Din ýolday iman bolar.

Uuml;Ç ASYL

 

 

eýhul islam imam müjeddid

Muhammed ibn Abdulwahhäb et-Temimi

hijri 1115 – 1206

miladi 1703 – 1791

Allahtagala oa rehmet etsin

 

Sözbay.

Ähli öwgiler älemleri Robby bolan Allah üçin bolsun. Ondan biz kömek we ýalkamaklygyny soraýarys. Nebsimizi erbetliginden we amallarymyzy ýaramazlygyndan Oa sygynýarys. Kimi Allah dogry ýola salan bolsa, ony hiç kim azadyryp bilmez, kimi Allah azadyran bolsa, ony hiç kim dogry ýola getirip bilmez. We salawat we salam Onu ilçisi Muhammede onu magalasyna we onu sahabalaryna bolsun!

Hormatly musulman doganlar! Allah Subhanahu we Tagala öz kelami-erifinde imanly bendelerine ýüzlenip eýle diýýär.

<<Eý, iman getirenler Allahdan çyn gorky bilen gorku we die musulman bolan halyyzda dünýeden ötü.>> (Äli Imron surasyny 102-nji aýaty).

<<Eý, iman getirenler sizi bir täk nefisden ýaradan we ondan taýyny ýaradan we ikisinden köp adamlary we aýallary ýaradan we garyndalyk gatnaygynda, arayzda dileg edeniizde ady ulanylýan Robbuyzdan gorku. Tahkyk Allahtagala üstüizde gözegçidir.>>(Nisa suwrasyny 1-nji aýaty.)

<<Eý, iman getirenler Allahdan gorku we dogry söz sözlä. (70) Ileriizi düzeltsin we günähleriizi bagylasyn. Kim Allaha we Resuwlyna etagat etse, ol beýik rowaçlyga ýetdi (71).>>(Ahzab suwrasyny 70-71-nji aýatlary). We resulallah sollollohi aleýhi we sellem bir hadysynda eýle diýýär:

<<Sözleri i haýyrlysy Allahy kela-mydyr we ýollary i haýyrlysy Mu-hammed sollollohi aleýhi we sellemi ýo-lydyr. Amallary i ýamany bolsa,(din-de) sora çykarylan zatlardyr. We dindäki islendik sora çykan zatlar hem bidgatdyr we islendik bidgat bolsa, azamakdyr we islendik azamaklyk bolsa, otdadyr.>> Muslim (867), Näsäi (3/188). We Resuwlallah sollollohi aleýhi we sellemi baga bir hadysynda bolsa, eýle diýýär. <<Din nesihatdyr>>. onu üçin eý, musulman doganlar geli bu dinden ýagny, nesihatdan peýdalanaly elimizdäki kitapçany doly öwreneli we oa görä amal edeli. Magtymguly atamyz bolsa iman hakynda eýle diýýär:

Elin tut Allah dostuny

Asy bolma sakla dini,

Inallah Magtymgulyny

Din ýolday iman bolar.

 

Bu kitap Muhammed (sollollohi aleýhi we sellemi) Sahyh Buhary we Muslimi kitaplarynda Baro ibn Azybdan (rozy Allohy anhuma) rowaýat edilen hadysy esasynda düzüldi. Ol hadysda Pygamberimiz (sollollohi aleýhi we sellem) eýle diýýär. “Adam ogly bu dünýeden gaýdyp, ahyrede gabra baranynda ondan Müker we Nekir diýilýän iki peride üç sorag sorajakdyr. Ol üç sorag Robbykim, dininäme we pygamberikim diýen soraglardyr. ”Eger adam ogly bu dünýede iman gazanyp bilmän, öz bä günlik ömürini ynanyçsyz ýaaýy bilen ötüren bolsa ol perideleri beren soraglaryna <<ah... ah...>> diýip aljyran ýagdaýda jogap berip bilmez. Emma baga bir adam bu dünýede aýat–hadyslara daýanylmaýan delilleri özüne ýol edinip, belli bir adama meni “mollam” u meselede eýle diýdi diýip, ol meseläni delili aýat ýada hadys bilen tassyklanylýarmy, haýsy kitapda bar? - diýen soragy bermän, mollasy näme diýse kabul eden adam bolsa, ýada munafyk adam bolan bolsa, ýadyma düenok adamlar bir zatlara diýýärdiler diýip, anyk jogap berip bilmez ýagny, ol adam bu dünýede ol soraglary jogabyny bilýärdi emma, onu bilen zatlaryny aýat – hadislara çapraz gelýärdi. onu üçin ol adam ol peridelere jogap bermeli bolanda ol anyk jogap berip biljek däldir. Beýle betbagtlykdan Allahy özi gorasyn. Emma hakyky musulman adam Allahtagalany kitaby we pygamberimiz (sollollohi alaýhi we sellemi) hadyslaryna görä ýaan adam bolsa, ol perideleri soraglaryna dogry we dürs jogap berip biljekdir. Adam ogly haýatynda diri gezip ýörkä, bu üç meseläni ylmyny öwrenip, ony özünde doly özledirmegi zerurdyr. Men musulmandyryn diýip bu ylymlardan bihabar bolup, dininde öwrenmeli wäjip bolan zatlary öwrenmän ölüp gitse, ol perideleri berjek soraglaryna jogap berip biljek däldir. Beýle beladan Allahy özi saklasyn we Allahtagaladan towfyk hidaýat diläp, günälerimizi geçmekligini we fazly keremi bilen bizi özüni jennetine salmaklygyny dileg edeli. Ämin ýä Robb al-alamin.

 

Mähriban we Rehimli Allahy ady bilen.

Bilgin - Allah saa rehmet etsin, elbetde bize bilmek parz bolan dört mesele bardyr.

1-nji mesele: Ol - ylymdyr; we ol Allahy tanamak we pygamberi tanamak we delili bilen Islam dinini tanamaklykdyr

2-nji mesele:Onu bilen amal etmek

3-nji mesele: Oa, ýagny Islama çagyrmak

4-nji mesele: Çagyrmaklykda ýüze çykan kynçylyga sabyr etmek.

Delili:Allahtagalany aýdany:

(1),,Asyr(wagtyna)kasam.(2) Hakykatdanda, insan hökman zeleldedir.(3) Iman getirýän we salyh amallary edýän we öz aralarynda hakykaty düündirýän we öz aralarynda sabyr etmekligi düündirýänlerden baga-lardyr“.

Imam afygy Allah oa rehim etsin – aýtdy: ”Allahtagala öz bendelerine u suwradan baga suwra, delil ibermedik bolsa hem (hökman) ýeterlik bolardy”.

Imam Buhary Allah oa rehim etsin – aytdy: “Ylym diymek sözden we amaldan ödedir” Delili Allahtagalany aýdany:

,,Bilgin, Allahdan baga hak iläh ýokdur we günähi üçin toba et”. (Muhammet suwrasyny 19-njy aýaty). Sözden we amal etmekden ö ylym bilen bala.

Bilgin - Allah saa rehmet etsin, hakykatdanda her bir musulman erkege we her bir musulman aýala bu aakdaky üç meseläni öwrenmeklik we ony bilen amal etmeklik parzdyr.

1-nji mesele: Hakykatdanda, Allah bizi ýaratdy we bize ryzk berdi we hiç wagt ähmiýetsiz talan däldir, gaýta Ol bize resul ýagny, pygamber iberdi kim oa boýun bolan bolsa jennete girdi we kim onu diýenini etmese (günäkär) bolan bolsa oda ýagny, jähenneme girdi. Delili Allahtaga-lany aýdany:.

,,Hakykatdanda biz size(garyyza)aýat bolujy resuly iberdik, edil Firgawna resul iberimiz ýaly. We Firgawn resula(Musaga) günäkär boldy. We biz ony berk tutu bilen tutduk.(Muzzammil suwrasyny 15-16-njy aýatlary).

2-nji mesele: Hakykatdanda ne Allaha ýakyn bolan peridäni ne-de iberilen pygamberi Onu ybadatynda Onu (Allah) bilen bir zady ärik etmeklikde Allah razy bolmaýar. Delili Allahtagalany aý-dany: ,,Hakykatdanda mesjidler(ýeri ýüzi) Allahtagalanyky-dyr bes, Allah bilen bile hiç bir kimsäni çagyrma.” (Jyn suwrasyny 18-nji aýaty).

3-nji mesele: Hakykatdanda kim Allahtagalany birläp pygambere boýyn bolan bolsa, Allah we Onu resulyny duman tutan kimseleri dost tutmaklygy bolmaýar. Eger olar öz ýakynlary bolsada. Delili:

,,Allaha we ahyret gününe iman getirýän kowmy Allaha we Onu resulyna gary çykanlar bilen we eger olar atalary ýada ogullary ýada doganlary ýada garyndalary bolsalarda söýenlerini tapmarsy(Allah)olary ýüregine iman ýazdy we Özünden bolan ,,Ruh” (Kurän) bilen kuwwatlandyrdy we olary aagyndan derýalar akyp duran olary ol ýerde baky galjak jennetine girizer. Allah olardan razy boldy. Olar hem Ondan,ýagny (Allahdan)razy boldylar. Olar Allahy toparydyr, hakykatdanda, Allahy topary bolanlar bagytlylar dälmidir”. (Mujädele suwrasyny 22-nji aýaty).

Bilgin, Allah seni tagatyna dogrylasyn. Hakykatdanda “Hanifiýýa” Ibrohimy milletidir, ýagny (dinidir). Dininde yhlasly bolup Allahy bir özüne boýun bolmakdyr. Sebäbi Allahy emri adamlary hemmesinedir we onu üçin Ol, ýagny (Allah) olary oa (dini üçin) ýaratdy. Allahtagalany aýdyy ýaly: ,,Jyny we insany(özüme)ybadat etmeklikden baga zat üçin ýaratmadym”.(Zäriýät surasyny 56-nji aýaty). ,,Ybadat” sözüni manysy bir Allahy emirlerini ýerine ýetirmekdir. We Allahtagalany emirlerini ulysy Oa, ýagny (Allaha) muwahhyd bolmakdyr. Muwahhyd diýmek - ybadatynda Allahy birlemekdir. We gaýtaran zadyny i ulysy bolsa ,,irkdir”. Ýagny, baga bir zady Onu, ýagny (Allahy) ýany bilen çagyrmakdyr. Delili Allahtagalany aýdany: ,,We Allaha ybadat edi we oa hiç bir zady ärik etmä.”(Nisa suwrasyny 36-njy aýaty).

We haçanda senden­­ – insana bilmekligi parz bolan ,,üç asyl“näme? – diyip soralsa aýtgyn: Bendäni Robbuny tanamaklygy we islam dinini tanamaklygy we pygamberi Muhammed sollollohi aleyhi we sellemi tanamaklygydyr.

 

Birinji asyl.

Robbyy tanamak.

Haçanda senden “Robbu kim ?,, diyip soralsa – aýtgyn! Meni robbym meni we bütin älemleri nygmaty bilen tertipleýji Allahdyr. We Ol meni ybadat edyän we sygynýanymdyr. Meni üçin Ondan baga ybadat edilyän we sygynylýan ýokdyr. Delili Allahtagalany aýdany: ,,Hamd älemleri Perwerdigäri Allah üçindir” (Fatyha suwrasyny 2-nji aýaty).

Allahdan baga zat ýaradylandyr we men hem ol ýaradylan zatlary biridirin.

Haçanda senden Robbyy näme bilen tanaýarsy?- diýip soralsa aýtgyn. Gudratlaryndan we ýaradan zatlaryndan, gije we gündiz, aý we gün we ýaradylan zatlaryndan bolan ýedi gat asmanlardan we ýedi gat ýerlerden we ondaky we ikisini arasyndaky bar bolan zatlardan tanaýaryn. Delili Allahtagalany aýdany: We Onu (Allahy) gudratlaryndan bolan gije we gündiz , gün we aý sejde etmä güne we aýa we olary ýaradan Allaha sejde edi eger siz Oa(Allaha)boýun bolýan bolsayz.” (Fussilat suwrasyny 37-nji aýaty). We baga aýatda eýle diýýär. ,,Elbetde, sizi Robbyyz asmanlary we ýeri alty günde ýaradan Allahdyr, sora arda karar tapdy dowamatly gijäni gündiz bilen örtýär, yzygiderli (dowamatly bolmagyny) talap edýär, gün we aý Allahy emrine boýun bolýarlar. Älemleri Robby bolan bereketli Allaha emir etmek we ýaratmak oa(Allaha)mahsus dälmidir?”(Agraf suwrasyny 54-nji aýaty.) Robb: Oa ybadat edilýän we sygynylýandyr. Delili Allahtagalany aýdany: ,,Eý, insanlar sizi we sizden ökileri ýaradan Robbyyza ybadat edi belki siz, takwalardan bolarsyyz. Ol sizi üçin ýeri düek eden we asmany bina eden we asmandan suw(ýagy) ýagdyrdy size ryzk üçin onu bilen miweleri çykardy we Allaha hiç bir zady deemä haçanda siz ony bilýärkäiz.” (Bakara suwrasyny 21-22-nji aýatlary).

Ibn Kesir Allah oa rehmet etsin aýtdy: “Allah bu zatlary ýarаdan. Allah hakykatdan hem ybadata mynasypdyr”.

Allahtagalany buýran ybadatyny görnüleri: Islam, iman we yhsan ýaly, we olardan bolan. Ed-duau: Ony Allahy çagyrmak. El-howfu: Allahdan gorkmak. Er-rojäu: Allahdan umyt etmek. Et-täwäkkülu: we Allaha töwekgellik etmek (bilbaglamaklyk). Er-rogbätu: ho niýeti bilen öz islegi bilen islemek (umydy aýratyn görnüi).Er-rohbätu: Allahdan gorkyda bolmak (gorkmak, galpyldamak, sandyramak ol bir wagty özünde umytdan kesilmezlik). El-huu’u: gorky bilen umydy arasyndaky ýagdaýy bir görnüi. El-inäbätu: dolanmak Allahdan kömek soramak. El-istianatu: Allaha sygynmak. El-istyazatu: er zatlardan Allaha sygynmak. El-istigozau: Allahtagaladan heläkçilikden kömek soramak. Ez-zabhu: Allahy ady bilen maly damagyny çalmak gurbanlyk etmek. En-näzru: Allahy ýoluna özüe bir zady ert etmek. We Allahy ua meze ybadatlary. Delili Allahtagalany aýdany: ,,Hakykatdanda mesjidler(ýeri ýüzi)Allahykydyr bes, Allah bilen bile bir kimsäni çagyrma”. (Jyn suwrasyny 18-nji aýaty).

Kim u zatlardan birini Allahtagaladan baga bir zada ýökese, ,,mürikdir, käfirdir”. Delili Allahtagalany aýdany: ,,Kim Allah bilen bile baga bir ilähi çagyrsa, oa bunu delili ýokdyr. We elbetde, onu hasaby Robbuny huzuryndadyr. Elbetde ol käfirler bagytly bolmaýarlar”. (Mu’minun suwrasyny 117-nji aýaty). We hadisda gelipdir: “Doga ybadaty baydyr.” We delili Allahtagalany aýdany: “We Robbyyz aýtdy; Maa doga edi, size jogap bereýin. Elbetde, Maa ýbadat etmeklikden ulymsy bolýanlar peseldilen halda jähenneme salynjakdyr.” (Gafyr surasyny 60-njy aýaty.)

Ýokardaky agzalan ybadatlara deliller:

Al-howfu hakynda hakynda delili: ,,Eger siz imanly bolsayz olardan(eýtanlardan)gorkma menden gorku.”(Ali Imron suwrasyny 175-nji aýaty).

Ar-rojäu hakynda delil: ,,We kim Robby bilen duumaklygy umyt etse, salyh amallary etsin we Robbyna ybadat etmekde hiç bir zady ärik etmesin.”(Kähf suwrasyny 110-njy aýaty).

Ät-täwekkülu hakynda delil: ,,We Allaha töwekkellik edi eger imanly bolsayz.”(Mäide suwrasyny 23-nji aýaty). ,,Kim Allaha töwekkellik etse, Ol oa ýeterlikdir.” (Talak suwrasyny 3-nji aýaty).

Är-rogbätu, är-rohbätu we äl-huu’u hakynda:Hakykatdanda olar (pygamberler) haýyrly ileri etmeklikde ýaryýardylar, we olar umyt we gorky bilen bize boýun bolan hallarynda bizi çagyrýardylar.(Enbiýa suwrasyny 90-njy aýaty).

El-hoiýäti hakynda: “Olardan gorkma menden gorku”(Bakara – 150)

El-inäbätu hakynda: ,,We Robbyyza boýun bolan halyyzda oa dolany.”(Zümer suwrasyny 54-nji aýaty)

El-istianaty hakynda:,,Saa ybadat edýäris we saa sygynýarys”.(Fatyha suwrasyny 5-nji aýaty). (Hadisda gelipdir) ,,Haçanda sygynanyda Allaha sygyngyn”.

El-istiazati hakynda: ,,Säher wagtyny Robbuna sygynýaryn(diýip) aýt.(Falak suwrasyny 1-nji aýaty). ,,Adamlary Robbuna sygynýaryn (diýip) aýt”.(Näs suwrasyny 1-nji aýaty).

Äl-istigosatu hakynda:,,Haçanda Robbuyzy kömege çagyranyyzda Ol size jogap berdi”.(Enfäl suwrasyny 9-njy aýaty).

Ez-zäbhu hakynda: “Hakykatdanda meni namazym, gurbanlygym, diriligim we ölümim(hiç hili) ärigi bolmadyk älemleri Perwerdigäri Allah üçindir.” (Engam suwrasyny 162-163-nji aýatlary). Hadisdan: “Kim Allahdan baga zat üçin(maly)damagyny çalsa, Allah ony näletledi”.

En-näzru hakynda: ,,Olar aýdan nezirlerini ýerine ýetirýärler we howp – hatary da töwerege ýaýraýan kyýamat gününden gorkýarlar”.(Insan suwra-syny 7-nji aýaty)

Ikinji esas.

Delili bilen Islam dinini tanamak.

Ol - Allahy birlän ýagdaýyda özüi Allaha tabyrmakdyr. We Onu tagatynda boýun bolmak. (buýruy ýaly ybadat etmek). We irkden we irk amallaryny edýänlerden (ýagny, Allahtagalany islendik ýaradan mahluklaryndan haýsyda bolsa birini mysal üçin, oda çokunmak, güne we aýa ýada elde ýasalan butlara çokunýan adamlardan) da bolmakdyr.

Onu (islam dinini) üç derejesi bardyr: Islam,iman hem-de ihsan. Ol derejelere ,,Rüknler” diýilýär.

Birini dereje: Islam

Islamy rüknleri bädir: Allahdan baga ybadat edilýäni we sygynylýany ýoklugyna aýat bolmaklyk. We hakykatdanda Muhammed sollollohi aleýhi we sellem Allahy resulydygyna aýat bolmak we namazy dikeltmek we zekat bermek we remezanda agyz beklemek hemde Allahtagalany öýüne (käbä) haj etmek.

ahadaty delili: ,,Ondan (Allahdan) baga ilähi ýoklugyna Allah aýat boldy. Ol Azyz we Hekimden baga ilähi ýoklugyna berk adalatly peri-deler aýat boldylar.”(Äli Imron 18-nji aýaty).

ahadaty manysy: Ybadat etmeklige Allahdan baga hiç kim hakly däldir. (Lä ilähä) -Allahdan baga islendik zada ybadat etmezlik peýdalydyr. (Illa Alloh) -ybadatynda oa hiç bir zady hem ärik etmezlik. Onu mülkünde Oa hiç bir zady ärk edip bolmaýy ýaly, Allaha ybadat etmeklik säbitlenendir ( berkidilendir ). Delili :

,,We ynha Ibrohym kakasyna we(öz) halkyna aýtdy: Elbetde men, ýaradandan baga(zada)sizi, edýän ybadadatyyzdan ýüz döndirýändirin. Hakykatdanda Ol(meni)hidaýat etjekdir.Ýagny:(dogryýola gönderjekdir .)Ol bu kelemäni(ýagny,Allahdan baga ilähi ýoklugyna aýat bolmaklygy )öz nesillerine goýup gitdi . Belki olar(dogry ýola )dolanarlar.” (Zahruf 26-27-28).

Baga bir delili: ,,Aýt,(eý, Muhammet) – eý, kitap eýeleri(ýagny, hristiýanlar we ýahudiler) bizi we sizi arayzdaky de bolan bir söze geleli, Allahdan baga bir zada ybadat etmezlik we oa bir zady ärik etmezlik üçin,we Allahtagaladan baga biri - birimizi hudaý tutunmaly. Egerde olar ýüz öwürse, elbetde biz musulmandyrys(diýip)aýat bolu.”(Äli Imron 64-nji aýaty).

Hakykatdanda Muhammed sollollohi aleýhi we sellem Allahtagalany resulydygyna aýat bomaklyga delili: ,,Tahkyk, öz(içiizden)size bir ilçi geldi, sizi edýän günäleriiz oa agyr degýär we sizi(dogry ýola gelmekligiizi) ähli hyjywy bilen isleýär. Mu’minlere bolsa, mylaýym we rehimli.” (Toba 128-nji aýaty).

Muhammed sollollohi aleýhi we sellem Allahy ilçisidigini manysy. Onu buýruklaryna boýun bolmak we onu habarlaryny tassyk etmek we onu gaýtaran zatlaryndan gaçmak we bagalarada duýdurmak. We Allahtagalaga erigatyndan bolmadyk zat bilen ybadat etmezlik (ýagny, edýän ybadaty ygtybarly delillere daýansyn).

Namaz, zekat we towhydy delili: ,,olara(hristiýanlara, ýahudiýlara we müriklere) Onu dininde Hanif bolup, namazy dikeldip, zekady berip Allahdan baga bir zada ybadat etmezlikden baga zat buýrulmady, we bu dogry dindir.”( Beýýine 5-nji aýaty)

Orazany delili: ,,Eý, iman getirenler sizden ökilerden bolanlara ruwza parz edili ýaly size hem ruwza parz edildi belki syz takwalardan bolarsyyz.”(Bakara 184-nji aýaty)

Haç etmekligi delili: ,,Ýoluny baaran adamlara Allah üçin, käbä haç etmeklik borç boldy. We kim iman getirmese, hakykatdanda Allah älemlerden baýdyr.” (Äli Imron 97-nji aýaty)

 

Ikinji dereje: Iman

Ol - ýetmi dereje edip goýulandyr. I beýik derejesi (Lä ilähä illallohdyr), i aaky derejesi ýoldan zyýan berjek zatlary aýyrmaklyk. We (günä etmeklige) haýa hem imany derejesindendir.

Sünnet rüknleri: Allahtagalaga, peridelerine, kitaplaryna we resullaryna we ahyret gününe hemde haýyr we er takdyrdanlygyna iman getirmek. Bu sünnet rüknlerine delili: ,,Sizi gündogara we günbatara ýüziizi öwürmekligiiz bagtlylykdan däldir. Emma bagytlylyk Allaha we ahyret gününe, peridelere, kitaba we pygamberlere iman getirmeklikdedir.(Bakara suwrasyny 177-nji aýaty).

Takdyry delili: ,,Hakykatdanda biz islendik zady takdyry bilen ýaratdyk.” (Kamar suwrasyny 49-njy aýaty).

Üçinji dereje: Ihsan

Ihsan ol, hem bir rükndir. ,,Sen Ony (Allahy) görýän ýaly Allaha ybadat etmekligidir, eger sen Ony görmesede Ol seni görýändir. Delili: ,,Hakykatdanda Allah takwalar we ihsan edýänler bilendir”. (Nahl surasyny 128-nji aýaty).

Baga bir aýatda: ,,Azyz we rehimlä(Allaha)bil bagla. Ol haçanda dik duranyyzda(namazda)görýändir. We sejde edýänler bilen ýüzlenýärsi. Ol eidijidir bilijidir. (uara 217-220-nji aýaty).

Baga bir aýatda: ,,Sen nähili ýagdaýda bolsada Kuränden näme okasada we siz nähili i etseizde biz ol ileri edýärkäiz size aýat bolarys.” (Ýunus 61-nji aýaty)

We jibril el-mehur hadisdan delil: ,,Omardan Allah ondan razy bolsun aýtdy:

,,Bir gezek biz Allahy resuly bilen bile otyrdyk. Birden ap-ak eikli gapgara saçly adam bizi ýanymyzda peýda boldy. Ondan sapardaky adamyny eseri görünmeýärdi (ýagny üsti-bay tämizjedi). We ony bizden birimiz hem tanamaýardyk, hatda ol pygamber sollollohi aleýhi we sellemi ýanynda oturdy. We dyzyny Muhammed sollollohi aleýhi we sellemi dyzyna degirdi, we iki elini pygamberimizi butlaryny üstünde goýdy. We ol aýtdy: