Атты денені ілгерілемелі озалысы

АД-ні ілгерілемелі озалысы деп денеде жргізілген кез келген тзу зіне параллель болып ала беретін озалысты айтады, сонда дене нктелеріні траекториялары исы болулары ммкін. Келесі теорема орын алады: ілгерілемелі озалыста дене нктелері бірдей траекторияларды кескіндейді жне р уаыт мезгілінде модульдері мен баыттары бірдей жылдамдытар мен деулерге ие болады. Бл жадайда АД-ні кинематикасы нктені кинематикасына келтіріледі.

4.7 атты денені траты с тірегіндегі айналмалы озалысы

АД-ні траты (озалмайтын) с тірегінде айналанда, оны сте жатан нктелері озалмайды (4.5 суретіндегі АВ). с арылы екі жазыты жргізейік – озалмайтын жне денемен байланысып озалатын жазытыты. Оларды арасындаы екі жаты j брышы денені брылу брышы деп аталады, ол айналу сіні о баыты жаынан араанда саат тіліні озалысына арсы болып крінгенде, о болып есептеледі. АД-ні траты с тірегіндегі айналу заы – келесі туелділік

j = j (t). (4.16)

Брышты жылдамды j брышыны уаыт туімен згеруін сипаттайды

w = dj/dt, яни . (4.17)

Денені брышты жылдамдыын модулі |w| те жне айналу сіні бойымен, шынан араанда дене саат тіліні озалысына арсы айналатын болып, баытталан векторымен кескіндеуге болады.

Брышты деу брышты жылдамдыыны уаыт туімен згеруін сипаттайды

e = dw/dt = d² j/dt², яни . (4.18)

Егер озалыс кезінде w=const болса, айналу біралыпты деп аталады. (4.17) формуласын интегралдап, айналу заын анытаймыз

. (4.19)

Біралыпты айналу кезінде болса, онда

. (4.20)

Егер озалыс кезінде брышты деу траты болса(e=const), айналу біралыпты айнымалы деп аталады, оны заы келесі трде жазылады

. (4.21)

Егер w мен e табалары бірдей болса, айналу – біралыпты демелі, ртрлі болса, біралыпты кемімелі болады.

Айналатын дене нктелеріні жылдамдытары мен деулерін анытаймыз (4.6 сурет).

Айналу кезінде М нктесі радиусы h те, жазытыы айналу сіне перпендикуляр жне P центрі сте жататын шеберді кескіндейді. dt уаыт ішінде дене d брышына брылады, М нктесі ds = h d орын ауыстыру жасайды. Сонда

. (4.21)

Нктені деулерін анытаймыз

. (4.22)

деуі траекторияа жанама баытталады (демелі айналу кезінде айналу баытына сйкес жне кемімелі айналу кезінде айналу баытына арсы), деуі рашан МP радиусы бойымен ске арай баытталады. Нктені толы деуі

, (4.23)

m брышы(4.6 сурет) келесі туелдік арылы аныталады

. (4.24)

жне векторлары шін келесі формулуларды шыаруа болады

, (4.25)

. (4.26)

Дріс. атты денені жазы параллель озалысы. Нктені крделі озалысы

Дрісті мазмны:денені жазы параллельозалысыны кинематикасы; нктені крделі озалысы.

Дрісті масаты: жазы параллель озалысыны жне нктені крделі озалысыны кинематикалы сипаттамаларын оып йрену.