Жер-ауыл шаруашылыыны негізгі факторы ретінде.Жер рентасы жне оны трлері.

ндіріс процесіні таы бір факторы – жер болып табылады.Жер ымына жерді зімен атар,жерді стіндегі немесе жер астындаы табии байлытар да жатады.Жермен адамны тіршілік жадайы тікелей байланысты екені брімізге млім.ОЛ адам мірінде р трлі рл атарады.Егер нерксіпте жер ксіпорындара тран орны ретінде ана болса,ал ауыл шаруашылыында кптеген ерекшеліктері бар.Соны ішінде,е негізгісі ретінде жерді шектеулігі,яни оны клемін кбейтуге келмейтінділігі жне жаадан ндіруге ммкін еместігін атауа болады.Жер ресурстары шектеулі боландытан,сондай-а жерсіз адам мір сру ммкін еместігімен байланысты жерге меншік,меншікті е табысты жне маызды трлері жатады

Меншікті бл трі экономикалы жаынан кп жадайда жала беру жне рента формасында табыс алу арылы жзеге асырылады.

Ренталы атынастаржерге жеке меншік иелері мен жалгерлерді арасында жерді жне баса ьабии ресурстарды пайдалананынан тскен табыстарды блу туралы пайда болады. Соны нтижесінде табыс екі блікке блінеді. Табысты бір блігі пайда трінде жалгерге тисе, екіншісін – стеме пайда трінде жер иесі алады. Жер иесі алатын табысты блігін жер рентасы деп атайды. Жер рентасы жалгерді жер иесіне тлейтін аренда тлеміформасында алынады. Аренда тлеміне рентамен атар, жала бергенге дейін жер участкесіндегі салынан рылыстарды амортизаиясы, жерді деуге жмсалан капитала процент кіреді.

Ренталы атынастарды халы шаруашылыыны р трлі салаларында (ауыл шаруашылы, рылыс жне т.б.) пайда болуыны маызды себептері, жоарыда крсеткендей, жерді ерекшеліктерімен байланысты. Жер экономикалы ресурс ретінде ебек процесіні нтижесі емес, сондытан оны ны болмайды. р трлі участкелерді нарлыы бірдей болмайды жне траты орналасуымен сипатталады. Біра жерді басты ерекшелігі оны кбейтуге келмейтіндігінде жне шектеулігінде. Сол себепті, жерді шектеулігіне байланысты оны сынысы абсолютті икемсіз болады. Бл жер нарыында жерге тек сраныс ана активті екендігін крсетеді. Оны келесі графиктен круге болады. Егер абсисса осінде жерді клемін, ордината осінде рентаны , онда графикте снысты исы сызыы S ордината осіне параллелді болады.

 

 

График жерді сыну абсолютті икемсіз екенін крсетіп отыр. Себебі,оны клемі немі бірдей болады жне згермейді. Сондытан, егер шаруашылыта пайдалануа тартылатын жерлерді клемі немі шектеулі болса, онда рентаны млшерін анытайтын фактор ретінде жерге тек сраныс ана болады. Сол себептен, осы экономикалы ресурса сер ететін р трлі факторларды жне жер нарлыыны тмендеуі салдарынан сранысты исы сызыы теріс екіш болады. Яни, сранысиы исы сызыыны екіштігі жерді р гектарынан алынатын табысты бірте-бірте тмендеуін крсетеді. сыны исы сызыыны сраныс исы сызыымен иылысуы жер нарыынданы тепе-тедікті – ргектар жерден ай сайын алынатын жер рентасыны дегейін крсетеді. Бір гектар жер шін ай-сайын алынатын рентаны дегейіні суі немесе тмендуі сол жер участксінде ндірілетін ауылшаруашылы німіне сранысты згеруімен тыыз байланысты болады. Сраныс скенде рента Р₀ Р₁-ге дейін тмендейді. Демек экономикалы рента клемі жерді сынысыны шектеулі жадайында, негізгі німге сранысты згеруіне байланысты болады.

Сонымен атар, жер рентасыны млшері жер участкесіні сату нарыына , яни жерді нарыа алыс жаындыына немесе жерді сапасына байланысты болады. Бндай участкелерде жер иесі иемденетін дифферениалды рента – стеме осымша н жасалады.