Ксіпкерлікті негізгі белгілері

Ксіпкерлікті мні,субъектілері жне объеткілері.

Экономиканы тратандыру жне нарыты згерістерді жзеге асыру кп жадайда ксіпкерлікті дамуымен байланысты болады.Ксіпкерлікті экономикалы мніні мазмны шаруашылы іс-рекетті ртрлі жатарын сипаттаудан крініс алады.

Ксіпкерлік з бастауын асырлар тереінен алып жатыр.”Ксіпкер”,”Ксіпкерлік” ымдары ежелгі арабтарда пайда табу,кіріс,маманды,тіршілік,шаруашылы маынасында орын алан.Ататы араб ламасы Ибн-Халдун ксіпкерлікті адамдарды з ммкіндігі мен адал ебегі арылы молшылыа кенелу іс-рекеті деп баалаан.

Ксіпкерлік мселесіне экономикалы теория XVIII асырлар кезеінде кіл аудара бастады .Мселен,А.Смитті пікірі бойынша ксіпкер-ол меншік иесі ретінде пайда алу жне бір коммерциялы идеяны жзеге асыру шін туекелге бара алатын адам,сондай-а ол зі ндірісті жоспарлайды,йымдастырады жне оны нтижесіне иелік етеді деп тсінген.Ал Ж.Б.Сэй ксіпкерді ндіріс факторларын иыстыра алатын экономикалы агент ретінде арастыран.

азіргі экономикалы ылым ксіпкерді жаа ммкіншіліктерді іздейтін жне оны жзеге асыратын,жаа идеяларды,жаа технология мен німдерді мегеретін,ттынушылара ызмет крсетуді жаа дістерін таба алатын,капиталды олданылуыны жаа сфераларын іздейтін,істі алай бастауын жне алай жргізуін білетін,з алауынша туекелге бара алатын,иниациативаны толы пайдалатын субъект ретінде арастырады.Ксіпкерлік шаруашылы жргізуді трі ретінде экономиканы барлы сферасында мемлекеттік секторынан баса,адамдарды рекет ету рісін ,яни дайын нім ндіруді немесе ызмет крсетуді амтиды.Мысалы,ндірістік сауда,инновациялы жне адамдарды баса рекет ету рісі жатады.

оамдаы ксіпкерлікті табысты болуы келесі экономикалы жадайлара: кшті жеке меншік секторыны,бсекелестік ортаны,монополияа арсы задарды жне салы,валюта,аша жйесін реттейтін задарды болуына,шаын жне орта бизнесті мемлекетті олдауына байланысты болады.

Ксіпкерлікті іс-рекеті –ксіпкерлікті субъектілері арасындаы экономикалы атынастарды сипаттайды,оларды объектісі ретінде ндіріс факторларыны бкіл жйесі арастырылады.

Ксіпкерлікті тлалары жеке тлалар, ртрлі ассоциациялар бола алады.Бл жерде біз ксіпкерлік пен меншік субъектілері арасындаы тікелей байланыстарды барын байауымыза болады. Біра та,ксіпкерді меншікті субъектісі ретінде арастыранда,кез келген меншік иесі ксіпкер бола алмайтындыын ескеруіміз керек.Іс-рекетпен шылданатын ксіпкер рашанда меншікті субъектісі болып табылады.Сонымен атар, меншік иесі ксіпкер болмаса да табыс алуы ммкін.

Шаруашылы субъектілерді ксіпкерлік іс-рекеті ртрлі ндіріс факторларын пайдалануы арылы нім ндіруіне жне табыс табуа баытталан.

Ксіпкерлікті негізгі белгілері

Шаруашылыты жргізу дісі ретінде ксіпкерлікті бірнеше белгілері бар.Оны негізгі белгісіне шаруашылыпен айналысатын субъектілерді дербестігі мен туелсіздігін жатызуа болады.

Ксіпкерлікті туелсіздік белгісі ксіпкерге задара айшы келмейтін іс-рекет жасауына еркіндік береді. Яни, аша аржысы жне бір істі бастайын деген ниеті бар адамдар меншікті белгілі бір формасына негізделген з ндірісін йымдастыруына ылары бар. Сондай-а,анша жне андай ндіріс факторларын сатып алатындыын, анша жне андай млшерде німдерді ндіретіндігін,кімге жне андай бааме сататындыын ксіпкер нарыты конъюктурасына арай дербес зі шешеді.

Ксіпкерлікті туелсіздік белгісін абсолютті трде тсінуге болмайды.Себебі , экономикада абсолютті еркіндік болмайды . Ксіпкерді дербестілігі рашанда нары экономикасыны задарымен шектеліп отырады.

Дербестілік экономикалы ынталы принципімен тікелей байланысты. Ксіпкерлікті бл белгісі ксіпкерді табысты барынша кп алуа ынталандырады жне ксіпкерлікті дамуыны негізгі озаушы факторы болып табылады.Кп жадайда осы мол табысты алу шін ндіріс йымдастырылады жне оны клемі лайтылады. Сонымен атар, ксіпкер нарыты экономиканы негізгі субъектісі ретінде зіні ерекше мддесі шін ндірісті йымдастыра отырып, ол сондай-а тбінде оам шін , оамды масата жету шін жмыс істейді-бл тауар ендірісіні диалектикасы.Мысалы, Г.Форд кезінде автоклік шыара бастаанда , ол зіні жеке мддесін ,яни пайда табуды кздеді , біра ол бара-бара автоклік империясын раны брімізге млім.

Ксіпкерлікке творчестволы ізденіс, жаашылды белгілері тн. Себебі, шиеленіскен бсеке жадайында ешнрсені згертпей тек бааны сіру есебінен пайда аламын деуге болмайды. Бсеке кресінде німні сапасына, оны ассортиментіне кп кіл блгендер ана жеіп шыады. Ол шін тауар ндірушіні назарында жаа технология , ндірісті йымдастыруды алдыы атардаы дістері болуы керек.

Ксіпкерліктк таы бір белгісі- шаруашылы туекелділік пен жауапкершілік. Бл екі ым бір-бірімен тыыз байланысты. Мселен, туекелділік белгісіздікті білдіреді. Себебі, туекелге баран ксіпкер з ісін алдын ала болжауа ммкіншілігі болмайды, йткені ксіпкер бір іс-рекет туралы шешімді тез арада абылдауы ажет. Мндай жадайда ксіпкер нарытаы жадайды аншалыты мият есептегенімен барлы факторларды алдын ала толы ескере алмайды . Сондытан , кп жадайда туекелдікті дрежесін экономикалы баалау те иына тседі, немесе ммкін болмайды. Ал жауапкершілік шаруашылы мірде наты крініс алады, оны тиісті крсеткіштер арылы баалауа болады. Ксіпкерлікті осы белгісі ксіпкерді іскерлігіне, иындытара арсы тра алатындыына , бсекелесе білетіндігіне негізделген.

Ксіпкерлікті экономикалы табиатына толы сипаттама беру шін , ксіпкерді экономикалы ойлау абілетін ескеру керек. Ксіпкерді нертапышпен салыстыруа болады. Ксіпкер нертапыша араанда, ашан жаалыпен ана шектелп оймай, ол оны практика жзінде тез арада пайдалануды жне ыса мерзімде тиісті нтиже алуа тырысады. Ол шін ксіпкерді сол салада тиісті арнайы білімі болуы керек, сондай-а нары экономикасын задылытары туралы хабары болуы тиіс.

 

№ 3 Ксіпкерлікті йымдастыруды негізгі формалары

Нарыты эканомиканы негізгі эканомикалы буыны (агенті) фирма болып табылады. Фирма –иелігіне бір немесе бірнеше ксіпорындары бар жне пайда алу масатында ызмет крсету жне тауар ндіру шін ресурстарды пайдаланатын йым. Фирмаларды жіктеу шін р трлі белгілер не-гізге алынады. Олар кп жадайда екі белгі негізінде. Меншікті р трлі формалары ксіпкерлікт-і йымды-ты формаларыны пайда болуыны жне дамуыны негізгі болып табылады. Меншікті формаларына арай ксіпкерлікті келесі йымды ыты формаларын крсетуге болады. Олар мыналар: жеке меншіктегі ксіпкерлік фирмалар, серіктестік, акционерлік оам корпорация.

Жеке меншіктегі кіпкерлік фирма деп бір адамны иелігіндегі бизнесті айтамыз, яни фирманы млкі бір адамны меншігінде болады. Сондай-а, жеке меншіктегі ксіпкерлік фирмалар жеке-дара ксіпкерлікпен айналысатын, бизнестен тскен пайданы, табысты толы иемденетін, сонымен бірге оны бар ауыртпашылыын, жауапкершілігі мен туекелшілігін з мойнымен ктеретін жекеленген адам немесе жеке жаня. Егер фирма нашар жмыс істесе кйресе, фирма иесі за талаптарына сйкес з міндеттерін зіні барлы жеке млкімен жауап береді. Яни, мндай фирмаларда шексіз, толы мліктік жауапкершілік болады.

Жеке меншіктегі ксіпкерлік фирмаларды йымдастыруа кп аржы кетпейді. Жеке фирмаларды кемшіліктері аржы кздеріні шектеулігінде жне тез кйреп кетуіне байланысты коммерциялы банктер кп млшерде несие бермейді. Олар зады ыы бар мекемелерге (зады тла) жатпайды, сондытан, олар тек табыс салыын тлейді. Корпорация тлейтін салытарды тлемейді. Бндай фирмалар кп жадайда сауда жне ызмет крсету салаларында кеінен олданылады.

Ксіпкерлікті таы бір трі серіктестік оамдар – бірнеше адамдарды меншігіндегі фирмалар. Олар серіктестік мшелеріні осы фирмаа осан мліктеріні лесі негізінде рылады жне пайыны (лесіні) клеміне байланысты, тскен пайдадан з лестерін алып отырады. Егер оны бір мшесіні пайы(лесі) бкіл фирма капиталыны 10 пайызын раса, онда ол фирманы таза пайдасыны 10 пайызын иеленуге ылы. Серіктестікті міндетті шарттарыны бірі оларды мшелеріні арасында зара келісімні болуы.

Серіктестіктерді экономикалы атынастарына байланысты: жауапкершілігі шектелмеген (толы) жне жауапкершілігі шектеулі серіктестікке блінеді.

Толы серіктестік жымыны барлы мшелері фирма міндеттемелері бойынша толы жауапкершілікте болады. Фирманы пайдасы рылтайшыларды жарылы капитал лесіне арай блінеді. Егер толы серіктестік стсіздікке шыраан жадайда, оны мшелері фирманы барлы арыздарына з пайыны клеміне арамастан бкіл мліктерімен жауап береді.

Сонымен атар, жауапкершілігі шектеулі серіктестерді мшелері керісінше, здеріні серіктестіке осан мліктеріні лесіне байланысты (шеберінде) ана жауап береді. Сондытан да, жауапкершілігі шектеулі серіктестер барлы елдерде кеінен олданылады. Серіктестікті жарысында серіктестікті басару органдарыны зыреті, оларды шешімдер абылдау жне серіктестіктер атынан рекет жасау тртібі белгіленеді. ЖШС-ні жалпы жиналысыны зыретіне жататындар:

1)серіктестікті жарысын згеоту;

2)атарушы органдарын ру жне кері шаыру;

3)жылды есебімен бухгартерлік балансын бекіту жне оны пайдасы мен зиянын блу;

4) серіктестікті айта ру емесе тарату туралы шешім шыару;

5) серіктестікті тексеру комиссиясын ру. Бл мселе серіктестікті атарушы органыны шешуіне берілмейді.

Акционердік оамдар – блда ксіпкерлікпен айналысатын, зады тлаларды бірі. Акционерлік оамдарды иесі жне оны басарушы, осы фирманы акциясын сатып алан азаматтар болып табылады. Акционерлік оамны капиталы-акцияларды шыару мен оны сату арылы рылады. Акция иесі осы компанияны пайдасыны бір блігін дивиденд р етінде алуа ылы. рбір акция оны иесіне акционерлер жиналысында 1 дауыс береді. Акционерлік оамды басару ммкіндігін беретін акцияны 51 пайызы баылау пакеті деп аталады. Акционерлік оам басшылыы жыл сайын алынан пайданы бір блігін дивиденд трінде, ал бір блігін ндірісті кеейтуге жмсайды. Дивидендтер акцияны нына байланысты процент трінде беріледі. Мысалы, номиналды ны 100 теге дивиденд 5 пайыз млшерінде болса, онда акция иесі акцияа 50теге алады. Егер акционерлік оам жыл аяында шыынмен шыса, онда дивидендтер тленбейді. Акционерлік оам жауапкершілігі шектеулі компанияларды атарына жатады. Акционерлік оамны мшелеріні жауапкершілігі акционерлік оама кіру шін салынан аражат шеберімен шектеледі.

Акционерлік оамны акционері кез-келген уаытта з акциясын баса біреуге атып, оамнан шыуа болады.

йымды форма жаынан акционерлік оамдар ашы немесе жабы трде болуы ммкін. ”Жабы” акционерлік оамда – акциялар бірнеше рылтайшыларды иелігінде болады, ор биржасында сатылмайды. Ал «ашы» акционерлік овмны акциялары ор биржасында еркін трінде сатылады жне сатып алынады.

Ксіпкерлік салада ызмет ететін фирмалар, сондай-а клемі (лкендігі) боынша жіктеледі. Соан байланысты фирмалар шаын, орта жне ірі болып блінеді.

Фирманы клемі, оны технологиялы ерекшелігіне байланысты болады. Мысалы, кейбір салаларда капитал сыйымдыоыы жоары боландытан, онда ндіріс клеміде ірі болады. Ал экономиканы баса салалары шін фирманы клеміні лкен боланынан грі шаын боланы ел экономикасыны дамуына едуір маызды ыпал етеді.

азіргі кезде шаын жіне орта бизнес саласында фирмалар коемі жаынан р трлі крсеткіштер негізінде жіктеледі. Мндай крсеткіштер атарына: фирмалар жмы істейтін адамдар саны, жарылы капитал клемі, активтер млшері фирманы табыстарыны млшері жатады. Осыларды ішіндегі е басты крсеткіш – фирмадаы жмыс істейтін адамдарды саны мен жылды капитал айналымы болып табылады.

азіргі экономикада шаын жне орта бизнес шаруашылыты е ірі секторын райды, рнда ебекке жарамдыларды 50 пайыздан астамы жмыс істейді. Шаын бизнесті деттегі формаларына франчпйзинг (жеілдік) жне венчурлы (туеккелділік) фирма.

Франчайзинг – шаын жекеменшік фирмалар жйесі. Олар тиісті сферада жне территорияда ірі фирмаларды фабрика маркасын пайдалану туралы келісім негізінде сол компанияларды німдерін сатумен шылданады. Бндай келісім шарттар екі жаа да тиімді болады.Бір жаынан шаын фирмалар ірі компаниялардан тиісті кмек, несие ала алады, екіншілері з німдерін сатуа аша шыармайды, нтижесінде ашаларын немдейді.

Венчурлы фирмалар – олар ылыми-зерттеулерді жзеге асырумен шылданатын коммерциялы йымдар, яни ылыми жаалытар негізінде бизнес жасайды. Егер жаа нім сатып алушыларды ажеттіліктеріне, нары талаптарына сай келмесе, онда олар шыына шырауы ммкін. Сондытан, венчурлы фирмалар жаа німдеді бірін тез арада деуді аятап, німні баса трін деуге кшуге тырысады. Венчурлы фирмалар азастанда жаадан рылып, дамуда.

 

 

4. Фирма орларыны ауыспалы айналымы мен айналысы.

Жоарыда крсетілген фирмалар шаруашылыты йымдастыра отырып, еюек ралдары мен ебек заттарын ндірістік масата ттынады, ндірілген німді ткізеді, сатады, ал аша орларын жаадан ажетті ндіріс рал-жабдытарын сатып алуа, жалаыа, мемлекет алдындаы арызды теуге жмсайды.

ндіріс прцесін тікелей амтамасыз ететін фирмаларды арамаындаы материалды жіне аша аржылар, осы фирмаларды ндірістік орларын райды.

ндіріс рал-жабдытары осы фирмаларды ндірістік орларында басты орын алады. ндіріс рал-жабдытарыны рамытехникалы жаынанан аланда ндірілген німні жне ндіріс технологиясыны асиетімен аныталады. Мысалы, шойынды дайындап шыару домна пешті, темір руданы, коксты пайдаланумен байланысты, ая киімді дайындап шыару тігін машиналарды, тері, шеге жіне т.б. ажет етеді.

Фирмаларды арамаында ызиеткерлерді леуметтік-мдени ажеттерін анааттандыру шін пайдаланатын ндірістік емес орлары болад. Олар трын йлерден, емдеу мекемелерінен, санаториялардан жне демалыс йлерінен т.б. трады. ндіріс прцесіне тікелей атыспаанымен, олар ызметтерді мірлік ажеттерін анааттандыруда лкен рл атарады жне сонымен байланысты ндіріске белгілі дрежеде ыпал етеді.

ндірістік орлар фирманы рал-жабдытарыны тек бір блігі, ал алан блігін айналыстаы орлар райды. Айналыстаы орлар тауарлы формада ( запастаы, ткізілмеген дайын німдер) жне аша орынан трады ( шикізат, материалдар, отын сатып алуа, жалаыа арналан аша аражаты). Егер ндірістік орлар тікелей материалды игіліктерді ндіру саласында болса, ал айналым орлары німдерді сату жне ашалай есеп айырысу саласында болады.

орларды біртіндеп ш формасыны (ндргш, тауарлы, ашалай) біп-бірімен алмасуын амитын здіксіз озалысын орларды ауыспалы айналымы дейді. Осы озалыста барлы экономикалы задарды бір-юірімен байланысын, рекет ту ерекшеліктерін круге болады. Ауыспалы айналыс процесінде орлар 3 сатыны амтиды, яниоларды бір формадан екеншісіне ауысып отыруын крсетеді.

 

Бл жерде А-фирманы аша оры –рал-жабдытары, Ж- жмыс кші, – ндіріс процесі, Т - тауар орлары, А – тауарды сатудан тскен аша. Осы айналымдаы негізгі саты ндіріс, себебі, ебек прцесінде ттыну ны мен н ндіріледі. азір нарыты атынасына кшуге байланысты ндірілген тауарларды уаытында ткізуді де маызы те зор. ндірістік орларды здіксіз ауыспалы айналымда болуы экономикалы ажеттілік. Фирма орларыны ауыспалы айналымыны немі айталанып отыруы оларды айналымы деп аталады. Айналасына арай ндірістік орлар негізгі жне айналмалы болып екіге блінеді. Негізгі орлара машина-жабдытар, за мерзімге пайдаланылатын р трлі инструменттер, ндірістік йлер, станоктар, электр желісі мен бырлар т.б. ебек ралдары жатады. Олар зіні тозуына арай нын ндірілген німге бірте-бірте блшектеп ауыстырып отырады. Айналмалы орлара шикізат, материалдар, отын, осалы материалдар мен р трлі ыдыстар т.б. ебек заттары жатады. Бл орлар ндіріс процесінде тгел ттынылады жне нын даяр німге бтіндей аударады.

ндірістік орлар здеріні здіксіз айналысында ндіріс жне айналыс сатыларынан теді. Демек, уаыт бойынша орлар айналымыны рамы екіге блінеді: ндіріс жне айналыс уаыттары.

ндіріс уаытына мыналар жатады: ебек раллы мен заттарыны ндірістік запастарда болуы; жмыс кезеі; ебек затына табии процестерді ыпал ету ажеттілігі жне йымдастыру мселелерінен тратын уаыт мерзімдері.

Айналыс уаыты- ндіріс рал-жабдытарын тауып алуа жне дайындалан німді ткізуге кеткен уаыттарды амтиды.

ндіріс процесінде негізгі орларды пайдалану нтижесінде, мысалы, айталы машина, ндіріс процесінде за уаыт атыса отырып бірте-бірте тозады, здеріні бастапы ттыну асиеттерін кемітеді. Бл негізгі орларды табии тозуы. ылыми-техникалы процесс жадайында негізгі орлар табии тозуа ана шырап оймайды, сонымен атар моральды, сапалы тозуада шырайды. Моральды тозу мынаан кеп саяды: жабдытар, машиналар жне баса негізі орлар табии тозу басталана дейін-а ныны бір блігін жояды.

Негізгі орлар ай трде тозса да, оларды ны із-тссіз жоалып кетпейді, ол ндірілген німге бірте-бірте кшіріледі. Негізгі орлар ныны осындай бірте-бірте жаа німні нына кшуі, амортизация деп атайды, бл тозан негізгі орларды орнын толтыруа жмсалады. Сондай-а бл орларды белгілі бір блігі тозан орларды жндеу масатына да пайдалануы ммкін.

 

 

Негізгі тсініктер жне оларды анытамалары

а) Ксіпкерлік талант

б) Фирма

в) Жеке ксіпкерлік

г) Серіктестік

д) Акционерлік оам

е) Жауапкершілігі шектелмеген (толы) серіктетік

ж) Жауапкершілігі шектеулі серіктестік

з) Франчайзинг

и) Венчуралы Фирмалар

к) Амортизация

л) ор жинау

м) Инвестиция

1. Адамны ндірістік рескрстарды тиімді пайдаланатын, жаа идеяларды, жаа технология мен німдерді мегере алатын, з алауынша туекелге бара алатын, инициативаны толы пайдалана алатын абілеті.

2. Табыс алу шін ел экономикасында жаа ндіріс уаттарын ру масатында крделі аржыны пайдалану процессі.

3. Негізгі орлар ныны бірте-бірте жаа ндірілген німні нына кшірілу процессі.

4. Мшелері здеріні серіктестікке осан мліктеріні лесі шеберінде ана жауап беретін йым.

5. жымны барлы мшелері фирма міндеттемелері бойынша толы жауапкершілікте болатын серіктестік.

6. Екі немесе одан да кп адам бірлесіп айналысатын ксіпкерлікті трі.

7. Иелігінде бір немесе бірнеше ксіпорындары бар жне пайда алу масатында ызмет крсету жне тауар ндіру шін ресурстарды пайдаланатын йым.

8. Бр ана адам айналысатын ксіпкерлікті трі.

9.Тиісті сферада жне территорияда ірі фирмаларды маркасын пайдалану туралы келісім негізінде, ірі компанияларды німдерін сатумен шылданатын шаын бизнесті формасы.

10. ылыми-зерттеулерді жзеге асырумен шылданатын коммерциялы йымдар, яни ылыми жаалытар негізінде бизнес жасайтын ксіпкерлікті формасы.

11. оамдаы барлы шаруашылы субъектілер арасындаы осымша німді ндіру, блу, айырбастау жне ттыну туралы атынастарды сипаттайтын экономикалы категория.

12. Акцияларды сату жолымен акша аражатын орталытандыру негізінде ндірісті йымдастырумен айналысатын ксіпкерлікті зады тлаларыны бірі.

Тест сратары

1. Ксіпкершілікті дамыту жадайына мыналар жатады

А. Мемлекеттік меншік формасыны стемдігі

В. Орталытандырылан жоспарлау

С. Ресурстарды мемлекеттік блу

Д. Экономикалы еркіндікті болуы

Е. Дрыс жауап жо

 

2. Негізгі капитал ымына кіретіндер

А. Станоктар,машиналар, рал-жабдытар

В. Дайын німдер

С. Шикізат, материалдар

Д. имараттар

Е. Ебек заттары

 

3. Ксіпкерлікті ай йымды формасында курделі техниканы ндіру жеіл болады

А. Жеке ксіпкерлік

В. Серіктестік

С. Акционерлік оам

Д. Мемлекеттік ксіпорын

Е. Аралас серіктестік

 

4. Тменде келтірілген масаттарды айсысы фирмаа аса маызды болады

А. Пайда табу

В. Сату клемін барынша арттыру

С. нім сапасын арттыру

Д. Жмысшыларды жалаысын арттыру

Е. Тауарлар мен ызметтерді сату нарыын кеейту

 

5. Фирма жаа ксіпорынды салу шін банк несиесін алуды жоспарлап отыр. Несиені жылды ставкасы 18% дегейінде аныталан. Осы жадайларды ескере отырып фирма

А. Жаа ксіпорынды салмайды

В. Жаа ксіпорынды салады

С. Шыына арамастан ксіпорынды салуа шешім абылдайды

Д. Берілген апарат негізіндегі шешім абылдау ммкін емес

Е. осымша серіктестіктерді тартады

 

6. Ксіпорынны масатына пайданы арттыру жне іскерлік ауымын кеейту кіреді. Берілген сипаттама тн

А. Барлы ксіпорындара

В. Тек ана шаын ксіпорындара

С. Тек ана ірі ксіпорындара

Д. Тек ана ораташа ксіпорынара

Е. Тек ана аралас ксіпорындара

 

7. Нарыты экономикада ор жинау ызметін

А. Ксіпкерлік фирма атарады

В. Фермерлік шаруашылы атарады

С. Ебек жымыны кеесі атарады

Д. Акционерлік оамны басару органы атарады

Е. Барлы жауаптар дрыс

 

 

8. Инвестициялар мына факторлара байланысты болады

А. Пайда нормасына немесе рентабелділікке

В. Процент ставкасыны дегейіне

С. Сол елдегі салы салу жйесіне

Д. Инфляцияны дегейіне

Е. Барлы жауаптар дрыс

 

9. Ксіпкер деп

А. Жаа ммкіншіліктерді іздейтін жне оны жзеге асыратын адамды айтамыз

В. Жаа идеяларды, жаа технология мен німдерді міегере алатын адамды айтамыз

С. Ттынушылара кызмет крсетуді жаа дістерін таба алатын адамдарды айтамыз

Д. Істі калай бастауын жне алай жргізуді білетін адамды айтамыз

Е. Барлы жауаптар дрыс

 

10. Инвестор дегеніміз

А. Алыпсатар- пайда табу масатымен бір жерден тауарды арзана сатып алып екінші жерге ымбата сатушы

В. Саудагер- пайда табу масатымен елге немесе шет елге тауар сатушы

С. Делдалшы- пайда табу масатымен елге немесе шет елге тауар сатушы адам

Д. Салымшы-пайда табу масатымен ксіпорына аржы салушы

Е. Барлы жауаптар дрыс

 

Тест сратары

1.Д; 2.А,Д; 3.А; 4.А; 5.В; 6.А; 7.Е; 8. Е: 9. Е; 10. Д.