Ксіпорындарды электрмен жабдытау жйесіндегі техникалы экономикалы есептеулер.

Электр жктемені мен ттынушыны сенімділік категориясын анытааннан кейін ммкін болатын КЖ немесе Ж-мен оректендіруді, кернеу мнін есептейді. Бны техника-экономикалы крсеткіштерді салыстыру нтижесінде білуге болады. Кбінесе капиталды, жылды эксплуатация шыындары, тсті метала кететін аражаттарыны мні бар 2-3 вариантты арастырады.

Техника-экономикалы есептеулер (ТЭЕ) мыналар шін жасалады: 1) цехтер мен ндіріс орнын электрмен жабдытауды тиімді слбасын тадау; 2) БТС-ны трансформаторыны уатын, жмыс режимін, экономикалы длелденген санын тадау; 3) ндіріс орныны ішкі жне сырты электрмен жабдытау жйесіні рационалды кернеулерін анытау; 4) экономикалы жатан тиімді компенсациялы ондырыларды олдану жне оларды орындарын анытау; 5) электр аппаратарын, ошаулаышты тадау; 6) техникалы жне экономикалы факторларды ескере отырып шиналарды, кабельдерді имасын, тамыршаларын (жилы) тадау; 7) зіндік электр станция мен генераторлы ондырыларды уаттарын тадау; 8) энергошаруашылыты коммуникацияларын еске ала отырып, электр торап пен трассаны салу дістерін арастыру.

Техника-экономикалы есептеуді негізгі масаты – слбаны оптималды вариантын, торапты параметрлері мен элементтерін анытау. Оптималдылыты критериі жылды шыындар дегейі болып табылады (Ш).

ндірісті электрмен жабдытау жйесінде ТЭЕ-ны варианттарды салыстыру шарты орындалу керек:

- техникалы, оптималды жмыс режиміндегі, оптималды параметрлердегі орынбасу варианттарыны арастырылуы;

- экономикалы, техниканы даму дегейін, бірдей экономикалы крсеткіштерді ескере отырып бір баа дегейінде берілген варианттарды арастыру;

Техникалы жне экономикалы крсеткіштерді жан-жаты анализ жргізу нтижесінде тиімді вариантты тадайды. Техникалы крсеткіштерге сенімділік, эксплуатациялы олайлылы, рылысты долговечность, капиталды жндеу жмыстарыны клемі, автоматизация дегейі жне т.б. жатады. Ал экономикалы крсеткішке капиталды жне жылды шыындар жатады. ТЭЕ-де негізгі экономикалы баалау дісі болып капиталды жне келешектегі шыындарды ескеретін ашаны айтарылу дісі болып табылады.

= ,

мндаы К1 жне К2 – 1-ші мен 2-ші варианттардаы капиталды салымдар, мы тг.; Сэ1 жне Сэ2 - 1-ші мен 2-ші варианттардаы жылды эксплуатациялы шыындар, мы тг/жыл; немесе жылды шыындарды осынды формасында

З = ЕнК + Сэ,

мндаы Ен=1/Тн – капиталды салымдар тиімділігіні нормативтік коэффициенті, яни ашаны айтуына кететін нормативтік уаыта Тн кері шама.

 

айтару уаытына кері 1/Ток шамасын салыстырмалы экономикалы коэффициент Кс.э деп атайды. з кезегінде бл шама ымбат нсасына араандаы жылды жндеу жмыстарына кететін аражатты бір тегеге шаандаы экономиясын крсетеді. Нерлым осымша салымдарды жмсалу тиімділігі кп болса, сорлым Кс.э кп. детте есептелінген Ток-ны нормативті Тн = 7-8 жыл салыстырады.

аражатты айтарылуыны тиімділік уаытын айтарылуды нормативті Тн уаыты деп аталады. Ен = 1/Тн шамасы экономикалы тиімділікті нормативті коэффициенті болып табылады. 1966 ж. бл коэффициент энергетикадаы есептеулер шін 0,12 те деп абылданды.

Ток = Тн боланда, салыстырылып отыран варианттарды экономикалы бірдей деп санайды, Ток < Тн болан жадайда капитал салымдарын кп ажет ететін жне жылды эксплуатациялы шыындары аз вариант тиімді деп саналады. Ток > Тн кезде капитал салымдарын аз ажет ететін жне жылды эксплуатациялы шыындары кп вариант тиімді.

К капиталды салымдар рылыса (нсаудан аныталады), бкіл элементтер мен оларды монтажды жмыстарына кететін шыындардан трады. Жалпы жадайда бл: орек беретін Кл кабельдік желілерді орнату, Кап жоары вольтты аппаратураны (ажыратыш, айырыш, ыса тйытаыш) жне Кт кштік трансформаторларды орнату.

Сэ жылды эксплуатациялы шыындар жылдаы электр энергия шыыны мен Са жылды амортизациялы салымдардан ралады:

Сэ = Cп+Са.

Шыындар ны:

с – тариф бойынша электр энергияны ны, тг/кВтса; Р – желі мен трансформатораы уат шыындары, кВт; Т – ксіпорынны бір жылдаы жмыс саат саны, са.

Амортизациялы салымдарды ны:

Са = ЕоКо + ЕтКт + ЕлКл,

Ео, Ет, Ел – жабдытарды, трансформаторлар мен желілерді амортизация салымдары, %. Ко, Кт, Кл – жабдытар, трансформатор жне желілер баасы.

Крсетілген діс наты варианттарды айсысы тиімді екенін крсетеді: 1-ші капитал шыындары кп, эксплуатациялы шыындары аз, лде 2-ші керісінше.

аражатты айтарылу дісіні формасы экономикалы тиімділікті объективті трде крсетпейді. Бан оса капитал мен эксплуатациялы шыындар айырмасы аз болса. Сондытан бл дісті келтірілген трде крсетеді.

Электрмен амтамасыз ету желілерін айта жобалаанда (рылысы 1 жыла дейін), ш жне одан да кп варианттарды арастыран кезде келтірілген жылды шыындарын келесі формула бойынша есептейді:

З = ЕнК + Сэ.

Экономикалы салыстырумен атар варианттарды техникалы жне сенімділік анализін жргізу ажет.

ТЭЕ кезінде электрмен амтамасыз ету желісі элементтеріні (1 км желі, трансформатор, Т камерасы жне т.б.) баасыны жоарылатылан крсеткішін олдануа болады. Бл жалпы осалы станцияны рылысына да атысты.

Егер де арастырылып отыран варианттарды баалары те немесе жуы болса (10%-а дейін) онда вариантты техникалы (сапалы) крсеткіштеріне мн беріледі. Олар: электрмен амтамасыз етуді жоары сенімділігі, жндеу жмыстары мен эксплуатацияа ажетті шарттарды жасы болуы, технологияны згеруі мен рылысты реттілігінен негізгі желілерді, СЭС тйіндеріні туелсіздігі; торапты номиналды кернеуіні жоары болуы; СЭС-ті айта салусыз дамуа деген икемділік; кернеу сапасыны жоары болуы (МЕСТ бойынша); ондырылар саныны аз болуы мен слбаны кркемділігі.

арастырылып отыран варианттарды сенімділігі р трлі болса, жне электрмен жабдытауды сапасы бірдей болмаса, онда ттынушыларды электрмен жабдытауды ммкін болатын зілісінен шыатын шыындар Уп мен электр энергия сапасыны тмендеуінен болатын шыындарды Ук математикалы есептеу трінде арастыран жн.

З = ЕнК + Сэ + Уп +Ук