анды уаытшы тотату тсілдері

анды уаытша тотату тсілдеріне мыналар жатады: ысып орау, ая-олды жоары ктеріп, сол жердегі ірі ан тамырларына ысу, тамырларды саусапен басу, брау салу. Бл аталан тсілдерді жарамды, ал кейбір жадайда жарамсыз жатары да бар. Сондытан оларды жадайа арай-дара немесе аралас трінде олданады.

v ысып байлау лпаны ішіндегі ан ысымын ктеруге жне жарааттанан тамырды ан ткізу абілетін азайтып, ол жерде ан ю ммкіндігін береді. Бл тсілді жарамсыз жаы, ірі ан тамырлары блінген уаытта, анды тотату ммкін болмайды да, ая-ольга штарына ан баруы ммкіндігінен айырылады.

v Ая олды жоары ктеріп стау, сіресе вена жарыланда анды уаытша тотатуа ммкіндік береді, бл тсілді кысып байлаумен аралас трде олданады.

v Ая-олды шама келгенше буыны бгу: тізе астындаы артерия бгілгенде, жамбас буынны-жамбас артериясы блінгенде олданады. Бл анды уаьггша тотатып, зардап шегушіні хирургия бліміне жеткізуге ммкіндік береді.

v Брау салу ая-олды жмса лпаларын, сонымен оса тамырларын сйекке ысады. Бл шін Эсмарх брауы деп аталатьга зындыы 1,5 м, бір шында ілгек, бір шында темір шыыршыы бар жуан резеке ттік олданылады.

Брау тек ана ая-олдь жарааттарыны аны тотатуа олданылады.

Брау салу дісі. Жоары ктерілген ая-олды тбіне таман атты брауды 2-3 рет айналдыра орап байлайды. Терісі жиырылып алмас шін, брауды астына жмса орамал салады. Брауды детте, артерия заымдананда олданады да, оны жараланан жерден жоары, артерия толы ысьш тратындай етіп салады.

Брауды дрыс салынандыын ая-олды штарында шеткері пульсті

болмауынан жне ан тотаанынан біледі. Брауды 2 сааттан арты уаыта салуа болмайды. Брауды салынан уаыты крсетілген ааз бекітіледі.

Жарамсыз жаы:

Тек артерияны ана ысып оймай, нерв ттікшелерін де ысьш, ая-олды сал болуына келіп соады.

2 сааттан арты брау салып стаандыктан, ая-олды жансыздануы тмендейді.

ан айналымыны тотату серінен, азаны инфекциямен кресу абілеті тмендейді.

Мндай тсілді жаымсыз нтиже бермеуі шін брау салынан 2 саатты ішінде 1-2 рет брауды босатып, бірер минута денеге ан жгіртіп алу керек.

Ауыр хирургиялы инфекциямен заымдалан жне ан тамырлары заымданан ая-ола брау салуа болмайды.

Кйік - жоары температураны (термиялы кйік), химиялы затты (химиялы кйік), рентген сулесіні немесе ядролы бомба жарылан кездегі жары сулесіні (сулелік кйік) серінен теріні заымдануы.  
Ірі веналардан ан кеткенде, брауды заымданан жерден тмен салады жэне оны денені беткі абатындаы тамырларды ана ысатындай етіп 6 саата салады.

 

Кйікті трлері
Термиялы кйік
Химиялы кйік
Сулелік кю

 


Термиялы кйік - денеге жалын, айнаан су, жанып тран жне ысты сйыты пен газ, ызан жне балыан металлдар, напалмдарды тікелей серінен пайда болады. Заымдануды ауырлыы сер еткен температураны жоарылыына, сер етуді затылыына, заымдануды клемі мен жайылуына байланысты. атты кйіктер сіресе жалын мен ысымда тран буды серінен пайда болады. Ая - ол, кз, денені баса мшелеріне араанда кйікке жиі шырайды.

Химиялы кйік денеге жинаталан ышылдарды (тз, ккірт, азот, сірке, карбол) жне сілтілерді (кйдіргіш калий мен кйдіргіш натрий, мстір спирті, сндірілмеген к), фосфорды жне ауыр металлдарды, кейбір тздарыны (ляпис, порлы мырьпп жне т.б.) серінен пайда болады.

Сулелік кю - ядролы жарылысты жары сулесінен рентген мен кн сулесінен пайда болады. Сулелік кйікті сырттай алашы белгілері заымдау дрежесіне сйкес келмейді, заымдау дрежесі біршама кейінірек аныталады.

Заымдану тередігі бойынша кйік 4 дрежеге блінеді:

I - дрежедегі кйікте дене атты ызарып домбыады. 3-5 кннен со тері отырланьш сауыга бастайды.

 

II - дрежедегі кйікте атгы ызаран теріде клкілдек брпгік пайда болады. Бршіктер млдір сары сйыпен толады. П —дрежелі кйік кезінде теріні терендегі абаттары заымданбайды, сондытан, егер теріні кйген беті асынбаса, онда бір аптадан со теріні барлы абаттары кедір-бдырсыз алпына келеді.

III - дрежелі кйікте лпалар жансызданьп абыршатар пайда болады. Заымданан жерде лпілдек лпа пайда болады. Ол косыш лпамен ауысып сол жерде дрекі жлдызша тектес да пайда болады.

IV - дрежелі кйікте аса атты жогары температураны серінен (жальш) тері арайып кйеді. Бл кйікті е жоаргы ауыр трі, тері, блшы ет, сіір, сйек заымданады.

 

Алашы кмек крсету тэртібі.

ü Бірінші тртіп - ммкіндігінше кйген жерді кра таза жаймамен немесе жаялыпен тезірек жабу.

Есіізде болсын! Теріні кйген блігін байлал тастауа немесе атты тюге болмайды.

ü Екінші тртіп - целлофан пакеттерін, пластикалы шлмектерді армен, мзбен немесе суы сумен толтыру жэне оларды ра жайма немесе жаялы тселген кйген жерді стіне ояды

ü шінші тртіп зардап шегушіге екі - ш анальгин дрісін беру (оны есі болан жадайда).

ü Тртінші тртіп - зардап шегушіге жылы сусынды кп ішкізу жэне толы тыныштыта калдыру.

Кйік шогы денені ауматы жері кюмен атар, сол ауматаы нерв жйелеріні заымдануыны салдарынан болады. Кйік клемі денені 50%-не жуы болса, шок зардап шегушілерді барлыында да байалады жне оларды лім халіне келіп соуды басты себебіне айналады.

Кйік шогы кезінде за уаыта созылан эректильдік фаза байалады.

Шокты дамуы мен суіне тек ана орталы нерв жйесіне баран импульстер ана емес, сонымен атар плазманы азаюы жне интоксикация (улану), іріген лпалардан блінген улы заттардьщ денеге тарауы да з лесін осады.

Токсемия (улы затгарды ана шабуы) кйікке шырааннан кейінгі алашы саатта-а басталады да, бірте- бірте кшейе келіп, науасты одан ары жадайына сер етеді.

Токсемияны басталуына кйікке шыраан ауматы іріндеуі салдарьшан улы заттарды ана шыуы себеп болады.Ал оны деуіне гипохлоремия, гипопротеинемия жне зат алмасуыны бзылуы себеп болады.

Септикотоксемия.Кйікке шыраан жерге инфекция тссе, септикалы былыс пайда болады; денені ызуы ктеріліп, біресе мздап, ан рамында лейкоциттер кбейеді (іріндей бастаанны белгісі), ан азаяды т.с.с. Ауыр жне клемді кйіктен зардап шегушілерді денесі ауырлап, йысы келеді, лосу, сіірі тартылу, денесіні ызуы мен мшелерді жмыс істеу абілеті нашарлайды.

Дрігерге дейінгі кмек кйген жерді осалы

жарааттанудан, шоктан шыаруа жне инфекциядан сатауа баьгггалады.Зардап шеккен жерлерден киімді кесіп алады да кйікті таза дкемен орайды. Кйген жерді салындату шін суы су, мз салынан таза гы немесе армен 10-15 минут ішінде кмек крсетіледі.

Шокты болдырмау шін-жылыту, тынышты, ауруды сезіндірмейтін дрілер егу (анальгин, аспирин), жылы сусын беру (шэй, минералды су) олданылады.

Шок, токсемия сияты жадайлар сирек болады да, зардап шеккен адамньщ жалпы жадайында елеулі згеріс болмайды.

Дрігерге дейінгі кмек. Кйген жерді жедел трде таза су аынымен жуьш, ышылдар алдыьш - 2%-тік натрий гидрокарбонаты мен, ал сілтіні - 2%-тік уксус (сірке суы), лимон ышылдары ертіндісінен, фосфорды - 5%-тік мыс сульфаты ерітіндісімен жуу керек.