Ерекше нышана бай Стамбл аласы

Стамбл – Тркияны е лкен рі ежелгі аласы. ала негізінен елді кімшілік орталыы болып келеді. Мрмр теізіні жаалауында, Босфор базыны ос жаасында, Азия мен Еуропаны байланыстыратын су торабында орналасан. 2010 жылы Стамбл аласы мдени жаынан Еуропаны бас аласы болды. Стамблды еуропалы блігі азиялы блігімен Византий кпірі арылы (зындыы 1560 м) жне паромдармен байланысады. Стамблда кне ескерткіштерді саны те кп (суреттер 15, 16) [7].

Олар ш дуірді сулет ескерткіштерінен трады. Византия кезеінен алан император сарайлары мен ибадатханалары, асиетті Ирина, Айя Софья мражай имараты (іргетасы 325 жылы аланан), асиетті Килисе – Димаси (11 асырды 2-жартысы) шіркеуі саталан [7].

Сурет 15. Стамбл аласы ескерткіші

Сонымен атар ортаасырлы трік нерінен Анадолухисары, Румелихсары (1452), Едлкуле (1457) амалдары, Шахзаде (1548), Фатих-Исами, Баязит, Слейман (1550 – 57), Енисали, Ахмед (Кгілдір мешіт, 1609 – 17) мешіттері саталан.

азіргі тада мражай саналатын Топкапы слтанны кешен-сарайы (15 – 19 асырлар), т.б. кптеген кесенелер мен фонтандар ала сулетіні рамдас блігі болып табылады.

Сурет 16. Стамблды кне ждігері

Стамбл аласындаы Топкапы сарайы бізді саяхатымызда ерекше есімізде саталып алды. Трікшеден аударанда «топ апы» —зебірек апасы деген маынаны білдіреді. Фатих Слтан Мехмет 1453 жылы Константинопольді жаулап аланнан кейін Осман мемлекетіні астанасын осында кшіреді. 1475-1478 жылдары зіне резиденция ретінде осы Топкапы сарайын салызады (сурет 17) [7].

Алашында тек ызмет орны ретінде олданылан Топкапы сарайы кейін І Слейменні кезінде кеейтіліп, слтанны гаремі де осында орналасады. Топкапы трт асырдай уаыт Осман мемлекетіні жиырма бес слтаныны резиденциясы ызметін атаран.

Сурет 17. Топкапы сарайы

Тек ХІХ асырды екінші жартысында Батыс мдениетіне еліктеген Османны жаашыл падишахы Абдул Мжит резиденцияны Топкапыдан Долмабаша сарайына ауыстырады.

Жалпы Топкапы сарайы трт бліктен трады. Бірінші бліктегі сарай блмелерінде слтанны ызметкерлері мір срген. Сонымен бірге шаруашылы блімі орналасан. Сарайды екінші блігінде мемлекеттік азына жне слтанны диуан ызметі жмыс істеген.

Ал шінші блігінде слтанны жеке ауіпсіздік ызметі мен гаремі орныан. Соы тртінші блігінде София мешіті мен Башлала мнарасы жне слтанны киім-кешектері мен жеке бйымдарын сатайтын блмелерді круге болады.

Біз Топкапы сарайына жасаан экскурсиямызда Ха Елшісі (с.а.у.) мен сахабаларды ару-жаратарын, оларды пайдаланан трмысты бйымдарын крдік. Кануни Слтан Селим Мысырды жаулап алып, Ислам орталыын Стамбла кшіргенде адамзатты ардатысы Мхаммед (с.а.у.) мен з сахабаларды кзі саналан ждігерлерді де ала келеді.

 

Сурет 18. Топкапы сарайы ждігері

Енді сол уаыттан бері ислами ждігерлер осында сатаулы. Слтан сарайыны мртебесі осы ждігерлермен асатап келеді. Негізінен Топкапы сарайына келген туристер мен саяхатшыларды аталан ислами ждігерлерге кбірек назар аударатынын жете аарды.

Келесі келбеті жоары имараттарды бірі Айя София — Стамблдаы мражай имараты. Кне сулет неріні лгісі. Iргетасы император Константинні бйрыымен 325 жылы аланан. имаратты 10 мы жмыскер 5 жылда салып бітірген. Сол уаыттан бері алуан трлі жадайларда талай рет ирап, талай рет алпына келтірілген [7].

азіргі трі негізінен 532-37 жылдары (император Юстинианны заманында) Анфимий жне Исидор атты екі сулетшіні олынан шыан лгі-нсадаы алпын сатаан. Оларды ерекше зулім етіп салан кмбезі 20 жыл ткен со лап алып 563 жылы Родос аралы топыраынан жасалан жеіл кірпіштен жаа кмбез орнатылыпты.

Кмбезді биіктігі — 55.6 метр, диаметрі — 31.4 метр. Кмбездікті 40 терезесі бар. Негізгі кмбезге жанамалай жаласан жартылай кмбездер жйесі имарат бейнесіне ккпен таласан зулімдік сипат береді (сурет 19).

Сурет 19. Айя София мражайы

Айя Софья кезінде лемні е лкен ибадатханасы болды. Тріктерге дейін Византия империясыны, кейін 500 жыл бойы (1935 жыла дейін) тріктерді діни орталыы ызметін атарды. Ол 1453 жылы мешітке айналдырылан со, имаратты ішкі крінісі айта кркемделді. 16-18 асырларда мешіт мнаралары, осымша рылыстар салынды. 1935 жылы Ататрік Айя Софияны мражайа айналдырды.

Келесі келбетті мрадай Кгілдір мешіт немесе Слтанахмет мешіті – Стамбл аласындаы ірі жне крікті мешіттерді бірі. Мешітте 6 мнара бар. Ислам жне лем архитектурасындаы лы туындыларды бірі болып саналады (суреттер 20, 21).

Сурет 20. Слтанахмет мешіті

Мешіт Мрмр теізіні жаалауындаы, кне тарихымен танымал Слтанахмет ауданында, Аль-Софья мешітіне арсы орналасан. Мешіт ала нысандарыны біріне кіреді. Мешіт ЮНЕСКОНЫ мралар орына енгізілген. Ол № 356 нысан болып тіркелген [1].

Сурет 21. Кгілдір мешіт

Стамбла жасалан саяхатымыз Босфор базына саяхатпен аяталды. Барлыымыза трік фильмдері арылы белгілі Босфор кпірін тамашалады. Босфор кпірі – зі аттас баз стінде трызылан алашы кпір. Стамбл аласыны еуропалы блігі мен азиялы блігін байланыстырады. Кпір зындыы – 1560 метр (суреттер 22, 23) [7].

Сурет 22. Босфор кпірі

Сурет 23. Босфор базына саяхат

Бізге зіндік ерекшелігімен кзге тскен ыз мнарасы. Бл кішкентай ана арал Босфор базында Стамблды азиялы блігінде орналасан. Мнара Стамбл аласыны бірден-бір негізгі нышаны. Тіпті біз кнделікті тамашалап жрген трік фильмдерінде осы мнара мен оны тарихы жайлы малмат алуымыза болады [8].

Мнара рылысы, оны трызылуы жайында бірнеше пікірлер мен аыздар айтылады. Кптеген жылдар бойы мнара маяк, трме, карантин изоляторы ретінде пайдаланылды. азіргі тада мнарада мейрамхана ызмет жасайды.

Ке таралан трік аызы жайында бояндар болса: Трік слтаны зіні ызын те атты жасы кріпті. Кндерді кнінде тс жорушы слтана ызы 18 жаса толанда, айтыс болады депті. Алайда слтан ызын лімге имай, ол 18 жаса толанша, мнара трызуа бйры береді. рылыс аяталан со, ызын лімнен тару шін сол жерге кшіреді.

Слтан ызы 18-ге толанда жеміске толы ыдыс сыйа тартады. Туан кн иесі сыйлыты ашанда ішінен шыан улы жылан ызды шаып лтіреді. Ал баса аыз бойынша ыз аман алып, улы жыланнан ханзада тарып алады. Бл жерден-а «ыз мнарасы» атауы пайда болады [8].

Сурет 23. ыз мнарасы