Топыра микрофлорасы

Топырата топыра тзу жне топыраты зін – зі тазарту процесстеріне атысатын, табиатта азот, кміртегі жне т.б элементтер айналымына атысатын ртрлі микроорганизмдер тіршілік етеді. Топырата бактериялар, саыраулатар, мктер ( саыраула пен цианобактерия симбиозы) жне арапайымдар мекендейді.Топыраты 1 грамында бактерия саны- 10 млрд. жасауа жетеді. Топыра беткейінде УК- сулелері, рашылы т.б факторларды серінен микроорганизмдер салыстырмалы трде азайып отырады.

Микроорганизмдерді кпшілігі 10 см алыдытаы топыраты жоары абатында кездеседі. Тередеген сайын микроорганизмдер млшері азайып, 3-4 метр тередікте олар млдем кездеспейді.

Топыра микрофлорасыны рамы оны типіне жне жадайына, сімдік рамына, температурасына, ылалдылыына жне т.б байланысты. Топыра микроорганизмдеріні кпшілігіні рН- ы бейтарап, салыстырмалы жоары ылалдылыта, 25-45⁰ С температурада дамуа абілетті.

Топырата азотбекіткіш молекулалы азотты сііруге абілетті бактериялар (Azotobacter, Azomonas,Mycobacterium жне т.б.) тіршілік етеді. Азотбекіткіш цианобактериялар трлерін немесе кк- жасыл балдырларды, кріш алаптарыны німділігін арттыру шін олданады.

Топыра- Bacillus жне Clostridium туыстыыны спора тзетін таяшаларыны тіршілік ету ортасы болып табылады. Патогенді емес бациллалар (Bac.megaterium. Bac. Subtilis жне т.б. ), псевдомонадалармен атар, протей жне кейбір бактериялар аммонифицирлейтін, шіріткіш бактериялар тобын рап, органикалы заттарды атысады. Патогенді спора тзетін таяшалар (кйдіргі, ботулизм, сіреспе, газды гангрена оздырыштары) за уаыт саталып, кейбіреуі топырата кбеюге абілетті (Clostridium botulinum).

Ішек бактериялары ( т. Enterobacteriaceae)- ішек таяшасы, іш сзегі, сальмонеллез, дизентерия (жерше) оздырыштары- нжіспен топыраа тсуі ммкін. Біра мнда кбеюге олайлы жадай болмаандытан, олар біртіндеп жойылады. Таза топырата ішек таяшасы жне протей сирек кездеседі, оларды клемді млшерде аныталуы топыраты адамны жне жануарларды нжісімен ластану крсеткіші болып, санитарлы- эпидемиологиялы олайсыздыын длелдейді (ішек жпалары оздырыштарыны берілу тсында).

Топырата кптеген саыраулатар болады. Олар топыра тзу процесіне, азот осындыларыны айналымдарына атысады, биологиялы белсенді заттар бледі, сонымен бірге антибиотиктер жне токсиндер бледі. Токсин тзуші саыраулатар таамды азытара тсіп, микотоксикоздар жне афлотоксикоздар сияты уланулар шаырады.

арапайымдылар млшері 1 г топырата 500-500 000-а дейін жетеді. Бактериялармен жне органикалы алдытармен оректене отырып, арапайымдылар топыраты органикалы заттарыны рамын згертеді.

Адам шін топыраты рамы жне оны микрофлорасыны мнін білу топыраты санитарлы-микробиологиялы баалануын реттеуге ажетті жадай. Топыраты санитарлы-микробиологиялы зерттелуі алдын ала адаалау жне аымды санитарлы адаалау инструкциясына баынады.

Алдын ала адаалау жргізіледі:

а) рылысты жне трылыты жерлердегі айта оныстандыру орындарын айта салуды жоспарлау кезінде.

б) емдеу-профилактикалы жне дріханалы мекемелерді, санаториларды, балалар мекемелеріні рылыс орындарын тадау кезінде.

в) трылыты жердегі сумен амтамасыз ету жне канализация мселелерін шешу кезінде.

г) жымды дем алу орындарын жне жаажайларды санитарлы баалануы кезінде.

Аымды санитарлы адаалау жргізіледі:

а) топыраты санитарлы жадайын баалау кезінде жне зін зі тазалау абілетін тексеру кезінде (мысалы балалар башасыны топыраын, аурухананы, демалу орындарыны топыратарын жылына 2 рет жргіледі).

б)аын сулар мен алдытарды топыраты жне биотермиялы залалсыздандыру дістерімен адаалау кезінде жргізіледі (айына 4 ретке дейін)

в) эпидемиялы крсеткіштер бойынша инфекциялы ауруларды берілуін анытау.

Аымды-санитарлы адаалауды жргізу кезінде таайындалады, оан: ЖМС, ІТТБ, атал анаэробтар титрі, термофильді бактериялар, нитрификациялайтын бактериялар. Толы санитарлы микробиологиялы анализге осымша енгізіледі: микробтарды жалпы санына спораларды, актиномицеттерді, саыраулатарды, целюлоза ыдыратушы микроорганизмдерді жне аммонификаторларды, топыра микробиоценозыны негізгі топтарыны пайызды атынасын анытау. Эпидемиялы крсеткіштер зерттеу барысында патагеді микроорганизмдерді анытау жргізіледі.

Сынама алу: Сынаманы 5×5 метр, 5 нктеден (конверт дісі) аламыз.

Асептика жадайында 1 кг сынаманы 20-25см тередіктен аламыз.

Зерттеу дістері: Топыратаы ЖМС-ны тере егумен анытаймыз (тыыз ортада) 10 еселенген сйылтуда жне тікелей микроскопиялау дісі (Перфильев бойынша).

Егер нжістік ластану дегейі жоары болмаса, топыратаы ІТТБ-ны ащыту сынамасы дісімен анытаймыз немесе мембраналы фильтр дісімен; жоары дрежеде - тікелей топыраты суспензияны егу жргізіледі (1:10) Эндо ортасына. Топыраты санитарлы жадайыны жне оны зін зі тазалау асиетіні маызды критериі болып топыраты перфингенс-титрі болып табылады (топыраты Clostridium perfringens аныталып жатан минималды млшері). Топыраты нжістік ластануынан 4-5 айдан кейін эшерихиялар жойылады, ал клостридиялар 0,01 титрде аныталады. Перфрингенс-титрді Вильсон-Блер ортасына топыраты суспензияны 10 есе сйылтып тере егеміз. Термофильді бактериялар санын тыыз ортада 60° С та 1 тулік бойы инкубациялап санаймыз. Ал нитрифицирлейтін бактериялар титрін топыраты суспензияны 10-есе сйылтып сйы синтетикалы Виноградский ортасына егіп анытаймыз. Жаа нжістік заымдану крсетеді: Энтерококктарды табылуы, нитрифицирлейтін бактериялар жне термофильдерді болмауы ІТТБ саныны кптігін жне клостридияларды вегетативті пішіндеріні жоарылауына алып келеді. Термофильді бактерияларды аныталуы топыраты кмен, шыммен немесе аын сумен ластануын жне органикалы субстратты ыдырау стадиясын крсетеді. Нитрифицирлейтін бактерияларды пайда болуы здігінен тазару процесіні дамуын крсетеді. здігінен тазаруды толы баасын беру шін топырата органикалы субстраттарды жылдам ыдырытатын микроорганизмдерді анытаймыз: Бациллаларды, актиномицеттерді.

 

№	Зерттеу кні	Зерттеуге арналан рал	Зерттеу барысы	орытынды
		Топыраты балшы	а)Арнайы сулы ваннада 30 мин 80°-ге ыздырылан жне 45°С суытылан Китт-Тароцци ортасына балшыты егу. б)37°С термостатта инкубациялау.
		Топыраты балшы пен егілген Китт-Тороци ыдысы	а) препарат дайындау,грам бойынша бояу, микроскоптау.

 

Ауа микрофлорасы

Ауа микрофлорасы топыра жне су микрофлорасымен зара байланысты.

Адамдар мен жануарларды сілекей тамшыларымен жне тыныс жолдарынан микроорганизмдер ауаа тседі. Мнда шар трізді жне таяша бактериялар, костридиялар, актиномицеттер, саыраулатар мен вирустар табылады. Кн сулесі жне баса факторлар ауа микрофлорасыны жойылуына келеді. лкен алаларда ауада микроорганизмдер кп, ал ауылды жерлерде аз кездеседі. сіресе орман, тау, теіз стіні ауасында микроорганизмдер те аз.Микроорганизмдерді кпшілігі жабы блмелер ауасында болады, ондаы микроб тыыздыы блмені уаытылы тазаланып жиналуына, жарытану дегейіне, блмедегі адамдар санына, желдету жиілігіне жне т.б байланысты болады.

Ауадаы микроб тыыздыын азайту масатында блмені ылалды жиналуын желдетумен жне тсетін ауаны тазалаумен (фильтрлеу) бірге жргізеді. Сонымен бірге аэрозольді дезинфекция жне УК сулемен блмені (мысалы микробиологиялы зертханаларда, операциялы блоктарда т.б. ) олданылады.

Кесте болу керек осы жерде.

Ауаны зерттеуді санды микробиологиялы зерттеу дісі тндыру (седиментация), аспирация немесе фильтрация принциптеріне негізделген.

Седиментациялы діс.оректендіретін агары бар екі Петри табашасын 60 минут бойы ашы кйде алдырады содан со термостатта 37⁰С-да инкубациялайды. Нтижелерді екі табашадаы колонияларды жалпы санымен баалайды: егер 250-ден аз колония табылатын болса ауа таза деп есептеледі, 250-500 колония орта дрежеде ластанан, 500-ден кп колония ластанан деп есептеледі.

Аспирациялы діс. Ауаны микробты лшемін анытайтын натыра діс. Ауаны даылдандырылуы ралдар кмегімен жзеге асырылады. Кротов ралы оректендіретін Петри табашасын жауып тратын плексигласты пластинаны жіішке тесігінен белгілі бір жылдамдыпен ауаны ткізіп трады. Инкубациядан кейін термостатта микробты лшемді мына формула бойынша санайды:

x =a*1000/V

мнда a-табашадаы скен колонияларды саны; V-ралдан ткен ткізілген ауаны клемі, л; 1000-ауаны болуа тиіс клемі,л.

Жалпы микробты саны.Ауаны ЖМС 1м³ клемінде колония тзші бірлікті саны (оректік агар бетіне даылдандырылан жне 24саат бойы 37°С градуста немесе блме температурасында инкубациланан колониялар санын есептейді).

Саыраулатар бар болуы.ауадаы ашыты жне зе саыраулатарыны барлыын 96 саат Сабуро ортасында 22-28°С инкубациял апанытайды.

Ауаны микробты санын анытау шін оректендіретін агар олданылады, гемолитикалы стрептококктарды анытау шін-генциан фиолет осылан анды агар, кдікті колонияларды анды агара айта егу мен екіншілік микроскоптау арылы жреді. Staph. aureus-ті сарыуызды-тзды агара ауаны даылдандыру арылы анытайды.

Орталар рамы.Генциан-виолетті анды агар:2% оректендіретін агар мен 5-10% жылыны дефибринацияланан анымен, оян немесе ойдыкімен. Сарыуызды-тзды агар: 2% оректендіретін агар 10% натрий хлориді, 20% сарыуыз лшемі.

Ауаны зерттеу шін зге де ралдар олданылуы ммкін (Дьяков, Речменский, Киктенко, ПАБ-1, ПОВ-1), оларда ауаны белгілі бір клемі сйытытар мен фильтрлерден ткізіледі, сосын оректік орталара лшеніп даылдандырылады. ПАБ-1 жне ПОВ-1 олдана отырып ауаны лкен клемдерін лшеп, патогенді бактериялар мен вирустарды анытайды. Патогенді жне шартты-патогенді бактерияларды-ауруханаішілік инфекциялар оздырыштары (стафиллококктар, кк іріді таяша мен зге де грам теріс бактериялар), міндетті аныталынуы-азіргі уаытта стационарлардаы ауаны тексеруде олданылады: хирургиялы, акушерлік-гинекологиялы,т.б.

Ауруханаішілік стафиллококкты этиологиясы бар инфекциялар аныталан жадайда оны кзі мен таралу жолдарын табу шін зерттелінеді: оршаан орта объектілерінен блінген жне науастар мен ктші персоналдан фаготиптену жолымен блінген стафиллококктар идентификацияланады.

Стационардаы кейбір блімшелерді ішіндегі ауаны микробты заымдалуыны рсат етілген млшері

Жын алу орны	Жын алу уаыты	Зерттеу орытындылары	1 м³ ауа
		Микробтар жалпы клемі(КОЕ /м³)	Алтын стафф.	Грам теріс бак.
Операциялы блок   Реанимациялы блім(палаталар) Процедуралы блме	Жмыса дейін Кейін Жмыса дайын Жмыса дейін	100-ден кп емес 1000-нан кп емес 50-ден кп емес	Болмауа тиіс   4-тен кп емес 1-2ден кп емес	Болмауа тиіс   Болмауа тиіс Болмауа тиіс 1-2 ммкін

 

Су микрофлорасы

Су микрофлорасы топыраты микробты рамы сияты, себебі микроорганизмдер топыра блшектерімен суа тседі. Суда ол жерді физикалы- химиялы, жары жадайына, кміртегіні ос тотыы мен оттегіні еру дрежесіне, органикалы жне минералды заттар болуына бейімделген тиісті биоценоздар рылады.

Ауыз су оймасыны суында ртрлі бактериялар: таяша трізді (псевдомонадалар,аэромонадалар жне т.б) кокк трізді (микрококктар) жне ирекше трізділер табылады. Суды органикалы заттармен ластануы анаэробты жне аэробты бактерияларды, саыраулатарды артуымен бірге жреді. сіресе анаэробтар суоймаларды тбінде (тныында) кп кездеседі. Су микрофлорасы организмдермен делетін,органикалы алдытардан зін зі тазарту процесінде белсенді рл атарады. Адам мен жануарларды алыпты микрофлора кілдері (ішек таяшасы, цитробактер, энтеробактер, энтерококк, клостридии) жне ішек жпасыны оздырыштары (іш сзегі, парасзек, жерше, тырыса, лептоспероз, энтеровирустар жне т.б) ластанан аынды сулармен ар еріген кездегі жне жауын-шашын сулармен зен, клдерге тседі. Олай болса, су кптеген жпалы аурулар оздырышыны берілу факторы болып табылады.Кейбір оздырыштар суда кбейе алады (тырыса вибрионы, легионеллалар). Мхит жне теіз суыны микрофлорасыны рамында ртрлі, жарырауы жне галофильді (тз жасы кретін) микроорганизмдер болады. Мысалы галофильді вибриондар молюскалар мен кейбір балы трларін заымдайды, оларды тамаа олдананда таамды токсиноинфекция дамиды. Микроорганизмдер топыраты жоары абатында боландытан, артезиан скважинасыны суында микроорганимздер болмайды.

Су трлi микроорганизмдар табии тiршiлiк ортасы болып табылады.

Кптеген жадайлардада табии суларды микрофлорасы оны табиатына байланысты. Негізгі трлері:

1. тщы жер стi сулар, олара:

- аын зендер, жылаларды сулар,

-су - клдер, тоандар, cу оймалары;

2. жер асты-топыра, топыра, артезиан сулары (абат аралы);

3. атмосфералы - жауын, ар;

теiз сулар.

асиеті бойынша блінедi:

1.ішуге арналан су. Сумен орталыты жне жергілікті амту, ашы сутоандардан (зен, су оймасы) немесе жер асты суларынан (ыма, балды блатар, дытар) жиналады;

2. жзуге арналан хауызды сулар;

алды суларды блек ерекшелейдi: шаруашылы–фекальді, нерксiптiк, нсер жабырдан, біра осы суларды микрофлорасы табии суларды ластайды.

Суды микрофлорасы мен гигиеналы асиеті оны олдануы мен табиатына байланысты р трлі болады. Жер асты суларды микрофлора аз санды болады, артезиан ымаларында суды 1 мл бірнеше бактериялар болады.

Ашы су тоандарында микроорганизмдерді санды байланыстары р трлі шектерде згеріп отырады: 1мл–де бiрнеше он шаты, жздеген, миллиона дейін болады, біра ол оны ластануыны дрежесi, метеорологиялы шарттарды ауысымына, субырды трлеріне, маусым жне таы басаларына байланысты болады.

Сутоандарыны барлы микрофлорасын экологиялы трыда екi топа блуге болады:

1. аутохтонды (немесе сулы)

аллохтонды, р трлі кздерден ластану кезінде

Аутохтонды флора - суда мiр сретін жне кбейетiн микроорганизмдер. Суды микробтарын топыраты микрофлорасыны рамын бейнелеп крсеткендіктен, , топырата те кп таралан микробтар табылады.

Суда мір сруге бейімделген микроорганизмдер крамында траты болатын микроорганизмдерді суды арнайы флорасы деп атайды.. Олара аэробты кокктар жатады: Micrococcus candicans, Micrococcus roseus, Sarcina lutea Pseudomonas fluorescens, Proteus , Leptospira кiлдерi.

Таза ластанбаан сутоандарында оттегiні ажетсінбейтін бактерия аз. Кбінесе Serratia marcescens, Bacillus cereus, Bacillus mycoides, Chromobacterium violaceum, Clostridium жне басалары болады.

Су тбінде жне жаалаудаы аймата микробтар саны кп болады, себебі жабыр суы жне жаажайды топыраынан бактерияларды кптеп тсуінен болады.

Суды микроорганизмдері табиаттаы заттар айналымында тбегейлi рл ойнайды. Су тоандарындаы биологиялы белсенділік жазы-кзгi мерзiмде е жоары дрежеде болады.

Сапробты

Су тоандарыны здiгiнен тазаруы жануар жне сiмдiк тектес жне патогендiк микроорганизмдерден ластанып алатын органикалы субстраттарынан босау процессі болып табылады.

Бл рдiс тек ана органикалы ластанудан кейін жргізіледі жне органикалы заттарды шапша жiктеуге сондай-а р трлi бактериялар саныны азаюына алып келген сапрофиттер су микрофлорасы тiршiлiгін белсендiріп, органикалы заттарды тез ыдырауынан бактериялар санынын азаюына келеді. Суды здiгiнен тазаруы микроорганизмдерді болуымен жне органикалык заттармен аншалыты суды ластану рдістеріні клемі болып табылады. здiгiнен тазаруа су тоанындаы микроорганизмдерді траты трлерiні болуымен сипатталады.

Дегенмен биоценоздаы санды жне сапалы байланыстары трасыз, ол органикалы заттарды, яни сапробты асиетіне байланысты сипатталады.

«Сапробты» термині грекше (sapros - шiрiген) су тоандарыны ерекшелiктері кешенi, судаы тиiстi микроорганизмдерді дамуымен аныталады, яни трлi млшерде органикалы заттарды болуы ажет. Сапробтыты шкаласы бойынша 3 айма ажыратылады:

1. полисапробты,

2. мезосапробты,

3. олигосапробты.

Полисапробты айматар(кштi ластанатын айматар) жеіл ыдырайтын органикалы заттарды кп болуы, сол себепті жеіл кабылданатын микроорганизмдер. Айматарда оттегі млдем болмайды. Микробтар трлеріні кбінесе оттегіні ажетсінбейтін трлері, саыраулатар, шiру жне ашу рдісін тудыратын актиномицеттер кптеп кездеседі. Суды 1 мл-дегі бактерияларды саны бл аймата миллионнан жетіп асады.

Мезосапробты айматар (алыпты ластанан айма)тотытырыш процесстердi басымдылыпен, нитрификациялаумен сипатталады. рамында азоты бар осындылары нитриттер жне нитраттара дейiн тотыып аммиака дейiн ыдырайды. Микроорганизмдерді жалпы саны 1 мл-ге жетеді. Сапалы рамы р трлi. Нитриттейтiн бактерияларды саны басым болады.

Олигосапробты айматы(млдiр су аймаы) органикалы байланыстары жне минерализация процессiні аяталуы жне здiгiнен тазаруы тотау процессімен сипатталады. Микрофлорасы алыпты су флорасына жаындайды. Суды 1 мл-iнде бактериялар саны 10-нан 1000-а дейiн болады. Су тазалыыны жоары дрежесiмен ерекшеленедi.

орыта келгенде, су тоандарындаы суды здiгiнен тазару процесстерi кезінде биоценоздары бiртiндеп ауысып, ретпен жне здiксiз тіп жатады.

Су тоандарыны здiгiнен тазару процесстерi кезінде бірнеше факторлар атар сер етедi. Негiзгi факторларды бiрi су тоандарыны млдiр суына лас суларды осу болып табылады. Су тоандарындаы бактерияларды кбеюiн анытауды шешушi факторына суды температурасы жатады.

Су тоандарындаы здiгiнен тазаруды арындылыы микроорганизмдерді оттегі шiн кресуге жне нарлы заттарды ажетсінуі р топтарды арасында алыптасан бсекелестiк арым-атынастар трінде алып отырады.

Су тоандары биологиялы здiгiнен тазару кезінде алыпты бактериялар фагтармен литикалы рекеттеседі. Фагтарды сер ету ызметі шiн жоары температура ажет.

Барлы аталан факторлар жиынтыы атты ластанан су кздерін тазартуда суды таза жне гигиеналы сапалара сай жасартуа алып келедi.