Туекел-менеджментті негізгі принциптері

"Принцип" сзі латынны principium – басы, негізі сзінен шыады. Принциптерде оны уаытша ылымны барлы белгілі задары мен задылытары, сонымен атар, эмпириялы тжірибесі жиынтыталады.

Анарлым жалпы трде басару принциптерін норманы басару процесіне келгенде бастама ретінде анытауа, оамны даму дегейі мен мнінен жне оларды сатау (норма, ережелер жне задылытар) оам алдындаы ойылан масаттара жету жне мселелерді шешуге себеп болатын ерікті кштерден бастау алатын ережелер мен задылытар ретінде тсінуге болады.

Басармалы задар сияты, менеджмент принциптерін де ш басты топа блуге болады. Бірінші топа ттастай басару жйесіне байланысты жалпы басару принциптері жатады. Екінші топа – Басару жйесіні жеке компоненттеріне жататын басару принциптері жатады. шінші топа кіретін принциптер, наты іс-рекет пен былыстарды (длірек – туекелдерді ) басару ережелері мен тртібін регламенттейді.

Жалпы басару принциптері жйесінде басаруды ылыми негізделу принципін негізгі деп санауа болады. Менеджментке ылыми адам жасау, аржы мекемелеріні, соынан, алынан білімді басару практикасында олдануа негізделген ызмет крсету эффективтілігіне сер ететін факторларды барлы жиынтыты кешенді зерттеуді талап етеді.

Екінші, менеджментті маызды принципі басару мселелерін шешуге жйелік адам принципі. Жйелік адам, басарушылар аржы мекемесін байланысты, бір-біріне туелді жне немі бір-бірімен серлесетін элементтерді, мысалы адамдар, рылым сияты, р трлі масаттара жетуге баытталан мселелер мен технологиялар, жиынты ретінде арастыранды ажет етеді.

 

Таырып 3. аржылы туекелдер классификациясы

Лекция масаты: Туекелдерді пайда болуыны негізгі себептерін зерттеу жне оларды классификациялау.

Лекция сратары:

1. аржы туекелдеріні пайда болу себептері, ымдары жне мні.

2. аржы туекелдеріні классификациясы.

 

Аржы туекелдеріні пайда болу себептері, ымдары жне мні.

Аша аражатын атыстырумен жне оларды Болашатаы сранысты рынокты белгісіздігі жне белгілі бір кезе шін олма-ол средствоны тсуі жадайында орналастырумен байланысты операциялы рекеттерді жзеге асыру шін, банк тімді формадаы аражат ажет, яни, шыынны аз туекелімен немесе онсыз да оай жне тез олма-ол ашаа айнала алатын активтер ажет. зіні сенімділігін сатау масатында, банкте, болжанбаан міндеттемелерді орындау шін белгілі бір практикалы кез келген болжанбаан аржылы ажеттіліктерді анааттандыру шін ажет: несие немесе инвестициялау бойынша тиімді келісім-шарттар жасау; несиеке сранысты крделі жне болжанбаан ауытуларын компенсациялауа, салымдардарды аяасты алуы кезінде аражатты толытыру жне т.б.

Аржы туекелдеріні классификациясы.

Банктік туекелдерді кптеген классификациялары бар. Оларды райсысы зіндік дрыс. лкен дрежеде занамалармен корреляциялайтын анарлым универсалды Базель-2-ні алып арайы.

Тікелей банктік туекелдер

· Несиеті

· Нарыты (процентті, валютті жне басалар)

· Балансталмаан тімділік туекелі

· Операциялы

Жалпы туекелдер

· Салалы туекелдер

· Айма немесе мемлекет туекелдері

Несиеті туекелдер, дебиторды несиетік келісімде крсетілген шарттара сйкес несиеті негізгі суммасын тлеуге немесе проценттік тлемдерді жзеге асыра алмау ммкіндігін крсетеді. Несиеті туекел, з кезегінде, аша аражаты озалысыны иындытарына алып келуі жне банк тімділігіне теріс серін тигізуі ммкін тлемдерді кешіктірілуі немесе млдем жзеге аспай алуын білдіреді. аржы ызметтері секторындаы инновациялара арамастан, несиеті туекел, осы уаыта дейін банктік иындытарды негізгі себебі болып келеді.

Несиетік туекел тімдік туекелмен тыыз байланысты. Несиеті портфельді андай мерзімге жасаланына жне пассивтер рылымы андай (портфельді жасалуы осы пассив есебінен жреді) екеніне байланысты міндеттемелерді баланстылыын жне банктерді активтерін баалауа, банкке жне ттастай барлы банктік жйеге тнетін тімділік туекелін баалауа болады. тімділік туекелін басару, міндеттемелер рылымыны сйкестілігі жне теу мерзімі бойынша банк талаптарын білдіреді. тімділік туекелі, егер банк, аражатыны жеткіліксіздігінен белгілі бір стте зіні міндеттерін орындай алмаса туындайды. Бл жадай, мерзім бойынша активтерді жне пассивтерді балансталмаандыынан туындауы ммкін. Банкте, баланстаы болжанбаан згеріс жадайы туындау кезіне рдайым тімділік оры болуы ажет.