Таырып 14. ДЕНСАУЛЫ САТАУДАЫ МЕНЕДЖМЕНТ.

Масаты: Студенттер заманауи жадайдаы денсаулы сатауды басарудаы менеджментті теориялы жне дістемелік негіздерін білулері тиіс

Менеджмент- халыты бірлескен ебегі нтижесінде пайдалы рі тиімді болатын ебекті басаруды табиатын, себебі мен салдарын, факторы мен жадайын зерттейтін ылым. Менеджмент тжірибелік шыармашылыта олдануа болатын кптеген ылыми дістері бар жне халыты басару рдісінде масатты трде баыталан шыармашылыты заы мен задылытарына, теорияларына сйенетін басару ылымы. Оны рамына: санды есептеулер, коммуникациялы жйелер, ртрлі технологиялы мселелерді шешімі, талдау дісі жне таы басалары кіреді.

Жйе – бл райсысы бір бтінді сипаттауа з лесін осатын, бір-бірімен немі байланыста болатын блімдерден тратын ттасты. Жйені басаша анытамасы - зіне тн емес жаа сапа трлеріні (интегралды, жйелік) пайда болуына алып келетін рекеттесулерді жиынтыы. Денсаулы сатау жйесін функциялау - басару жне йымдастыру рдістерінде зіндік кріністерін айындайтын, екі жаа да маыздыра болып келетін зіндік динамикалы рдіс: 1) элементтерді зара рекеттестігіне де байланысты болатын жйені ру; 2) жйені масатты функциясын орындауда жоары нтижеге жетуге кмектесетін тсілдермен осы элементтерге сер ету.

«Жйе» деген ыммен атар басару тжірибесінде «йымдастыру» деген ым да кеінен таралан, мысалы, жйені йымдастыру немесе йымдастырылан жйе. йымдастыруа оамны жне рбір адамны зіні денсаулыын сатауа жне алпына келтіруге ажеттілігін толыымен анааттандыратын, жоары тиімді наты бір жйемен амтамасыз ететін, медициналы жне йымдастырушылы-ыты, леуметтік-экономикалы шараларыны жоспарлы, ылыми-длелденген кешені деп анытама беруге болады.

йымдастыру рдісі оларды зара байланыстылыын, жйелілігін жне ажетті іс-рекеттерін крсететін жеті блімнен трады:

1. йымдастыру жйесіні масатын алыптастыру.

2. йымдастыру жйесіні рамын анытау жне масата жету рдісін талдау.

3. Жйені рылымын жне ызметін жасау.

4. Басару іс-рекетін жне басару технологиясын жасау.

5. жат айналымыны ретін, мліметтерді ту жолдарын жне клемін, байланысын анытау.

6. Техникалы заттарды олдануды йымдастыру жне тадау.

7. Басару ызметкерін жне жетекшісін оыту жне іріктеу.

Менеджментті элементтері:

1. Масаты – денсаулы сатау жйесіні немесе медициналы мекемелерді тактикалы жне стратегиялы міндеттеріні кепілді орындалуынан, жымдар мен жетекшілерді іс-рекетінен ктілетін нтижелер.

2. Адам орлары – жетекшілер мен орындаушылар жне оларды ойылан масата жетуді жзеге асырудаы дайындыы мен жетістігіні, инттелектуалды потенциялыны, дадыларыны, игеруіні, біліміні жиынтыы.

3. Материалды орлар – аржылы ммкіндіктер.

4. Медициналы-технологиялы орлар – медициналы мекемелердегі мамандарды инновациялы, клиникалы, басарушылы ммкіндіктері.

5. Тиімді пайдалану – денсаулы сатау жйесіне немесе медициналы мекемелерге максималды пайдалы медициналы-технологиялы жне материалды, адами орларды пайдалану.

Менеджмент – денсаулы сатауда зара байланыстылыты, оны жеке элементтерін анытауды игеру жне оны бірегей бтін деп тсіну нері болып табылады.. Ол, медициналы ызмет нарыы жоары дегейде ажеттілікті сезінетін баытпен айналысатын медициналы мекемелерді озалысына алып келетін механизмдерді руды игерумен орытындыланады. Менеджмент – медициналы мекемелерді масатын жзеге асыруа жне оларды ксіпкерлік абілеттіліктерін жеке мірлерінде толыымен олдануына жадай жасайтын адамдара баытталады. те арапайым трде, денсаулы сатаудаы менеджмент дегеніміз - денсаулы сатау рдісін басаруда масата жету шін адамды, материалды жне медициналы-технологиялы орларды тиімді пайдалану.

Файоль бойынша 14 басару станымы: 1) ебекті дрыс бле білу; 2) жауапкершілік пен ататы блшектенбеуі; 3) ебек дисциплинасыны ажеттілігі; 4) баынуды бірыайлыы; 5) топтарды ттастыы; 6) рбір тлаа жалпы ызыушылыты басымдылыы; 7) ебекте марапаттауды ділдігі; 8) орталытындыруды жне орталытандырмауды тедігі; 9) басарудаы субординация; 10) басаруды рылымды реттеу; 11) мекемелердегі жмыскерлерді те ытылы жадайы; 12) мамандарды трасыздыы; 13) ынтаны еркіндігі; 14) мекемедегі ндестік жне бірттасты.

Жйелік атынас сырты ортаа шыатын элементтер(тауарлар жне ызметтер) немесе нтижеге сер ететін рылымды тасымалданатын кіретін элементтері (орларды барлы трлері) бар мекемелер басаруда арастырылады. Мекемелер ызмет пен тауарларды орнына сырты ортадан айналымны айталануына ажетті орларды алады. Бл айналым здіксіз жне траты болады. Барлы мекемелер функцияланып жне бірдей ережемен басарылады

Жадаятты атынас жйелік атынаса арама-айшы болады. рбір мекеме шаын жне зіні басару стилін жасап шыару керек. Бл атынас салыстырамлы трде жаа емес, біра азіргі менеджерлерді арасында мойындалан, сонымен атар онда басаруды мбебеп дістері болмайды.

Сапалы атынас мекемелерді іс-рекеттеріні барлы жаынан сапалы ойлап шыарылуымен негізделеді. Бл оларды нарытаы бсекелестікте басымдыра болуына ммкіндік береді. азіргі кезде табии орларды азаюына байланысты нарыты аз шыындануды алыптастыратын сапалы атынас зекті болып келеді

азіргі менеджментті айырыша сипаттамасы, оны икемділігі, инновациялар мен згерулерге шыраыштыы жне зіні деті мен білімін жетілдіріп, болан жадайларды жйелі баылауа талаптанатын менеджерді болуымен сипатталынады. азіргі тада, 21 асырда нарыта озат (лидер) мекемелерді бейнесі наты басым немесе аздау болып айын крініп трады:

- олар адамдардан хабардар;

- мндай мекемелерді лидері жне оны басару стилі наты крініп трады;

- мндай мекемелерді даму баытындаы тратылыы жоары болады;

- мндай мекемелер «Ттынушы ашанда дрыс» деген ранмен жмыс жасайды;

- мндай мекемелер зіні жетістігінде ашанда оптимист.

Медициналы мекемелерде менеджер р трлі жмыстара жауапты болатын басаруды ртрлі дегейімен жмыс жасайды.

зіні ызметін орындау барысында менеджер ртрлі рлдермен ала шыады. Кбінесе ртрлі рлдерге жоары дегейдегі басару буыныны кілдері жататындытан, осы дегей те крделі болып табылады.

Осы кезде басару рлдеріні кпшілігі орташа жне жоары менеджерлерді жмысына атысты болады. Кішірек крсеткішпен есептегенде типтік менеджерді жоары буыныны жмысына ртрлі оншаты рл атысты деп есептеуге болады. Кптеген басарушылар адамда белгілі дегейде дады мен білім болмаса, жасы менеджер бола алмайды деп тсінеді. Бл минимум менеджментті кілттік дадылары деп аталып, білім мен дадыны ш категориясына блінеді. 1) техникалы білім/дады; 2) адамдармен жмыс істей алу дадысы, 3) басаруды концептуалды дадысы.

Менеджментті функциялары:

1. Жоспарлау – алдыа масат ою жне оан жетуді іс-рекеттерін тадау рдісі. Жоспарлау келесі элементтерден трады: масат ою; орлар мен ммкіндіктерді талдау; шараларды жасау жне тарату; нтижесін баылау жне баа беру.

2. йымдастыру – орындаушылар мен блімшелерді арасында сынылатын іс-рекеттерді клемін блу рдісі; масата жетудегі іс-рекеттерді йлесімділігі жне басаруды иерархиялы инфрарылымын алыптастыру.

3. ызметкерлерді басару – ойылан масата жету шін орындаушыны анытау, оыту, іріктеу рдісі.

4. Кшбасшылы – ойылан масата жету шін блімшелерді жне орындаушыларды ызытыру жне талаптандыру.

5. Баылау – згерістерді траты баылау, іс-рекеттерді з уаытында коррекциялау, нтижелерін баалау арылы жне де масата жетуді кздеуде жмыскерлерді сйкесінше з лестерін осуды ескере отырып орындаушылар мен мекемелерді масатын амтамасыз ету рдісі.

Шешімді абылдау рдісі жоарыда келтірілген 5 ызмет трімен жзеге асырылатын басаруды траты ралы болып табылады.

Денсаулы сатау жйесіні тжірибесінде барлы ызмет трлері бір-бірімен байланысты болып жне медициналы мекеме немесе жйені басаруды здіксіз айналымы трінде болады.

йымдастыруды рылымы – йымдастыру блімдерін ратын иерархиялы тртіп: йымдастыру блімдерін ратындар: оны блімшелері, блімдері, адам топтары жне сонымен атар оларды зара рекеттесу трі. Басаша сзбен айтанда йымдастыру рылымы дегеніміз - йымдастыру алдындаы міндеттерді орындауда адамдарды зара байланыстыратын басару мен баынушылыты коммуникациялы жйесі. рылым йымдастыру жніндегі келесідей мліметтерді амтитын, схема трінде болады: 1) ебекті блу, 2) орындалатын жмысты трлері, 3) блімшелер арасындаы рекеттестік жне субординация; 4) коммуникациялы каналдарды айындыы; 5) блімшелер; 6) басару дегейі. йымдастыруды арапайым жне нтижелі рылымы йымдастырудаы кілттік артышылыы болып табылады.

йымдастыру ресми трде емес йымдастырушылы рылымыны анытаанындаыдай бейресми кшбасшыларды немесе адам топтарыны бастапы жоспарлаан іс-ірекеттеріні салдары ретінде жмыс жасайды. Бейресми кшбасшылар мен адам топтары, сіресе, адамдара жаа, ерекше міндеттер мен мселелер кездесіп отыратын ішкі йымдастырушылы згерістер кезеінде те пайдалы болып келеді. Ресми емес рылымдарды артышылытарымен атар біратар кемшіліктері де болады. Сонымен атар олар ресми трде жмыс жасамаандытан, тіпті оларды іс-рекеттері йымдастыру жмысына зиянды жне кедергі де болуы ммкін. Оларды ызыушылыы йымдастыруды ызыушылыына арама-айшы келуі де ммкін. Ресми емес рылымдар жиі ртрлі шиеліністер мен алып кашпа сздерді кздері болады.

Реструктуризация немесе айта растыру – бл йымдастыру жмысыны тиімділігін жоарлату масатында йымдастыру рылымын згерту немесе айта ру рдісі. йымдастыру рылымыны оны айта ру туралы шешім абылдау кезінде білуі ажет бірнеше трлері бар: функционалды, кп профильдік, гибридтік жне алыпты рылымдар.

Жетекшіні тапсырманы табысты орындаудаы баылау дегейін амтамасыз ететін ажетті бірнеше станымдары бар: 1) ебекті дрыс бле білу; 2) кілдікті тасымалдау; 3) ы; 4) жауапкершілік; 5) есептік; 6) бірегей басару.

йлестіру материалы: «Rower Point» бадарламасындаы 10 слайд

дебиеттер:

1. Аканов А.А., Девятко В.Н., Кульжанов М.К. Общественное здравоохранение в Казахстане: концепция, проблемы и перспективы. – Алматы, 2001.– 100 с.

2. Мескон М.Х., Альберт М., Хедоури Ф. Основы менеджмента: Пер. с англ. – М.:»Дело ЛТД», 1994. – 702 с.

3. Тульчинский Т.К., Варавикова Е.А. Новое общественное здравоохранение: Введение в современную науку. – Иерусалим, 1999.– 1049 с.

4. Чен А.Н. Руководитель здравоохранения в Казахстане: теория, методология и практика обучения/ Под ред проф. М.К.Кульжанова. - Алматы, 2001.– 184 с.

5. Юрьев В.К., Куценко Г.И. Общественное здоровье и здравоохранение. – С.-Петербург, 2000.– 914 с.

Баылау сратары:

1. Менеджментті анытамасы.

2. Басарудаы «жйе» жне «йымдастыру» негізгі тсініктерді анытамасы.

3. Басаруды негізгі станымдары.

4. йымдастыру рдісіні сатылары.

5. Менеджментті ызметтері.