сты субнімдерінен жасалан жартылай фабрикаттар жне субнімдер с етінен шжы нiмдері, срлер, аспазды бйымдар сты субнімдерінен жасалан ет німдері, (паштеттер, ливерлі шжытаржне т.б.) с консервілері(с етiнен жне , ет – сiмдiкті паштетті жне фаршты) Ауасыз ортада кептiрiлген жне жылумен кептірілген с етi нiмдерi Жмырталар жне жмыртаны сйы нiмдерi (меланж, белок, жмыртаны сарыуызы) Жмыртаны ра нiмдерi (жмырта нтаы, белок, жмыртаны сарыуызы) | левомицетин (хлорамфени-кол) тетрациклин тобы гризин бацитрацин | Рсат етілмейді Рсат етілмейді Рсат етілмейді Рсат етілмейді |
Кесте жаласы
| Шикi ст, майсыздананшикi ст, шикi кілегей. Сзбе, сзбелі масса, тйіршікті сзбе, сзбеше, сзбе німдері, стті рама німдер, альбумин жне стті рама німдер, паста трізді стті белокты німдер,сонымен атар ашудан кейін термиялы делген німдер. Ст, кілегей, піскек, ст сарысуы,ст німдері, ст негізінде жасалан німдер, антпен концентрленген жне ойытылан, ойытылан жне стерильденген ст,ст консервілері жне стті рама консервілері. Ст нiмдері, ра стті рамалар, сублимиттелген (ст, йма, ашыан ст нiмдері, сусындар, балмздаа арналан осындылар, сарысу, піскек, майсыздандырылан ст). Ст белоктарыны концентраттары, лактулоза, ст анты, казеин, казеинаттар, ст белоктарыны гидролизаттары Iрiмшiктер iрiмшiк нiмдері(те атты, атты, жартылай атты, жмса, тздалан), балыттылан, сарысу-альбуминді, ра, iрiмшiк пасталар, соустар Сиыр стiні майы, майлы пастасы, стті майы. Кілегей-сімдікті спред, кілегей-сімдікті ерітілген оспа. Стті, кілегейлі сімдік майымен балмзда, пломбир, торттар, пирожнылар, балмздатан десерттер Пробиотикалы жне ашытыш микрофлораны байытуа арналан ст негізді ра оректік орталар | левомицетин (хлорамфени-кол) | Рсат етілмейді |
Транквилизаторлар. Транквилизаторлар малдарды тасымалдау кезінде оларды кіл-кйіндегі кйзеліс болмауын ескерту шін олданылады. Бл препараттарды алды млшері орталы жйке жйесіне олайсыз сер етеді.
Ветеринариялы препараттарды олдануды баылау бойынша сынылан халыаралы ережелерге сйене Codex негізіндегі жасы тжірибелер CAC/RCP 38 (1993) жатында берілген.
Барлы ветеринариялы терапевтік заттар мен жемге осылатын дрілік оспалар ветеринарлы препараттарды тіркеу ережелеріне OIE сай келіп, лтты дегейде тіркеуден туі тиіс.
Жануарлар мен старды бордаылауда, ауруларды профилактикасы мен емдеу масатында, су оймаларындаы балы сіруде ветеринариялы препараттарды млшерін баылау (оны ішінде, гормоналды препараттар, антибиотиктер) азы-тлік пен шикізат ндірушілер Кедендік одаа мше мемлекеттер территориясына енгізуге орай беретін апарат негізінде реттеліп, лтты задылытармен сйкестендіріледі.
Азы-тліктер мен шикізаттардаы азотрамдас осылыстарды
Млшерін нормалау
Азотрамдас осылыстар азы-тлікті ра алдыыны басым блігін райды. Олара белоктар, аминоышылдар, аминоышылдарыны амидтері, нуклеин ышылдары, аммиакты осылыстар, нитраттар, нитриттер т.б. Аминышылдары белок молекуласыны рылымды компоненті болып, бос кйінде белок ыдыраан кезде кездесуі ммкін.
Аминышылдарыны амидтері сімдік текті азы рамында табии рамдас блігі ретінде, мысалы ырыабатта, спаржада аспарагин амидтері (0,2—0,3%) кездеседі.
Аммиакты осылыстар азытар рамында аммиак пен оны туындылары трінде кездесіп, аммиак белокты аыры ыдырау німі болып табылады. Аммиак пен аминдерді едуір млшерде болуы азытаы белоктарды шірікті ыдырауын крсетеді. Сондытан ет пен балыты балындыын тексергенде аммиак бар-жоына зерттеу жргізеді.
Аммиак туындыларына спецификалы иісі бар моноаминдер CH3NH2, диметиламиндер (CH3)2NH жне триметиламин (CH3)3N жатады. Метиламин аммиака сас. Диметиламин — баса німдермен атар, балы белоктары ыдырауы салдарынан майшаба тздыы сияты иісі бар, газ трізді зат. Триметиламин — майшаба тздыында, кп кездесетін газ трізді зат. Концентрленген трінде аммиак иісі бар, ал лсіз концентрацияда шіріген балы иісі болады.
Нитраттар —азот ышылыны тздары. Азы-тлік тауарларында асаба пен кдіден басасында аздаан млшерде кездеседі.
Нитриттерді шжы ндірісінде етке алызыл тс беруі шін, етті тздауда аздаан млшерде осады. Нитриттер жоары уытты боландытан, таам ндірісінде олдананда шектеп (шжы етіне нитрит ерітіндісіндегі млшері 0,005% кп болмайтындай) осады.