Жарытандыру тораптарыны конструктивтік орындалуы.

Жмысты жарытандыруды электрмен амтамасыз етуін 380/220 В кернеулі осалы станция щиттерінен зіндік желілермен орындайды. Жарытандыру ондырыларыны электрлік торабы оректендіруші жне топты желілерден трады. Электр энергиясы осалы станциядан немесе енгізу-тарату рылысынан (ВРУ) оректендіруші желілер арылы жарытандыруды магистралды щиттеріне беріледі, ал олардан – топты магистралды щиттерге. Жары кзіні оректенуі топты щиттерден топты желілер арылы жзеге асады. 4-суретте жарытандыру торабыны принципиалды слбасы келтірілген.

оректендіру желілерін радиальды, магистральды, сонымен атар радиальды-магистральды слбалар арылы жзеге асырады (5-сурет). Радиальды оректендіруші желілерді 200 А-ден жоары болатын топты щиттерге жктеме кезінде олданылады. Е кп тараланы радиальды-магистральды тораптар.

АО шамдалдары жмысты жаластыру шін, сонымен атар баса да, кбіне эвакуация шін туелсіз орек кзіне жаланан болуы керек. Егер цехта электр энергияны сапалы крсеткіштерін тмендететін жктеме бар болса, онда мндай жктемені жне жаррытандыруды оректендіру ртрлі трансформаторлардан жзеге асырылады.

оректендіру жне топты торапты слбаларын тадау келесідей аныталады: а) жарытандыру ондырысыны здіксіз жмыс істеу талаптарымен; б) технико-экономикалы крсеткіштерімен (минимальды келтірілген крсеткіштерімен, электр энергия мен тсті материалдар шыындарымен); в) жарытандыру онддырыларын басаруды олайлылыымен жне эксплуатацияны арапайымдылыымен.

Жарытандыру торабыны трассасын тадар кезде жне магистральды мен щиттерді ондыру орындарын тадаанда мыналарды ескеру керек: эксплуатацияны олайлылыы (тиімділігі); ндірістік жмыс кезінде заымдануларды болмауы; эстетикалы талаптар; трасса зындыыны ысаруы.

Технико-экономикалы есептеулерден кернеуі 380/220 В боланда шфазалы тртсымды топты желіні максималды зындыы 80 м-ден кем алынбауы керек, ал екісымды - 35 м кем болмауы керек. Топты желілерді фазасына 20-дан кп ыздыру шамынан, ал кпшамды люминесцентті шамдалдарды олданан кезде - 50 шама дейін жалау сынылмайды. Щиттерді орналастыруды жаын электрлік жктемені ортасынан жргізген жн. Щиттерді ысты, ылалды, сонымен атар ртке ауіпті орындарда орналастырмаан жн. Барлы классты жарылыса ауіпті орындарда щиттерді орналастыруа ата тыйым салынады.

Алюминийлі талсымы бар сымдарды минималды имасы 2,5мм²-ден кем болмауы керек. Алюминийді беріктілігіні тмендігі, за уаытты еместігін, ртке ауіптілігін ескере отырып, мысты талсымы бар сымды олданан сынылады.

 

	1- оректендіруші торап, 2-ВРУ; 3-магистральды пункт (щиток); 4 - топты щиттер; 5- оректендіруші торап; 6-топты торап	Сурет 5 – оректендіруші жарытандыру тораптарыны ртрлі слбалары а - радиальды; б- магистральды; в-радиальды-магистральды
Сурет 4 – Жарытандыру торабыны принципиалды слбасы

Егер электр абылдаыштара желіні зындыы бойынша жаласа, онда токты жктеме орек кзінен кішірейе берелі. Сондытан ИП Электр абылдаыштара жарытандыру жйесіні сымыны лкею имасы арылы баытталады.

Арнайы тарнсформатор арылы желідегі кернеу 220 немесе 127 В осы орек кзі арылы жарытандырады. Шамдара траты жарытану 36 В аспайтын кернеу олданылады, ал жаымды емес жмыс шарттарында 12 В аспайтын кернеу олданылады.

А шін зіндік ажет ететін элетрлік жйесін рау. Кп жадайда А шін, мысалы ртке ауіпті имараттарда, театрларда, вокзалдарда жне де таы баса жерлерде туелсіз ток желісі ажет, яни: аккумуляторлы батарея, трансформатор, орегін жйеден алу шін, Жмысты жарытандыруда жйені орегі туелсіз; фабрикалы-заводты электрстанцияда кмекші генератор 1000 В дейін, электрстанцияны жылжымалы генераторы жне желісі 220 - 127 В, орек кзіні жмысты жарытандыру цехына байланыссыз.

Жалпы жарытандыру жйесі шін, кштік немесе арнайы орнатылан жарытандыру трансформаторлары оректенеді.

Цехты жарытандыруда жйені орегін пайда болуын ала ою, осыан орай топты ішінен шамны шуінен персоналдара жмысын сол уаыт арасында жаластыру ммкіндігін береді, яни бзылан жерді жндеу шін ажет.

Цехтарда, жарытану жйесінде орек екі ртрлі жарытандыру трансформаторлары ТI жне Т2 перемежканы анытаушы магистральді жанында, жмысты жарытандыру орегінен (сурет 6), немесе орындалатын орек ауыспалы жарытандыру бір трансформатордан Т2 басаа Т1 арнайы автомат кмегімен орындалады (сурет 7).

 

Сурет 6 – Жарытану жйесіні екі Сурет 7 – Жарытану жйесіні автоматты

трансформатордан ауысуымен орктенетін слба

оректенетін слба

 

Магистральды жарытану жйесіні орындалуы, ереже ретінде, тртсымды, жиі шсымды, ал анытайтын жарытандыру жйесі – екісымды жне кей кезде шсымды. Шамдарда 127 немесе 220 В кернеуге те.

Трансформаторлы подстанцияда автоматты ажыратышта рационалды масатта олданылады, топты щиткалар магистральды щиткалардан оретенеді (пункттер) (суреттер 8, 9).

Егер цехта блок трансформаторы – магистраль слбада олданылса, онда магистральды пункттер басты магистральды блімшелерден оректенеді (сурет 10).

В схеме электрического освещения предусматривают раздельное питание РО жне АО слбаларында электрлік жарытану блінген оректен арастырылады. Цехтарда, бірнеше трансформаторлар ай жерде орналасан, бл жарытану трлеріні орегінен ртрлі трансформаторлар, туелсіз жаланан орек кзі. Егер бір трансформатор орналасса, онжа орек РО жне АО блектенген сызыпен іске асырылады, магистральды пунктан (сурет 11). Мынадай нсаулар болуы ммкін, магистральды пунктан топты сызытар шама арай кетеді, йткені топты сызытар щиттан немесе жарытандыру шинасымдарынан (сурет 12).

 

1 – КТП; 2 – магистральды щиток (пункт); 3 – топты жарытандыру щитогы; 4 – гтопты щиток АО; 5 – сызыты жйені орегі РО; 6 – сызыты жйені орегі АО (эвакуациялы); 7 – баса блімшелік РО орегі аланан немесе кштік ттынушылардан
Сурет 8 – орек слбасы РО жне АО біртрансформаторлы КТП дан	Сурет 9 – орек слбасы РО жне АО от екітрансформаторлы КТП дан

 

. 5,6 – авариялы жарытандыру жне сызыты жмысты оректенуші
Сурет 10 – Слба РО жне АО блок трансформатор – магистраль	Сурет 11 – Біртрансформаторлы подстанцияда жары орегіні слбасы

 

1-магистральды щиток; 2-топты щиток; 3 – топты сызы   Сурет 12 – Топты щитканы жне топты сызыты магистральді щиткадан оректену слбасы

 

Жарытандыру магистралы ретінде жне топты щиткадан аныталатын пунктік сериялар ПР8513 олданады шполюсті автоматты ажыратыштар жне ПОР 8513 бірполюсті автоматты ажыратыштар. лкен шыарылатын аланан жарытандыру оректену желісінде аныталатын шинасымдарды олдана отырып ШРА типі ретінде. Осы жадайда топты щиткалардан топты жарытандыруды шинасымдара осу арылы блектен аппаратты ораныспен басару.

Топты жйе іштік жарытандыру мен штепсельді розетканы жалау шін ажет (сурет 13).

16 суретте шамдарды заралы фазалармен шфазалы топты нсауы бойынша крсетілген. Жоары нсада оптимальды кру нктесіні желідегі кернеу шыындары, бл жадайда «орталы ауырлы» жктемесіні барлы фазалары бірдей, сондай жары пульсациясы лсіздене тсіп, те жасысы бола алмайды, бдан баса, жарытандыру желісін анытаанда бір-екі фаза арасында кездейсо шулер болады. Тменгі нсаны кп олданады, себебі бірінші нсадан тиімді.

Топты жйеде жарытандыру шинасымдарымен орындалады: екісымды (фаза - ноль) ШОС2-25, ШОС8О жне тртсымды (ш фазалар — ноль) ШОС4-25, егер жктемені номинальды тогы 50% аспайтын шинасымдар. Шинасымдар кз келген имараттарда ортасын белгілеу шін олданылады, кгерген жерлерде ана емес, шамдарды асында орналасан.

Топты жйелерді оректері топты пунктермен орындалады, ПР (ПОР) 8513, сериялы пунктерде олданылады, жарытану орапшаларын ауыстыру (ЯОУ8500, ЯВ, ЯР). Ал топты жйеде ОП, ОЩ, ОЩВ, УОЩВ типті щиткаларды олдануын табу.

Щиткалар 380/220 В кернеуде есептелген, комплектіленген бірполюсті автоматты ажыратыштар; бір щиткалы автоматты барлы ток ажыратыштарында бірдей.