ПАЙДАЛАНАН ДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Тжірибелік жмыс
Мнай ттырлыын эмпирикалы формулалар
Бойынша есептеу
Тапсырма:
1) Ттырлыты Вальтер, Рейнольдс-Филоновты эмпирикалы
формулалары бойынша есептеу
2) Коэффициеттерді тадау
ысаша теориялы малмат
Ттырлы–мнайды орын анытауа, мнайды ндіруді жобалауда, оны тасымалдауды трін тадауда жне оны деуді слбасын анытаудаы - негізгі параметр болып табылады. Мнай мен мнай німдеріні ттырлыы сйыты бырткізгіштегі охалысы кезіндегі кедергіге ие болу асиеті болып табылады. Ттырлыты температураа туелділігі Вальтер мен Рейнольдс-Филонов (баса да формулалар бар) формулалары арылы аныталады. Вальтер формуласыны длдігі жоары, алайда, формула те крделі. Сондытан да есептеулерде Рейнольс-дс-Филоновты формуласын жиі олданады.
(1)
мндаы и – вискограмманы крт згері коэффициенті болып табылады. Егер екі трлі температурадаы ттырлы шамасы белгілі болса, онда
(2)
Бл формула Т2<T<T1 аралыын ана анааттандырады.
Вольтер формуласы тмендегідей сипатталады:
lg lg (+0,8)=a+blgT (3)
мндаы эмпирикалы коэффициенттер
a= lg lg (1+0,8) - blgT1, b=lg[lg(1+0,8)/ lg(2+0,8)]/lg(T1/T2) (4)
мндаы – кинематикалы тткырлы ( - T температурасында , 1 - T1 температурасында, ал 2 - T2 температурасында), мм2/с; Т – абсолютті температура, К.
1-кесте- Кейбір мнай мен мнай німдеріні шатамалы параметрлері
| Мнай жне мнай німдері | 293, кг/м3 | Тат, К | Берілген температурадаы кинематикалы ттырлы, мм2/с | ||||||
| зен мнайы | - | - | - | ||||||
| Жетібай мнайы | - | - | - | ||||||
| ысты дизель отыны | - | 3,1 | - | - | - | ||||
| Жазы дизельдік отын | - | 4,5 | 4,2 | - | |||||
| Авиабензин Б-70 | - | 0,85 | - | 0,7 | - | 0,56 | - | 0,46 | |
| Бензин А76 | - | 0,64 | - | 0,58 | 0,52 | 0,47 | - | - | |
| Бензин АИ-93 | - | 0,70 | - | 0,63 | 0,57 | 0,53 | - | - |
мндаы 293 – мнайды быра жабысып алатындай атаю темтемпературасы.
Рейнольдс саны (аылшын алымы О.Рейнольдсты атымен) — инерциялы кш пен ттырлы кш арасындаы атынасты анытайтын, ттыр сйыты пен газ аысыны састы критерилеріні бірі: Re=m/lur аынны жылдамдыы мен сызыты лшемі. Сйыты аысыны режимі кризистік Рейнольдс саны (Reкр) арылы сипатталады. Егер Рейнольдс саны зіні кризистік мнінен тмен болса (l жне u — газ немесе сйыты ттырлыыны динамикалы коэффицентімен, m — тыызды, r, мндаы Reк<Re), онда сйыты аысы ламинарлы аыса, жоары болса (Reк>Re) турбуленттік аыса жатады. Мысалы: дгелек цилиндр бырдаы ттыр сйытыты аысы шін Reкр=230
Сораптарды негізгі техникалы крсеткіштері
Сорапты клемдік берілісіQ (м3/с) — сорапты бірлік уаыт ішіндегі беретін клемі. Бдан баса массалы беріліс Qm (кг/с) жне иверстік берілісдеген ымдар да олданылады.
Сорапты берілісі – сорапты геометриялы лшемдеріне, озалатын бліктеріні жылдамдыына жне бырткізгішті сорапа байланысты гидравликалы кедергісіне де байланысты.
Сорапты идеал берілісіQИД — сорап берілісі Q мен сорапты клемдік шыыны, яни саылаулардаан аып кеткен берілісті осындысы Qш:
QИД = Q + Qш (5)
Клемдік сорапты жмысты клеміq — жмысты блікті ос жрісіндегі немесе білікті бір айлалымы кезіндегі жмыс камерасыны е лкен жне е кіші клемдеріні айырмашылыы.
Сорапты р ысымы келесі туелділікпен аныталады.
р=рн- рв+(н2- в2)/2+g(zн- z в) (6)
мндаы рн жне рв- сорапты кіре берістегі жне шыа берістегі ысымы (сору мен айдау ысымы); н жне в – кіре беріс пен шыа берістегі сйыты орташа жылдамлытары; zн и z в – кіре берісті жне шыа берісті имасыны ауырлы центрлеріні биіктіктері
Сорапты сынды ысымы —сорыпты конструкциясына есептелген шыа берісіндегі е лкен ысым
Сорапты арыны (Н) — айдалып жатан сйыты биіктігімен сипатталатын, сораптын кіре берісін мен шыа берісіндегі меншікткі энегиялар айырмашалаы. Сорапты арыны ысыммен мынайдай туелділікте байланысан: Н =р/. Сорапты арыны оан осылан манометрлер мен мановакуумметрлер кмегімен тмендегі форуламен анытауа болады:
Н=(рман/) +( рвак/)+h0+(н2- в2)/(2g) (7)
мндаы рман жне рвак- манометр мен мановакууметрді ысым крссеткіштері; h0 – манометр мен мановакууметрді байланысу арасындаы вертикаль араашыты; н жне в – ысымды тадау аймаындаы сйыты жылдамдыы.
Егер сорапты кіру аймаындаы ысым атмосфералытан тмен болса, онда тедіуті екінші мшесі теріс сан болып табылады. Егер айдау жіне сору бырлаырыны диаметрилері бірдей болса (dв = dн), онда тедікті соы мшесі нолге те.
Сорапты уаты N — сорапты ттынатын уаты:
N=M (8)
мндаы M – сорап білігіндегі айналдырушы момент; – білікті айналу жиілігі.
Сорапты агрегатты уаты — сорапты агрегатты немесе сорапты зі ттынатын ауты, конструкцияа озалтышты буындары да кіреді.
сорапты пайдалы уаты Nn — сорапты сыа беретін уаты:
Nn=Qр=QH=GH (9)
Сорапты ПК-і – пайдалы уатты сорап уатына атынасыа:
=Nn/N (10)
Жмысты орындалуы
Ортадан тепкіш сораптарды паспортында оны суа арасты сипаттамалры крсетілген. Ттырлыы тмен мнай мен мнай німдерінде осы сипаттамалры згерілмейді. Алайда ттырлыы асан сайын сорап крсеткіштері тмендейді.
Мнайды айдайтын сораптарды Hv, Qv,v сипаттамалары, суды белгілі Hв, Qв,в параметрлерін олдана отырып, былайша анытайды:
; 
; 
(11)
мндаы kH, kQ, k, - сорапты арыны, ПК-і жне берілімін судаы есептеген сипаттамаларды ттырлыына кшіруге арналан коэффициенттер.
Жмысты дгелегі бар сорапты, біржаты немесе екіжаты кірістері бар сораптарда бл kH, kQ, k коэффициенттерді есептеуге арналан формулалар блек.
Шапшадылы коэффициенті 50ns130, магистральдытан баса, сораптарда коэффициенттерді есептеу тек мына шарт
(12)
-орындаланда ана жзеге асыруа болады. Мндаы; v-температурадаы ттырлыы жоары мнайды айдауандаы кинематикалы ттырлы: 
- сорапты сипаттамаларын айта есептеуді ажет ететін, ттырлыты е тмен жне е жоары мндері.
(13)
(14)
-судаы ПК-і е жоары мнеге ие боландаы, сорапты берілісі. 
жмысты дгелекті сырты диаметрі мен алашаларыны ені. Егер vvH болса, онда сипаттамаларды айта есептеу керек емес, себебі сорап автомодельді аймата жмыс істейді. Ал егер vvH болса, онда сорапты баса сорапты олдану керек.
Анытаушы сипаттама ретінде Рейнольдс саныны келесі жазбасы олданылады;
(15)
мндаы 
жмысты дгелекті сырты диаметрі мен алашаларыны ені.
Сйыты бір жаты кіреберісі, жмысты дгелегі бар ортадан тепкіш сораптарыны kH, kQ, k коэффициеттеріні згеруіне байланысты, ш зона бар. Сол айматарды аралыында гидравликалы кедергіні зіндік задары сер етеді.
(16)
(17)
(18)
Басты сипаттама ретінде жмысты дгелектегі аыны болатын магистральды ортадан тепкіш сораптырды есептегедегі дістемеде Рейнольдс саныны баса жазбасын олданады:
(19)
мндаы n –роторды айналым саны (айн/са).
Суда есептелген сипаттамаларды ттылыы жоары мнайдікіне ауыстыру,
(20)
-формуласымен аныталатын тпелі 
Рейнольдс саныны мні 
шамасы арты боланда есептеу керек. Мндаы 
– сорапты шапшадылыы, ол:
(21)
мндаы жне 
– сорапты суда е жоары ПК-те жмыс істегендегі берілімі (м3/с) мен арыны (м), 
сорапты сору жаыны саны мен сатылар саны. Бл кезде судан ттырлыы жоары мнайа арыны, берелімні жне ПК-ті шамаларын айта есептеуде келесі формулалар олданылады.
(22)
(23)
(24)
мндаы 
- Рейнольдс саныны шеткі мні, 
- тзету коэффициенті.
жне лшемдері функциясы болып табылады.
(25)
kH, kQ, k біле отырып, аппроксимационды коэффициенттерді (10) жне (11) формулаларын олдана отырып;
(26)
(27)
-суда (“в” индексі) жне ттырлыы жоары мнайда (“v” индексі) жмыс істейтін сорапты аппроксимационды коэффициенттерін есептеуге болады.
ПАЙДАЛАНАН ДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1) Тугунов П.И., Новосельцев В.Ф, Коршак А.А, Шаммазов А.М. типовые расчеты при проектировании и экспулатации нефтебаз и нефтепроводов. Москва -2002. 92-94б
2) иябаев С.Н. Магистральные трубопроводы (1-часть). Студентті оу-дістемелік ралы. Алматы 2010. 17-18б
3) http//www.wikihedia.org
4) Интернет ресурс.