Операциялы шыындарды жіктелуі

Операциялы туекел факторларыны р трлі йлесуі кезінде пайда болатын операциялы шыындарды жадайлары нтижесінде шыындар жадайларына жіктеледі:

- ызметкерлермен немесе Банк ызметкерлерімен іске асатын асыра пайдалану немесе засыз іс-рекеттері (мысалы, рлау, ызметін асыра пайдалану, банк операциялары мен баса да келісімдерді жасалу факттарын асаана ысарту, информациялы жйелер мен ресурстарды рсат етілменген олдану);

- шінші тланы засыз іс-рекеттері (мысалы, бастама жне (немесе) тмел жне таы да баса жаттарды олдан жасалуы, информаіиялы жйеге рсат етілмеген енуі);

- Банкты немесе оны ызметкерлеріні ебек занамасын бзуы (мысалы, ебек келісімі шарттарыны бзылуы, ызметкерлерді денсаулыына зиян тиуі);

- баса да занамаларды бзу (сонымен атар, ылмысты жолмен алынан монопольяа арсы кіріс легелизациясы (жуылу) бойынша арсы сер ету, жне сакестерді аржыландыру);

- клиенттер, контрагенттер жне (немесе) баса шінші тлаларды негізгі ызметімен байланысты келісімшарттан туындайтын орындалан немесе орындалуы ажетті міндеттер;

- іскерлік айналым дстрлеріні бзылуы (мысалы, пия мліметті орынсыз пайдаланылуы, ызметтерді міндеттелуі, баа бойынша келісіп алу)

- негізгі аражаттар мен баса материалды активтерді заымдануы немесе жоаруы (ланкестік рекет, табиат апаттары, рт нтижесінде);

- ондырылар мен жйелерді істен шшыуы (мысалы, автоматтандырылан банк жйесіні, байланыс жйесі жмысыны істен шыуы, ондырыны бзылуы);

- ызметті орынсыз йымдасуы, басару мен орындау ателіктері (мысалы, ішкі процестер мен процедураларды барабар емес йымдаасуы нітижесінде, орау жйесіні жне (немесе) мліметтерге рсат алу ретіні болмауы (жетілдірілмеуі), Банк ішіндегі информациялы аымны дрыс емес йымдасуы, ызмет амсыздандырушыларды Банк алдында міндеттерін орындамауы, операциялар мен келісім бойынша мліметтерді енгізу мен деу кезінде жіберілген ателер, жаттарды жоалуы т.т.).

Операциялы шыындар мынадай трде болуы ммкін:

- активтер ныны тмендеуі;

- материалды активтерді жедел есептен шыару (алып тастау);

- сотты аулысыны (шешіміні) Р занамасына сай, кілетті органдар шешімі негізінде ашалай тлемдер;

- клиенттер мен контрагенттерге ашалай тлем, сонымен атар Банк кінсімен жауапкершілікке тартылан Банк ызметкерлеріні шыынны соттан тыс ретте орнын толыыру масатында ашалай тлемдер жасау;

- шаруашылы іс-рекетті айта алпына кетріру жне ателіктер, апаттар, табиат апаттары жне баса да сас жадайларда зардаптарын жою;

- баса да шыындар.

 

Операциялы туекелді тмендету

Операциялы туекелді тмендету операциялы шыындара жне (немесе) алыпты операциялы шыындарды млшерін азайтуа (шекеуге) шырататын оиалар немесе жадайларды бастау ммкіндіктерін тмендетуге баытталан іс шаралар кешеніні іске асуы болжайды. Банк дегейінде баыланатын операциялы туекелді тмендетуді негізгі дісі жымды рылымдарды, банкты операциялар жасауды ішкі ережелер мен процедураларын жасап шыару жне операциялы туекелді пайда болу факторларын жою (тмендету) шін баса да келісімдер. Бл кезде укілеттілікті блу принциптерін сатау, жргізілетін банкты операциялар бойынша бекіту (келісу) реті жне есептілігі жне баса да келісімдер бойынша ерекше кіл блінеді.

Операциялы туекелді тмендету шін Банк келесі негізгі ралдарды олданады:

- информация ол жетімділікті шектеу;

- нформациялы жйеге рсат етілмеген кіруге арсы ораныс жасау;

- информациялы жйе ралдарымен рсат етілмеген операцияларды жасауа арсы ораныс;

- жаттарды жасауа дейінгі баыланатын жмыс орындарын йымдастыру;

- ос енгізуді йымдастыру;

- атер іс-рекеттерді анытау шін автоматты тексеру процедураларын икемдеу жне осу;

- майда айталанатын рекеттерді автоматты трде орындау;

- пайдаланушы іс-рекеттеріні аудиті (тіркелу жне мониторинг).