Инвестициялы меншік есебіні баламалы дістері.

 

1. Инвестиция деп – экономикалы р саласына ксіпкерлік кіріс, пайыз немесе капиталды сіру масатымен капитал трінде салынан жиынты шыысты айтамыз (шаруашылы субъектіні ныны жне соан сйкес оны меншіктеушісіні л ауатыны суі). Инвестиция былай жіктеледі:

лескерлік – жай жне артышылыты акциялар;

арызды – облигация, азынаша векселдері, депозиттік сертификаттар жне т.б.

Салым уаытына байланысты:

ыса мерзімді – иелік ету мерзімі 1 жыла дейінгі. Бл уаытша аша аражаттарын орналастыру масатымен оай ткізілетін нарыты нды ааздар компанияларыны инвестициялары.

за мерзімді – иелік ету мерзімі 1 жылдан жоары.

мерзімсіз инвестиция.

Таайындалуына байланысты:

аржылы – нды ааздара салым.

наты (млікке салым) – материалды ндірістік босалы орды суіне субъектіні негізгі капиталына салым.

алыптасуына байланысты – алашы, екінші ретік.

мір сру формасына байланысты – жат жзінде жретін, жатсыз жретін.

лтты керек жараына байланысты – отанды, шетелдік.

олдану типіне байланысты – инвестициялы (капиталды), инвестициялы емес.

Иелік ету тртібіне арай – жеке, оамды.

Шыару формасына арай – эмиссиялы, эмиссиялы емес.

Меншік формасына арай – мемлекеттік, коорпаративтік.

Айналым сипатына арай – нарыты, нарыты емес.

Туелдік дегейіне арай – аз туекелділікпен, туекелділігі жоары.

Экономикалы мніне байланысты (ы тріне) – мліктік, міндеттемелік.

Халыаралы жне отанды стандарттара сай бухгалтерлік есепте инвестициялар былай блінеді:

а) Инвестициялы меншік (ЕХС 40)

б) Еншілес, туелді жне бірге баыланатын шаруашылы субъектіні инвестициялы БЕС 13 “Консалидирленген аржылы есеп беру мен еншілес серіктестіктерді инвестицияларыны есебі” жне оан дістемелік нсаулар; БЕС 15 “Біріккен ызметке атысу лесіні аржылы есеп берулерде крінеді” жне олара дістемелік нсаулар.

Сонымен атар инвестициялар былайша жіктеледі:

тікелей – баса субъектілерді жарылы капиталына инвестициялар;

портфельді – субектіні иелігіндегі нды ааздарды иелігі;

венчурлы – туекелділік жне айтарылатын айта рылан субъектілеріні инвестициялы салымдары (мнай жне газ компаниялары, ылыми-техникалы жобалар)

2.Инвестиция келесілерді классификалайды:

Салым уаыты бойынша:

- ыса мерзімді (бір жыла дейін);

- за мерзімді (бір жылдан жоары);

Таайындалуы бойынша:

1. аржылы (жылжымайтын млікке баалы ааздар салу);

2. наты (капитала салым жне материалды- ндірістік орларды суіне);

Эмитентіне байланысты (Р задылытарымен келісе отырып баалы аазды шыаратын зады тла):

Мемлекеттік – мемлекетті ішкі не сырты арыздары шамасында заа сйкес шыарылатын нды аадар, сонымен атар Р лтты Банкі эмитетейтін баалы ааздар;

Муниципалды – бл ауданны леуметтік проблемаларын (рылыс, жол рылысы, мекетепке ралдар деу жне т.б.) шешуге жергілікті бюджеттен кепілдік берілген эмиссия, жергілікті атарушы билікті баалы ааздары;

Корпоративті – бл шаруашылы ызметті жзеге асыру масатына блінген аша аражаттары немесе жарылы капитал нылымы масатында ызмет бабындаы замен сайкес келетін зады тлалар шыаратын баалы ааздар.

Шыару формасы бойынша: эмиссионды;эмиссионды емес;

Жзеге асыру формасы бойынша: жатты;жатсыз;

лтты меншігі бойынша:отанды;шетелдік.

Меншіктену атары бойынша:жекелік; жалпы;

Пайда болуы бойынша: бірінші ретті;екінші ретті;

аражат салу формасы бойынша:за мерзімді (баалы ааздара немесе міндеттемелерге инвестиция салу);иелік ету лесі капиталды немесе субъект млігіні лесі (еншілес жне туелді йымдара инвестиция салу);жеке жобалар;

3.Шаруашылысубъектілер зіні атысу лесі есебін жргізу шін жне оны аржы есебінде крсету шін бірлескен ызметті іске асырады. Олар – актив, міндеттеме, осы ызмет бойынша кіріс мен шыыса атыстырушылар ыты-йымдастыру формаларына туелсіз 14 БЕС жетелікке алады. Осы стандарта сйкес бірлескен ызмет бойнша атысушы зіні аржы есебіне жне ауымдасан есепте мойындауы тиіс:

бірлесе баыланатын ндіріс;

ол ауымдасатын активтер жне ол зіне алатын міндеттемелер;

Бірлескен ызметке байланысты ызмет пен тауар сатудан тсетін зіні табыс лесі мен шыан шыыстары;

Бірлескен ызмет бойынша абылданан міндеттемелер, бірлескен ызмет бойынша баса атысушылармен бірге абылданан з міндеттеме лесі;

Сатудан тскен кіріс болмасы німдегі з лесін пайдаланудан тскен кіріс, бірлескен ызмет бойынша шыан шыындаы з лесімен бірген;

Бірлескен ызмет бойынша шыан шыындаы з лесімен бірге;

Бірлескен ызметтегі зіні атысу лесіне сйкес шыан шыыстар.

атысушы зиянны толы сомасын абылдауы тиіс; егерде салым я сатым аымдаы активті таза ткізу ныны тмендеуін кулендірсе. Оан: аымдаы активтерді таза зіндік ныны тмендеуін, за мерзімді активті балансты ныны тмендеуі осылады.

Егер бірлескен ызметке атысушы активті сатып алса сол активті туелсіз тарапа сатпайынша бірлескен операциялардан тскен зіні кіріс сияты мойындайды.

Бірата за мерзімді балансты нны тмендеуін бірлесе зияндарды лезде мойындау керек.

аржы есебінде келісімге сйкес шартты міндеттеме мен зиянны елеулі сомасы пайыз болуы ммкіндігіне байлынысты апарат ана ашылуа жатады, сонымен бірге шінші тарап шін жауапты шартты міндеттемелер.