О.Контты оам дамуыны кезедерін сипаттаыз. 4 страница

зерттеу таырыбыны, проблемасыны, болжамыны аныталуы;таырыпты мніне, зерттеу объектісіні проблемасы мен табиатына атысты дебиеттерді, р трлі апарат кздерін зерделеу;алашы баылау, тжірибелі сарапшылармен схбат жргізу, алашы жаттарды зерттеу негізіндегі зерттеу объектісіні алашы сипаттамасы;негізгі зерттеуді жргізу;алашы зерттеу орытындыларын деу жне есеп ру;

26. леуметтанудаы сауалнама дісі: ауызша жне жазбаша. Сауалнаманы олданылу аясын, артышылытары мен кемшіліктерін арастырыыз.Сауалнама - наты адамдар тобына сратар ою арылы алашы апаратты жинау дісі. Зерттеушіні респондентпен анкета арылы жзеге асырылатын байланысына негізделген эмпирикалы зерттеуін леуметтанулы лшеу тсілі.Сауалнама масаты - жеке жне оамды санадаы былыстар немесе арапайым фактілер, оиалар туралы апарат алу. Сауалнама апаратты длдігі мен жйелігін амтамасыз етеді. Бл діс экономикалы трыдан да тиімді, яни оан шыын, уаыт жне рал аз жмсалады. Сауалнаманы ртрлі жолдары бар: алыпа тспеген (еркін схбат, т.б.) жне алыпты (алдын ала дайындалан сратар кмегімен). Сауалнама ткізу жиілігіне байланысты бір рет жне кп рет болып блінеді. Сауалнама тиімділігі траты схбат алушы жне сауалнамаа атысушыларды болуынан туелді. Жалпы сауалнама нтижелері тек алымдара ана емес, сонымен бірге кіметтік жне оамды йымдар кілдеріне, жалпы ауыма да белгілі болады.Сауалнама дісіні жазбаша жне ауызша трлері де бар.Респоденттермен жазбаша жне ауызша сауалнама жргізуді анкета жне схбат деген 2 трі бар. Анкеталы сауалнама кп жадайда алдын ала дайындалан анкетамен жргізіледі, респодентті аты жні крсетілмей анонимді трде болады. Негізінен анкета ш блімнен ралады: ундеулік, негізгі, тлжатты.ндеулік блімде ысаша зерттеуді масаты туралы айтылып, оны мні мен маыздылыы атап тіледі жне зерттеу нтижесі алайша олданылатыны жазылады, анкетаны толтыру ережесі крсетіледі, айтарылан жауаптарды пия трінде болатынына кепілдік беріледі. Анкетаны негізгі блімінде ажетті апарат алуа баытталан сратар орналасады.Алашы сратар барынша тсінікті, ызыты болуы керек. Осыдан кейін сратар оларды пікірін , оиалар мен азіргі жадайа беретін бааларын білуге баытталуы рі крделі болуы шарт. Ал тлжатты блімде респоденттерді демографиялы мліметтері (жасы, жынысы т.б) жніндегі сратар ойылады.Анкетаны растыруда сратарды тжырымдылыына баса назар аударылады.. Анкетаны дайындау шін зерттеуші сауалнаманы масаты мен міндеттерін анытап біліп алады, Содан со логикалы жйеде.леуметтанымды апаратты жинау шін олданылан схбат дісі зерттеушіні трындармен масатты тікелей сра-жауап жргізу жолымен апарат жинау дісі болып табылады. Бл діс адамдарды пікірін, оларды мінез-лы уждемелерін, тілдерді мегеру дегейін, оршаан ортаны, оларды діни дниетанымын, мірлік жоспарлары мен масат-баыттарын, белгілі бір мселе жнінде хабардарлыын т.с.с. анытау жне баалау масатында олданылады.

27. Анкеталы діс. Анкета ру техникасын крсетііз.Анкеталы діс - оамды трмыс пен леуметтік жадайды зерттеуді натылы социологиялык эдісінін бірі. Анкеталы діс кпшілікті белгілі бір мселеге атысын немесе пікірін анытау шін олданылады.Анкеталы дісті екі трі бар: 1) интервью-анкета (анкеталарды белгілі бір адам арылы таратып, ондаы сратара жауап алу); 2) сырттай срастыру (сраа жауап берушілер анкеталарды интервью алушыларды атысуынсыз толтырады).Анкеталы олдануда сра оюды бірнеше трі болады. 1) Дихотомиялы сра (жауап берушілерден "ия", "солай", "жо", "олай емес" т.б. сздерді астын сызу немесе тсына белгі ою арылы зіні пікірін білдіру талап етіледі). 2) Жабы анкета (сраа беретін жауаптарды бірнеше нсалары тізіледі де, жауап беруші соларды бірін белгілеу арылы з пікірін білдіреді). 3) Ашы анкета (жауаптын мазмнына ешбір шек ойылмайды) - нерлым мазмнды, толы млімет алудын тиімді жолы.Анкеталы діс олданыланда жауап берушілерді аты-жніне ерекше мн беріледі. Егер бл шарт дрыс орындалса, зерттеуде ажетті мліметті алынуы амтамасыз етіледі. Анкеталы діс арылы жиналан малматтарды талдау кезінде алынан мліметтерді объективтік шындыа сйкестігіне кп мн беріледі. Сондытан зерттеуге тиісті леуметтік топтарды бір типті болуын мият адаалаан жн. Ол шін анкеталарды таратпастан брын зерттелетін объектіні (леуметтік топ, жым т.б.) белгілі бір оам рамындаы алатын орнын анытау ажет жне сратарды исынды болуы, соы сратар алдыы сратармен штасып, объектіні мнін тереірек амтуы тиіс.Натылы социологиялы зерттеулерді жргізгенде, анкеталарды анша адама тарату керек екендігі, зерттеуді масаты мен міндетіне арай адамдарды срыптау, оларды білім дрежесін, леуметтік кйін т.б. жадайларын алдын ала анытау, осыан байланысты анкеталар таратылатын адамдарды топтара блу мселелерін ылыми трыдан шешу ажет.Анкеталы діс олданыланда, синтетик, (жинатау), демограф, (халы рамын зерттеу) дістер ажетіне арай пайдаланылады. ылыми зерттеу практикасында анкеталы діс дербес олданылмайды. Бл діс натылы социолог, зерттеулерді баса дістерімен тыыз байланысты боландытан, соларды бірге пайдалануды нтижесінде ана объектіні жан-жаты зерттелуі амтамасыз етіледі.

28.Баылау дісі,негізгі сипаттамасы,оны кезедері мен трлерін талдаыз.Баылау – оиа кугеріні оиа тіп жатан кездегі оианы тікелей тіркеу дісі. Ол статистика лсіз, бастапы таным пункті ретінде бадарламаны жасау кезеінде; индивид пен топтарды сйлесу, мінез-лы формаларын зерттеу кезінде олданылады. Мамандар баылауды мынадай трлерін бліп крсетеді: баылау зерттеушілерді зерттелетін оиаа араласпауынсыз жзеге асырылан кездегі алыпа келтірілген жне алыпа келтірілмеген, осылан ( мысалы, социолог митингті атысушысы болады) жне осылмаан. Табии ортада, табии жадайда жне лабораторияда ( мысалы, леуметтік – психологиялы тжірибелерде) жретін далалы баылау да кездеседі. Баылауды бірліктерін топтастыру - леуметтік апаратты бейнелеуді алашы жне арапайым трі. Баылау дісіні олдану аясы айтарлытай ке - маркетингтен бастап ылым леуметтануына дейін – кіші топтарды зерттеуден баралы сана мен мінез-лыты зерттеуге дейін болады. Сонымен атар, леуметтану ылымында тйсіну арылы апаратты жинау жне обьект жнінде барлы фактілерді тіркеу дісін баылау деп атайды. Ол арапайым баылаудан мынандай белгілері арылы ерекшеленеді:

1) Наты зерттеу масатында баындырылады.

2) Белгілібір дістеме арылы жргізіледі

3) Баылауды мліметтері белгілі бір дістемемен хаттамалара, кнделіктерге кшіріледі

4) Баылау жолымен алынан апаратты сенімділігі жне негізділігі тексерістен теді.

Баылауды бірнеше трлері бар. Оны жргізу техникасына, кімді баылау ажеттігіне орай баылау – баылаулы жне баылаусызда, яни спонтанды трлерге блінеді. Баылаулы трі зерттеуді тиянаты жоспарына жне реттілігіне сйкес жргізіледі. Тратылыына арай баылау жйелі жне кездейсо болып блінеді. Жйелі баылауда, айталы, айды кніндегі имыл – рекет ыпты трде кнделікке тсіріліп отырады, кездейсо баылауда апарат жоспарсыз жргізіледі. Баылаушыны олданатын дісіне орай баылауды іштен жне сырттан баылау деп те ажыратылады. Іштен жне сырттан ашы трде немесе жасырын (бркеніш) атпен жргізуге болады.

29.Эксперимент дісі жне оны ерекшеліктерін, трлерін арастырыыз. .Эксперимент дісі ойлауды зерттеулерде жеткілікті ке олданыс тапты. Ол арнайы жадайлардаы зерттеліп отыран былысты белсенді трде айта жаыруын амтамасыз етеді, бл ойлау процесіні ашылуына сер ететін факторларды айын анытауа, зерпттеуді жадайларын айталауа жне онымен статистикалы мліметтерді жинатауа, жадайларды трлендіруге жне сонымен себеп–салдарлы атынастарды анытауа ммкіндік береді. Мысал ретінде жасанды тсініктерді (р трлі модификациялардаы) алыптасуы, сондай-а шешуге берілген ойлау тапсырмаларын шешуде кмек сздерді олданумен байланысты тжірибелер алынуы ммкін.Эксперимент табии жне лабораториялы болады. Мні бойынша, табии эксперимент оытуды жаа дістерін енгізу жадайлары, ылыми зерттеуде жаа приборларды олдану жадалары болып табылады. Барлы саналуандыта бл жадайлара бір жалпы ерекшелік тн: оларда ойлау іс- рекетті мнді згеруіне жадайлар жасалады. “Табии экспериментті” зіне тн нсалары адамны ойлау іс-рекетіне мнді згерістер енгізетін ауру, ми жмысыны бзылуы болып табылады.Эксперименттерді жргізуде зерттелушіні эксперимент жадайына реакциясын, оны эксперинтатормен арым–атынасын ескеру маызды.Лабораториялы та, табии да эксперименттерді алыптастырушыа жне тжырымдаушыа бледі. алыптастырушы эксперименттер, з кезегінде, алыптасу процедурасыны баытталанымен ажыратылуы ммкін: бір жадайда операциялы–техникалы жаа, ал екіншісінде–ажеттіліктік– мотивациялыа.

30. Микро жне макро социология.Микросоциология –адамдарды кнделікті мірдегі арым-атынасын- интеракция ретінде, оларды зара іс-рекет трлерін зерттейді. Бл сала жмыс істейтін зерттеушілерді есептеуінше леуметтік былыстар адамдарды бір- бірімен зара арым-атынасына мн бергенде ана мазмндар негізін талдап тсінуге болады. Оларды басты зерттеу таырыбы-индивидтер іс-рекет, оларды деті, мотивтері, оамны тратылыы немесе ондаы згерістерге серін зерттейді.Макросоциология – негізінде кез-келген оамны мнін тсінуге кмектесетін іс-рекет лгілеріне мн береді. Бл рылымдар здеріне мынадай оамды институттарды енгізеді, олар отбасы, білім, дін сондай а, саяси жне экономикалы рылыс. Адамдар туыланнан бастап осы леуметтік рылымдара енеді рі оны тере серін байайды. Макросоциологтар оамны трлі бліктеріні арым-атынастарын зерттеуге аса мн береді, олар сондай а, осы зара байланыстарды згеруін де анатауа тырысады.

31. леуметтік факт .леуметтік факт – оамды мірді ртрлі сфераларына немесе белгілі бір леуметтік процесстерге тн біртекті оиалар жиынтыы немесе бір реттік оамды маызы зор оиа.^[1] Сырттан крінуі, мжбрлеу жне болмай оймайтындыы секілді асиеттері бар крделі ым. Оны Э.Дюркгеймні жымды ар-ят пен жымдыкілдік жніндегі тжырымдамаларыны аясында тсіну керек. леуметтік факт жым болып жасалады, сондытан діни де, ресми нормалардан, практикалардан туындайтын имыл тсілдері. Нормалар мен мекемелер — ата пошымдаы леуметтік фактіні мысалдары. Олар топ жымболып абылдаан, орныан, сондытан адама танылып, сіірілетін тртіптер. Олар жым болып зірленетіндіктен инсаниятты болып табылады, сондытан адамны ылытары тізгіндеп отырады.леуметтану шін ызыты проблема — місіз кілдік пен материалды оамды йымдарды жне оларды рамдас рекеттеріні арасындаы айырмашылы, мысалы, жым болып малдаан нормалар мен шын практика арасындаы айырмашылы. Дюркгейм Осыдан келіп “леуметтік факт теориясы” шыарды. леуметтік шындыты мазмнын, Дюркгейм бойынша болмысты не экономикалы,не ытыты жне баса да фактілерін жатызуа болмайтын леуметтік фактілер райды.Бл леуметтік фактілерді мынадай з алдына дербес сипаттамалары бар: ылым мен дін арасындаы арым-атынас осы ылым саласы дамуыны “классикалык” кезедегі барлы социологтардын дерлік зерттеу таырыптар ішінен негізгілеріні бірі болады.

32. леуметтануда оам жне жйе тсінігі.леуметтануда оам деп мынандай сипаттамалары бар жиынтыты атайды:

1.мір сретін террриториялы бірлігіні болуы;

2. зара байланысы траты жне бірттас адамдар жиынтыыны болуы;

3. зін-зі амтамасыз етуі, зін-зі басарып отыруы, зін-зі сіріп отыруы жне тб.

4. леуметтік байланыстарды негізін райтын мінез-лы нормалары мен дет-рыптар жйесін райтын дамыан мдени дрежесіні болуы.

Жалпы леуметтану ылымы трысынан аланда оама мынандай анытама беруге болады. оам дегеніміз ке маынасында аланда – адамдарды здеріні ажеттіліктерін анааттандыру масатындаы зара байланыстары мен зара рекеттеріні алыптасан формаларыны тарихи бірлестігі. Яни, ол зін-зі реттеумен, зін-зі дамытумен, зін-зі толытырумен жне ндірумен сипатталатын, мдени дегейі жоары бірлестік. Ал, тар маынасында аланда оам деп тарихи, леуметтік-мдени жне баса да ерекшеліктерімен крінетін наты оам тсіндіріледі. леуметтану ылымында оам леуметтік рылым, адамдарды зара рекет ететін кеістігі болып табылады.

оам – бл леуметтік жйені типі, ол жйе ретінде оршаан ортаа атысты аланда зін-зі жетілдіруді нерлым жоары дегейіне ол жеткізе алады». Осы берілген анытамаларды брін жинатай келе мынандай орытынды жасауа болады:

оам – адамдарды алай болса солай емес, белгілі бір ережелер бойынша байланыстыратын зара рекеттер жйесі.

Траты леуметтік байланыстар мен атынастар орнатудаы зара ркеттерді жйесі.

Оны рамдас элементтері мыналар: адамдар, оларды арасындаы леуметтік байланыстар, леуметтік институттар мен йымдар, леуметтік топтар мен ауымдастытар, леуметтік нормалар жне дет-рыптар. леуметтану ылымыны басты міндеті – оамны осындай рылысын ашып крсетіп, оны аса маызды элементтеріні ылыми классификациясын жасау болып табылады.

Сонымен леуметтік жйе кйіндегі оам деп бір-бірімен тыыз байланысан жне зара рекеттегі жне леуметтік ттастыты райтын, лкен реттілікпен жинаталан леуметтік былыстар мен процестер тсіндіріледі

33. леуметтік статика жне динамика концепциясы.леуметтік статика жне динамика концепциясы Конт леуметтануды леуметтік статика мен леуметтік динамикаа ажыратады. леуметтік статика оамды оларды элементтеріні ттастыы мен тепе-тедігі жадайы ретінде зерттейді жне негізгі заы ретінде леуметтік гармония заы олданады. леуметтік статиканы міндеті – отбасы, адам, мір шарттарын зерттеу.леуметтік динамика оам дамуыны жетекші кшін айындайды. Конт мазмндауында мндай кштерге; экономикалы табии шарттар, климат, географиялы орта, сондай-а адам санасы, ойы, кз-арастары жатады. леуметтік статика, мір сру задарын арастырса, леуметтік динамика оам згерісіні кезедерін мен задарын сипаттайды

леуметтік статика – оамды тртіп, йым, йлесім теориясы. Конт оамды барлы бліктері зара тыыз байланысты, бір-бірімен берік бірлікте ана тануа болатын органикалы ттас дние ретінде арастырады. Бл тжырымдама индивидтер теориясына, яни оамды жеке адамдарды (индивидтерді) келісім – шарттарыны жемісі ретінде тсіндірушілерге арсы баытталан. оамны рылымын айындап, йлесімділік пен тртіпті амтамасыз етіп отыратын принциптерді зерттеу кезінде Конт осы принциптерді оларды жзеге асыратын леуметтік саясатпен тыыз байланыстырады. Ол алдымен негізгі оамды институттарды (отбасы, мемлекет, дін) оларды леуметтік ызметі, леуметтік ыпалдастытыы трысынан арастырады. Конт заы бойынша, адамзат оамы дамуды теологиялы, метафизикалы жне позитивтік ш сатысын басынан ткереді Конт Аарту дуіріні алымдары з заманыны леуметтік тртіптеріне тым шйліге арап, оамды институттар арасындаы байланыстарды лайы баалай алмады деп санады.
Сондытан ол осы мселемен тбегейлі айналысып, жаа пнді «леуметтік физика», кейіннен біржола «леуметтану» деп атап, ылыми айналыма енгізді. Ол экономикалы мір, р замандаы стем идеялар, индивидуалды пошымдары, отбасы рылымы, тіл жне леуметтану ылымыны ерекше объектілері деп белгіледі. Адамзат аыл-ойыны даму барысын ш белескен: теологиялы (ш мы жылдай уаыт), метафизикалы (XIV-XVIII асырлар), позитивтік немесе ылыми белестерге бледі. Конт сондай-а ылымдар иерархиясын сынып, оны математика, астрономия, физика, химия, биология жне леуметтану деп крсетеді. .

Леумтеттік зерттеу масаты.оамды мірдегі наты фактілерді жинау жне талдау социологиялы зерттеулерде олданылатын арнайы кешенді дістерді кмегімен жзеге асырылады. Социологиялы зерттеуді масаты леуметтік процестерді, леуметтік даму задылытарын, оларды наты крінуін тереірек зерттеу болып табылады. зіні ерекше дістерін басара отырып эмпирикалы социология процестер мен былыстарды мнін теориялы трыдан тануды толытыра тседі. Социологиялы зерттеуді эмпирикалы сатысы р жатылы пен алуан трлілік, жекелік жне кездейсоты саталатын леуметтік шындыты бейнесін береді. Эмпирикалы талдау теориялы білімні бастау кзі жне негізі болып табылады, ол оамды былыстар мен процестерді теориялы трыдан талдауа жол ашады. Социологиялы зерттеу - наты теориялы жне леуметтік проблемаларды шешу шін зерттелетін объекті жнінде жаа білім алуа ммкіндік беретін теориялы жне эмпирикалы рсімер жйесі. Социологиялы зерттеуде ылыми ызметті мынадай элементтері бар: а) зерттеу объектісі - леуметтік шынды процестері мен былысы; б) зерттеу субъектісі; в) социологиялы зерттеу белгілі-бір масата жетуге жне наты міндеттерді шешуге баытталан; г) міндетті шешу ралдары - дістер, йымдастыру іс-шаралары жне т.б. бар. Социологиялы зерттеу трлері мыналара байланысты: І. Масаты жне теориялы бадары. Мнда олар: 1) статистикалы; 2) тжірибелік; 3) типологиялы; 4) тарихи болуы ммкін; 5) кейбір тадамалы оиаларды зерттеу масатында жргізілуі ммкін (монографиялы сипаттама). ІІ. Социологиялы зерттеуді екінші бір трлері: материалды талдау дісі. Мнда олар: 1) барлау (сынау, пилотажды, зондажды); 2) сипаттамалы (сарапшыларды сауалнамасы, масатты сипаттама (объекті туралы тсінік); 3) талдамалы (себептік байланыстарды сипаттау жне анытау) болуы ммкін. Барлаыш зерттеу – наты-социологиялы зерттеуді е бір арапайым трі; ол шаын зерттелетін жиынтыты амтиды жне ышамдалан бадарлама мен клемі бойынша сыымдалан ралдара (сауалнама, бланк-интервью, сауалнама параы жне басалары) негізделеді. Барлаыш зерттеуді бір трі – экспресс-сауалнама.

35. Зерттеудегі интерпретация тсінігі.Бадарламаны бл блімінде тсініктерді операционализациясы мен интерпретация процедураларды кмегімен социологиялы зерттеуді теоретикалы концепциясы бастапы апарат жинауды инструментарийне айналады.

Социологиялы талдау пніні мнін ашуа зерттеу мселесіні теоретикалы тсінуіне ызмет ететін, біратар шешуші тсініктер мен категориялар олданады.

олданылан негізгі тсініктерді маынасын ашу интерпретациялау деп аталады. Тсінікті мазмны толы ашылды деп айтуа болады, тек сол жадайда, егер оны интерпретациясы екі баытта жреді: берілген ымды баса ымдармен салыстыру (тсініктерді теоретикалы интерпретациясы) мен оны берілген баылау мен экспериментімен салыстыру (тсініктерді эмпирикалы интерпретациясы).

Кбінесе негізгі тсініктер баса жеке тсініктерден ралады. Осылай, «дірістік ереже жадайы» негізгі тсінігі бірнеше тсініктерден трады: « ебек ереже жадайы», «технологиялы ереже жадайы», з арада «ебек ереже жадайы» тсінігі жоспарлы тапсырмалар мен орындау нормаларын атаруды; ішкі ебек тртібіні ережелерін орындау; жмыс уаытыны олдану режимін, жетекшілерді бйрыын орындау жне т.б. білдіреді.

Осыан байланысты, басты тсініктерді интерпретациясы оны рушыларды ажыратылуын белгілейді. Негізгі тсініктерді интерпретациялауын жаластыру жне блшектендіру операционализация тсінігі деп аталады. Ол негізгі тсініктерді сипаттайтын, жеке тсініктерді ізденісін іске асырады

36. Діни леуметтену. Діндегі секуляризация процесі. Дін социологиясы адамдарды дінге негізделген леуметтік атынастарын зерттейді. Сондытан, дін леуметтік феномен ретінде социологтар шін аса маызды зерттеу объектісі ретінде арастырылуда. Дін социологиясы дінні кейбір баыттары бойынша адамдарды белгілі леуметтік рекеттерге жетелейтін оам сегменттерін пайда болуын зерттейді. Мселен, бір дінні яки сектаны (тариатты) мшелері здеріні діни наным-сенімі бойынша белгілі бір леуметтік іс-амалдарды жзеге асырып жатса, белгілі бір формада киініп, белгілі оамды атынастара тсіп жатса, бл тікелей дін социологиясыны зерттеу саласына кіреді. ылымда дінні мні алай бааланып тсіндірілгенімен, социология оамны дінге сер ету жйтін мойындамай алмайды, жо дегенде теологияа араанда ол дінні мазмныны жне оны йымдастыру формаларыны згерісін табии, эмпирикалы белгіленіп отыратын кштерді, бірінші кезекте леуметтік кштер рекетіні нтижесі ретінде тсінеді. Бл дінді психология, философия немесе тарих алай кріп, бейнелейтінінен ерекшеленеді. Дін социологиясыны ылыми пн ретінде алыптасуы кбінесе еуропалы оамындаы леуметтік, экономикалы жне мдени процестерді арасында. Бл сратарды шешуге елеулі талпыныстарды бірін О.Конт (1798 - 1857) жасады. Ол леуметтік мірді зерттеуге жаратылыстану ылымдары олданып жрген индуктивті дісті олдануды сынды. Дінні рлі жне леуметтік тртіпті негізінде не нрсе жатыр деген сраа байланысты О.Конт "тарихты ш сатысы жайлы заында” жауап берді. Бірінші саты діни немесе "теологиялы жадай”, онда адам санасында длелсіз ойа негізделген оиалар, субъективтік негізсіздіктер стем етеді. Екіншісі - философиялы, "метафизикалы жадай”, онда абстракция, дрекі дерексіздер шынайылы ретінде абылданады. шінші - позитивті, ол жерде ылымны кмегімен олда бар жадайлара дрыс баа беруге ол жеткізіледі. Осы ш "сана жадайыны” рбірі бкіл леуметтік йымдасуды негізін райды. Дін жне позитивті білім, ылым арасындаы жанжалды міндетті трде болатындыын мойындай отырып, оны дами тсуі дінні лдырауына жне міндетті трде оны ліміне алып келеді дей отырып, Конт леуметтік байланыстарды ыдырау аупін болжады. Аырында Конт леуметтік байланыстарды рухани тірегі ретінде "екінші теологиялы синтез” керек деген орытындыа келіп, адамзатты бірыай орта "лы тірі жан” култі, барлы мір сргендерді, мірден ткендерді жне болаша рпатарды лкен леуметтік организмі ретінде "позитивті дінді” жасады. К.Маркс (1818 - 1883) дінді оаммен зара байланысында арастырды, біра оны тсінігінде ол екі дербес мір сретін шаманы зара рекеттесуі болан жо. Маркс, шын мнінде алаш болып дін зіні табиатымен леуметтік феномен болатынын крсетті. Ол оамды байланыстар, атынастар жйесіне енгізілген жне оны тп-тамыры леуметтік рылымдарда. Дінні тсіндірмесін содан іздеу керек. Жаратылыстан тыс, асиетті жайлы кзарастар осындай негізде пайда болды: дін аспан есебінен емес, жерді есебінен мір среді.