Таырып: аржы жне аржы жйесі
1.аржы жйесі жне аржы туралы жалпы тсініктеме.
2.Мемлекеттік бюджет: мні мен рылымы. Бюджет тапшылыы жне мемлекеттік арыз.
3.Салытар. Салытарды ызметтері. Лаффер исыы.
1. аржы жйесі жне аржы туралы жалпы тсініктеме.
Жалпы лтты німді ндіру, блу жне пайдалану процестерінде, аша, тауар айналысынан ошауланып, дербес озалыста болады. Соны негізінде, біріншіден, аша айналысы жне екіншіден мемлекетті, халыты, шаруашылы субъектілеріні аша орлары рылады. рекет ету, пайдалану дістеріне арай аша оры аржы формасына ие болады.
Аша орларын ру, блу жне пайдалану туралы мемлекеттер арасында, мемлекетпен зады жне жеке тлалар арасындаы пайда болатын экономикалы атынастар жйесін аржы деп атайды.
аржыны мні оны атаратын ызметтерінен крінеді. Оларды ірілеген 4 топа блуге болады: блу, реттеу, баылау, ынталандыру жне фискалды.
аржыны блу ызметі оамды ндірісті ртрлі сфералары арасында лтты табысты, жалпы лтты німді блу жне айта блу процестерімен байланысты. Мемлекет салытар арылы ндіріс жне леуметтік салаларды дамыту масатында ксіпорындарды, фирмаларды пайдаларыны, азаматтарды табыстарыны бір блігін бледі жне айта бледі.
аржыны баылау ызметі оамды ндірістегі макро-микроэкономикалы процестерді реттейтін маызды рал ретінде крінеді.
аржыны баылау ызметі аржы ресурстарыны дрыс блінуін жне пайдалануын баылауды амтиды.
аржыны ынталандыру ызметі ылыми-техникалы прогресті дамуын ынталандырады, сондай-а салы ставкаларын реттеу арылы, мемлекет кейбір ндірістерді жне салаларды жедел дамуына жмыс орындарыны кбеюіне жадай жасайды.
аржыны фискалды ызметі салытар арылы ксіпорындарды жне азаматтарды табыстарыны бір блігін мемлекет аппараты, елді оранысы жне ндіріс емес сфераларды аржыландыру болып табылады
оамдаы аша орларын ру, блу жне пайдалану процесінде туатын эканоми-калы атнастар аржы атнастарын райды.
аржы атнастары кез келген елде мемлекетпен занды жне жеке тлалар, зады тлалар, жеке мемлекетер араларында алыптасады.
лтты эканомика шеберіндегі аржы атнастарыны жиынтыы мемлекетті ар-жы жйесін райды. Ол орталытанан (мемлекеттік) жне орталытанбаан (мемлекет-тік емес) аржылардан ралады.
Орталытанан аржылар – аржы жйесіні басты блігі. Оан мемлекеттік бюджет жйесі (мемлекеттік несие,мемлекеттік леуметтік сатандыру, мемлекеттік жне жеке мліктік сатандыру) кіреді.
Орталытанан аржылады шаруашылы субъектілерді жне халыты аржылары райды.
Сонымен атар, ндірістін салалы ерекшеліктеріне арай аржы жйесі нерксіп, рылыс ауыл шаруашылы білім, ылым, денсаулы сатау жне т.б. аржыларына блі-неді.
Мемлекеттік аржы – аржы жйесінде маызды орын алады. Мемлекеттік аржы - мемлекетті ызметтерін (халы шаруашылыын басару , ораныс , леуметтік сфера жне т.б) аржыландыруа арналан ашалай орлар жйесі. Мемлекеттік аржы жне ба-а аржы жне баса аржы ресустары жмылдыру механизімі де амтиды.
Шаруашылы субъектілерді аржылары эканомиканы алашы буыныны денге-йіндегі дайы ндіріс жне ндіріс процессін амтамасыз ететін аша орларыны жйсі болып табылады.
Халыты аржысы – халыты ебек жне басадай ызмет етуіні нтижесінде алатын аша орлары. Халы бл орларды з меншігі жне материялды жадайларын лайту масатында пайдаланады. Сонымен атар, жмылдыру механизімі,(салы зейнет-керлік жне сатандыру жйесі , кеден ренталы жне баса да тлемдер) халы аржысж-ысына жне шаруашылы субъектілерді аржысына баытталан.
аржы жйесін йымдастыру принциптері ртрлі болуы ммкін. азіргі кезендегі ке таралан принциптері бірі азыналы ( фискаль-азына) федерализім. Бл принципі азастан аржы жйесінде де олданылады. Бл принципті мні аржы жйесіні жеке буындарыны арасындаы ызметтерді наты блуді кздейді, яни жергілікті бюджет з-іні кірісі жне шыысымен мемлекеттік (республикалы) бюджетке кірмейді. Жергілікті орган зіні бюджетінен оамды тртіпті сатауды, мектептерді, емханаларды жне т.б. мекемелерді аржыландыру.
оамдаы аша орларын ру, блу жне пайдалану процесінде туатын эканоми-калы атнастар аржы атнастарын райды.
аржы атнастары кез келген елде мемлекетпен занды жне жеке тлалар, зады тлалар, жеке мемлекетер араларында алыптасады.
лтты эканомика шеберіндегі аржы атнастарыны жиынтыы мемлекетті ар-жы жйесін райды. Ол орталытанан (мемлекеттік) жне орталытанбаан (мемлекет-тік емес) аржылардан ралады.
Орталытанан аржылар – аржы жйесіні басты блігі. Оан мемлекеттік бюджет жйесі (мемлекеттік несие,мемлекеттік леуметтік сатандыру, мемлекеттік жне жеке мліктік сатандыру) кіреді.
Орталытанан аржылады шаруашылы субъектілерді жне халыты аржылары райды.
Сонымен атар, ндірістін салалы ерекшеліктеріне арай аржы жйесі нерксіп, рылыс ауыл шаруашылы білім, ылым, денсаулы сатау жне т.б. аржыларына блі-неді.
Мемлекеттік аржы – аржы жйесінде маызды орын алады. Мемлекеттік аржы - мемлекетті ызметтерін (халы шаруашылыын басару , ораныс , леуметтік сфера жне т.б) аржыландыруа арналан ашалай орлар жйесі. Мемлекеттік аржы жне ба-а аржы жне баса аржы ресустары жмылдыру механизімі де амтиды.
Шаруашылы субъектілерді аржылары эканомиканы алашы буыныны денге-йіндегі дайы ндіріс жне ндіріс процессін амтамасыз ететін аша орларыны жйсі болып табылады.
Халыты аржысы – халыты ебек жне басадай ызмет етуіні нтижесінде алатын аша орлары. Халы бл орларды з меншігі жне материялды жадайларын лайту масатында пайдаланады. Сонымен атар, жмылдыру механизімі,(салы зейнет-керлік жне сатандыру жйесі , кеден ренталы жне баса да тлемдер) халы аржысж-ысына жне шаруашылы субъектілерді аржысына баытталан.
аржы жйесін йымдастыру принциптері ртрлі болуы ммкін. азіргі кезендегі ке таралан принциптері бірі азыналы ( фискаль-азына) федерализім. Бл принципі азастан аржы жйесінде де олданылады. Бл принципті мні аржы жйесіні жеке буындарыны арасындаы ызметтерді наты блуді кздейді, яни жергілікті бюджет з-іні кірісі жне шыысымен мемлекеттік (республикалы) бюджетке кірмейді. Жергілікті орган зіні бюджетінен оамды тртіпті сатауды, мектептерді, емханаларды жне т.б. мекемелерді аржылан
оамдаы аша орларын ру, блу жне пайдалану процесінде туатын эканоми-калы атнастар аржы атнастарын райды.
аржы атнастары кез келген елде мемлекетпен занды жне жеке тлалар, зады тлалар, жеке мемлекетер араларында алыптасады.
лтты эканомика шеберіндегі аржы атнастарыны жиынтыы мемлекетті ар-жы жйесін райды. Ол орталытанан (мемлекеттік) жне орталытанбаан (мемлекет-тік емес) аржылардан ралады.
Орталытанан аржылар – аржы жйесіні басты блігі. Оан мемлекеттік бюджет жйесі (мемлекеттік несие,мемлекеттік леуметтік сатандыру, мемлекеттік жне жеке мліктік сатандыру) кіреді.
Орталытанан аржылады шаруашылы субъектілерді жне халыты аржылары райды.
Сонымен атар, ндірістін салалы ерекшеліктеріне арай аржы жйесі нерксіп, рылыс ауыл шаруашылы білім, ылым, денсаулы сатау жне т.б. аржыларына блі-неді.
Мемлекеттік аржы – аржы жйесінде маызды орын алады. Мемлекеттік аржы - мемлекетті ызметтерін (халы шаруашылыын басару , ораныс , леуметтік сфера жне т.б) аржыландыруа арналан ашалай орлар жйесі. Мемлекеттік аржы жне ба-а аржы жне баса аржы ресустары жмылдыру механизімі де амтиды.
Шаруашылы субъектілерді аржылары эканомиканы алашы буыныны денге-йіндегі дайы ндіріс жне ндіріс процессін амтамасыз ететін аша орларыны жйсі болып табылады.
Халыты аржысы – халыты ебек жне басадай ызмет етуіні нтижесінде алатын аша орлары. Халы бл орларды з меншігі жне материялды жадайларын лайту масатында пайдаланады. Сонымен атар, жмылдыру механизімі,(салы зейнет-керлік жне сатандыру жйесі , кеден ренталы жне баса да тлемдер) халы аржысж-ысына жне шаруашылы субъектілерді аржысына баытталан.
аржы жйесін йымдастыру принциптері ртрлі болуы ммкін. азіргі кезендегі ке таралан принциптері бірі азыналы ( фискаль-азына) федерализім. Бл принципі азастан аржы жйесінде де олданылады. Бл принципті мні аржы жйесіні жеке буындарыны арасындаы ызметтерді наты блуді кздейді, яни жергілікті бюджет з-іні кірісі жне шыысымен мемлекеттік (республикалы) бюджетке кірмейді. Жергілікті орган зіні бюджетінен оамды тртіпті сатауды, мектептерді, емханаларды жне т.б. мекемелерді аржыландыру.