Мгілік ел жастары-индустрияа!»- «Серпін-2050» леуметтік жобасы

«азастан Республикасыны Президенті Нрслтан Назарбаев «азастанны леуметтік жаыртылуы: Жалпыа Орта Ебек оамына арай 20 адам» бадарламасында жаhанды дегейдегі дадарыс кезінде елімізді леуметтік-экономикалы жаыртуды шешуші міндеттерін крсетіп, ткен асырды 60-жылдарынан кеінен тараан ттынушылы оам тжырымдамасы орнына балама ретінде Жалпыа Орта Ебек оамы идеясын сынды. Сонымен атар, «Елімізде жмыс орындарын рудамыз, жаа ндірістер салудамыз. Сондытан, жмыс бар жерге бару керек» -деп крсетті. Мемлекет басшысыны осы идеяларын негізге ала отырып азастан Республикасы кіметі жас­тар мселесіне арнап арнайы бадарлама абылдады. Бгінгі «Мгілік Ел Жастары – индустрияа» Мемлекеттік бадарламасы осы бір бастамаа ндеу осып, барынша жастара олдау крсету болып табылады.

2014 жылдан бастап елімізде «Мгілік ел жастары-индустрияа!»- «Серпін-2050» атты мемлекеттік бадарлама жмыс істеп келе жатыр. Бадарламаны масаты-халы тыыз орналасан елімізді отстік айматарындаы (Алматы, Отстік азастан, Жамбыл, ызылорда, Маыстау облыстары) жастарды кадр жетіспеушілігін бастан кешіріп отыран азастанны шыыс, солтстік жне орталы ірлерінде оытып, жмыса орналастыру болып табылады.

 

76, Алаш озалысы — 20 -ды алашы ширегінде Ресей империясыны отарлы билік жйесіне арсы баытталан лт-азатты озалыс.

асырды бас кезінде аза оамында млдем жаа жадай алыптасты. Ресейлік скери-монархиялы басару жйесі, аза жеріні орыс мемл-ні меншігі етіп жариялануы, осыан орай ішкі Ресейден оныс аударушылар легіні крт суі, аза барасыны зорлыпен егіншілікке жарамды жерлерден ыыстырылуы, дстрлі аза шаруашылыыны тере дадарыса шырауы сол алыптасан жадайды наты кріністері еді. Сол кездегі аза оамы дамуыны кн тртібінде аза халыны лт ретінде жоалуы, не зін-зі сатауы шін креске шыу мселесі трды. Біра ендігі уаытта жеке батырлар бастаан ол тзіп, ару асынып ктеріліске шыу нтиже бере оймайтын еді. алыптасан жаа саяси ахуала лайы жаа крес ралдары, діс-айла ажет болды, е негізгісі халыа оны алдында тран негізгі масат-мдделерін тсіндіріп жеткізетін, сйтіп оны заман талабына сай крес ралдарымен аруландырып, азатты шін оамды озалысты бастап кете алатын млдем жаа саяси-леум. кшке сраныс лкен еді. Ал ондай саяси кшті алыптасып келе жатанын 1905 — 07 жылдардаы оиалар крсетіп берді. Ол кш — сан жаынан аз боланымен, біра саяси крес азанында айнап, тез ысыла бастаан лтты интеллигенция болатын. Осы бірінші орыс революциясы жылдары лтты зиялылар кейін А.. атанан оамды озалысты негізін алады. 1905 ж. оянды жрмекесінде дниеге келген арааралы хзырхаты (петициясы) оны бадарламалы жаты болатын. Осы мезгілден бастап .Бкейханов, А.Байтрсынов, М.Дулатов жетекшілік еткен лтты зиялылар жаа рлеу ала бастаан лт-азатты озалыса нысаналы сипат беру шін газет шыару, азаттыа ндеген кітаптар бастырып тарату, Мемл. Дума жанындаы мсылман фракциясы жмысына, жалпыресейлік мсылман, тркішілдік озалыстара атсалысу сияты аза оамына бейтаныс крес дістерін игере бастады. Ал 1911 жылдан шыа бастаан Айап журналы, 1913 жылдан жары кріп, жалпыхалыты басылыма айналан “аза”, оны артын ала мірге келген “Бірлік туы”, “Сарыара”, “Ажол” газеттері лт-азатты крес идеологиясыны алыптасуына ызмет етті. А. -ны басты масаты — аза еліні зін-зі басару, яни лтты мддесін орай алатын мемл. жйе ру ын метрополияа мойындату, тбінде дербес мемл. ру, аза жерлеріне ішкі Ресейден оныс аударуа шек ою, лемдік озы тжірибені пайдалана отырып, дстрлі мал ш-н ркендету, сонымен атар егіншілікті, нерксіпті дамуын амтамасыз ету, рынокты атынастара жол ашу, жеке адам ын жне баса демокр. принциптерді адір тту, лтты мдениетті ркендету, оу жйесіні, тілді дамуына ажет шарттар тзу болды. Бірінші орыс рев-сы жылдарынан бастау алатын Алаш лт-азатты озалысы 1917 ж. апан жне желтосан айлары аралыында зіні шарытау шегіне жетті. Осы жылды жазы мен кктемінде аза к-ттеріні пайда болуы, кзіне арай Алаш партиясыны, ал соына арай Тркістан автономиясы (оан автономиясы) жне Алашорда кіметтеріні рылуы бл озалысты наты нтижелері болатын. 1917 ж. пайда болан бл саяси рылымдар большевиктер тарапынан кшпен таратыланымен, лт-азатты озалыс кштері саяси крес сахнасынан бірден кете ойан жо. Мемл. туелсіздік, жер жне кезінде алаш зиялылары кн тртібіне ойан оамды-саяси баса да мселелерді басты талабы етіп, лт-азатты озалыс жаа сипатта Т.Рыслов, С.Асфендияров, С.ожанов, С.Садуаасов, Ж.Мыбаев ызметінде одан рі рши тсті.

Елде тоталитарлы жйе біржола орнааннан кейінгі уаытта енді ол жаа саяси жадайа байланысты шетелдік эмиграция кшімен жргізілді. Мстафа Шоайды ызметі, оны басшылыымен Берлинде 10 жыл бойы (1929-39) шыып тран “Яш Тркістан” журналындаы материалдар соны айаы еді. Негізгі масаты — лтты бостанды болан А.. крші тркі, мсылман халытарымен кш біріктіруге тырысты. Сйтіп, 20 -ды алашы жылдарынан бастау алатын Алаш лт-азатты озалысы 30 жылдара дейінгі тарихи кезеді амтыды. Кеестік тоталитарлы билік алашты атанан аа буын зиялыларды е белсенді блігін, сондай-а оларды кеестік-партиялы ызметтегі ізбасарларын уын-сргінге шыратып, жауыздыпен жазалады. . Алаш ісі.

76, Соыс алдындаы жылдарда азастан экономикасында «индустрияландыру» баыты жзеге асырылды. 1926-1940 жылдардаы азастанны индустриялы дамуы елді ірі нтижелерге жеткізді. азастан КСРО-ны рамындаы аграрлы елден дамыан индустриялы-аграрлы елге айналды. 1938 жылы Балаш мыс орыту зауыты алашы німін берді, 1940 жылы Атебе ферроорытпалар зауытыны рылысы басталды. Шымкент, Ащысай жне Лениногорск комбинаттарыны німі артты. арсабай мен Ертіс мыс балыту зауыттары жаа техникамен жаратандырылып, айта рылды. азастанда 1940 жылы 2580 ірі ксіпорын жмыс істеп, нім ендірді. 1940 жылы елімізде индустрияны жалпы німі 1913 жылымен салыстыранда 7,9 есеге сті. Республикамыз соыс арсаында КСРО-да орасын ендіруден бірінші, мнай мен кемір ндіруден алтыншы орын алды. азастанны халы шаруашылыында нерксіп басым салаа айналды, оны ірлесі 60%-а жетті.

Елімізді нерксіпті шикізат аймаы Орталы азастанда алыптасты. араанды з кмірімен Балаш пен Жезазандаы тсті металлургия кеніштерін, Оралды отстігіндегі ксіпорындарды амтамасыз етіп отырды.

1930 жылдарды соында республикамызда транспорт жйесі де жетілдіріле тсті. Соыс арсаындаы жылдарда азастанда темір жол салу ісі де кеінен анат жайды. Республиканы табии байлытарын игеруде маызды рл атаран Тркістан-Сібір темір жолы салынды. Амола-арталы темір жолыны рылысы 9 ай ішінде бітіп, оны зындыы 806 километрге жетті. Гурьев-андыааш темір жол желісі пайдалануа берілді. Аталан темір жолдар республиканы батысы мен орталы лкелерін байланыстырды, жк тасымалдау клемін лайтты. 1940 жылы елімізде 1358 километр темір жол пайдалануа берілді. Темір жол желілеріні заруы республикамызды халы шаруашылыын дамытып, ел коранысын ныайтуа елеулі лес косты.

Химия, жеіл жне тама нерксібінде де іргелі табыстара ол жеткізілді. Елімізді ірі алаларында ая киім жне тігін фабрикалары, ет, жеміс-ккніс комбинаттары мен май, консерві, ант шыаратын зауыттар салынып, жмыс істей бастады.

Соыс алдындаы жылдары ауыл шаруашылыы да біртіндеп дами бастады. Негізгі ауыл шаруашылы німін колхоздар ндірді, 1940 жылы азастанда колхоздарды саны - 6901- ге жетті, 194 совхоз болды. 1940 жылы елімізді колхоздары мен совхоздарыны егіс алаптарында 41 мынан астам трактор, 11,8 мы асты комбайны, 14 мыдай жк автомашинасы жмыс жасады. 1940 жылы егістік клемі 5,8 млн гектара, ал мал басы саны 3,5 млн-а сті. Кріш, ант ызылшасы мен мата егу сияты ауыл шаруашылыыны жаа саласы игеріле бастады. Соыс арсаында мал басы жаынан азастан Одата РКФСР мен Украинадан кейінгі шінші орына шыты. Елімізде механизаторлар мен жоары жне арнаулы білімі бар мал дрігері, зоотехник, агроном кадрлары алыптасты. Ауыл шаруашылыында ебек німділігіні артуына мемлекетті беретін аржысы мен кмегі айтарлытай сер етті.

Халы шаруашылыындаы осындай жетістіктермен атар шешілмеген мселелер де баршылы еді. жымдастыру мен 30-жылдарды басындаы злматтан кейін ауыл шаруашылыы лі де толы ркен жайып кете алмады. Тоталитарлы жйе колхоз рылысына, ебеккерлерді тртібін баылауа ерекше назар аударды. Колхозшылара з колхоздарын тастап, баса жаа кшіп кетуге тыйым салынды. Колхозшыларды арамаындаы башалы жер телімдері мен мал басы санына ата трде шек ойылды. Ауыл шаруашылыын басаруды зорлышыл кімшілік-командалы тртібі енгізілді. Ауыл ебекшілерін материалды ынталандыру, оларды ебек белсенділігін олдау принципі жзеге аспады. Білікті маман кадрлар жетіспеді, колхоз бен совхоз басшылары дайы ауыстырылып отырды. Осыны брі ауыл шаруашылыыны жедел арынмен дамуына кері сер етті. Осындай иыншылытара арамастан азастанны соыс арсаындаы экономикалы дамуы лы жеісті алышартын алыптастырды.

78, «Болаша» халыаралы стипендиясы азастан Республикасыны Президенті Н..Назарбаевты 1993 жылы 5 арашадаы № 1394 аулысымен рылды. Бадарламаны рылуына уаыт талабы ыпал етті. Мемлекетіміз туелсіздігін енді алып, экономикада еркін нарыты атынастар жолына, демократия жне лемдік оамдастыа толы ену жолына шыты, бл мірге кптеген реформаларды келуді талап етті. Кез келген реформаны ткізу здеріне берілген міндеттерді орындауа абілетті білікті кадрларды болуын талап етеді.

Кеестік кеістігіндегі мемлекеттер тарихында тыш рет дарынды жастара толытай мемлекет есебінен шетелде білім алу ммкіндігі берілді.

1994 жылдан бастап 2004 жылды оса аландаы кезеде «Болаша» бадарламасы шеберінде лемні 13 елінде 785 стипендиат білім алды.

«Болаша» халыаралы стипендиясы тлектеріні табысты мансапты суіні, ксіптік зін-зі іске асыруыны зіндік кепілі болды. Бан бадарламаны кптеген тлектеріні мемлекеттік ызметте, мемлекеттік жне халыаралы йымдарда, акционерлік рылымдарда жауапты орындарда болуы, мемлекеттік жне халыаралы жобаларда жмыс істеуі, осылайша мемлекетті дамуына з лестерін осуы длел бола алады.

«Болаша» бадарламасын іске асыруды йымдастыру-ыты амтамасыз ету дайы жетілдіруді талап ететіндігін практика крсетіп отыр.

«Болаша» бадарламасын іске асыруды бастапы кезеінде (1994–1997 жылдар) стипендиаттарды 30% астамы лгеріміні тмен болуына байланысты бадарламадан шыып алды немесе оуын аятааннан кейін азастана оралмады. Талдау азастана оралмауды е жоары лесі стипендиаттарды мемлекет алдында андай да бір міндеттемені болмауы екендігін крсетті.

1997 жылы азастан Республикасы Президентіні 1997 жылы 3 наурыздаы № 3375 Жарлыымен бекітілген азастан Республикасы Президентіні «Болаша» халыаралы стипендиясын таайындау тртібі туралы ереже зірленді. Ереже жаттарды абылдау жне міткерлерді іріктеу рсімін арастырды, сондай-а стипендиаттарды азастан Республикасындаы мемлекеттік органдар мен йымдара жмыса орналастыруды кздеді. Шешуді талап ететін баса да мселе оу баыттарындаы йлеспеушіліктер туралы мселе болды. 1994–1997 жылдары «Болаша» стипендиясы азастанды жоары оу орындарыны экономика жне гуманитарлы факультеттеріне таайындалды. Техникалы факультеттерді тлектері бадарламада те аз болды, бл техникалы мамандытарды оу жоспарында экономикалы жне гуманитарлы мамандытарды оу жоспарымен салыстыранда шет тілін оыту аз клемде кзделгендігімен байланысты. 2000 жылдан бастап «азастан Республикасы Президентіні «Болаша» халыаралы стипендиясын таайындауа міткерлерді іріктеу ережесін бекіту туралы» азастан Республикасы Президентіні 2000 жылы 12 азандаы № 470 Жарлыыны шыарылуына байланысты, инженерлік жне техникалы білімі бар міткерлер шет тіліні бірін еркін мегеру туралы талапты ескерусіз «Болаша» стипендиясын таайындау конкурсына атысу ыына ие болды. Осылайша, «Болаша» халыаралы стипендиясы жзеге асырылан 1994–2004 жылдары Р Білім жне ылым министрлігі стипендия таайындауа міткерлерді іріктеу дістемесінде тжірибе жинатады. Осы жылдары міткерлерді іріктеу ережесі екі рет – 1997 жне 2000 жылдары згертілді. рбір жаа згеріс белгілі бір орытындылар шыара отырып, ткен жылдарда жинаталан тжірибеге негізделген жне азастанды оамда тіп жатан леуметтік-экономикалы згерістерді есепке алып, бадарлама алдына жаа міндеттер ойды.

2005 жылы Мемлекет басшысы азастан халына Жолдауында жыл сайын ш мы жас жне дарынды азастандыа «Болаша» халыаралы стипендиясы бойынша лемні жетекші оу орындарында білім алу ммкіндігін беру ажеттігі туралы жариялады. Стипендиаттар санын арттыру ажеттілігі уаыт талабы. алыптасан нарыты экономика жадайында мемлекет бсекеге абілетті экономика моделіне индустриалды-инновациялы даму, білім жне ылым, менеджмент, маркетинг, логистика, жаа апаратты технологиялар, трын й-коммуналды шаруашылыын реформалау жне баса да салалардаы мамандара траты сіп келе жатан ажеттілікпен азастан шін басымды салаларды траты суіне негізделген даму жолын тадаан.

Мемлекет басшысыны «Болаша» халыаралы стипендиясы стипендиаттарыны санын арттыру бойынша бастамасын жзеге асыру азастан Республикасы кіметіні 2005 жылы 4 суірдегі аулысымен осы масатта бекітілген «Халыаралы бадарламалар орталыы» акционерлік оамына тапсырылды.

Соы жылдарда (2004 — 2010 жылдар) «Болаша» стипендиаттарымен атар тлектеріні де саны жылдан жыла артуы байалуда.

2008 жылдан бастап ылыми жне педагогикалы ызметкерлерге ылыми таылымдамадан туге ммкіндік берілген, сондай-а ауыл жастары, мемлекеттік ызметкерлер, ылыми жне педагогикалы ызметкерлер шін академиялы бадарламаларда оу шін квоталар енгізілген.

2011 жылдан бастап мамандарды даярлау стипендиат, «Халыаралы бадарламалар орталыы» А жне жмыс беруші арасында ш жаты шарт жасаумен кадрларды іріктеу жне даярлауды бадарламалы-масатты дісі шеберінде жзеге асырылуда.

2012 жылдан бастап меншікті кез келген нысанындаы йымдарды ылыми, педагог, медицина жне инженерлік-техникалы ызметкерлерге ксіптік таылымдамадан 1 айдан 12 айа дейін ту ммкіндігі берілді.

Стипендиаттарды нерлым сапалы даярлауды амтамасыз ету шін серіктестер тізімі сапалы трде айта аралып, шетелдік жоары оу орындарына талаптар кшейтілді. 2012 жылы сынылатын жоары оу орындарыны саны Times Higher Education, QS World University Ranking Academic Ranking of World лемдік рейтингілерінде е жоары дегейдегі уатты ылыми базасы мен зерттеу университеттері бар 200-ге дейінгі жетекші ылыми орталытара ысартылды. азастанды экономика шін зекті баыттар бойынша зірлемелер жасалып жатан ылыми-зерттеу орталытары мен зертханаларды базасы рылды.

79, Голод в Казахстане 1932-33 годов — часть общесоюзного голода 1931—33 годов, вызванного официальной политикой «уничтожение кулачества как класса», коллективизацией, увеличением центральными властями плана заготовок продовольствия, а также конфискации скота у казахов[1]. В Казахстане также принято называть этот голод «голощёкинским».

Причины[

В 1925 году первым секретарём Казкрайкома был назначен известный деятель ВКП(б) Филипп Голощёкин. В первые два года своего правления (1925—1927 годы) он провёл в Казахском крае т. н. «Малый Октябрь». В результате этих мер у людей отнимали скот, имущество и под конвоем милиции направляли в «точки оседания». Скот, реквизируемый для нужд колхозов, забивали на месте, так как невозможно было прокормить собранные в одном месте большие стада. К 1933 году из 40 млн голов скота осталась примерно одна десятая часть. От таких действий в первую очередь пострадали казахи, так как скот был главным, а нередко единственным источником их пропитания.

В результате, в течение 1931—1933 гг. умерло от 1 млн чел. (оценка Роберта Конквеста) до 1,75 млн чел. (оценка Абылхожина, Козыбаева и Татимова, 1989). Около 1 миллиона казахов вынуждены были откочевать в сопредельные Казакской АССР регионы Российской Федерации, в том числе Киргизскую АССР, Каракалпакскую АССР, Саратовский, Сталинградский и Средневолжский края, Оренбургскую, Челябинскую, Омскую области, а также Западно-Сибирский край. Имели место откочёвки и в сопредельные союзные республики: Туркменскую ССР и Узбекскую ССР. За пределы СССР значительное число казахов откочевало в Китай, Монголию, Иран и Афганистан. Впоследствии 0,4 млн казахов совершили обратную откочевку в Казахстан. Насильственные меры по переводу кочевников на оседлый образ жизни, привели к огромным жертвам в основном среди коренного населения.

Первым мероприятием в Казахстане были конфискации, проведенные весной 1920 и осенью 1928 годов. Под конфискацию попали 11260 хозяйств, у которых было отобрано около 4500 тысяч голов скота (в переводе на крупнорогатый скот). По признанию самого Голощекина, первоначальные замыслы Советской власти были вдвое масштабнее, и собирались конфисковать хозяйства до 15,0 млн голов (все далее, согласно статистике 1920-х годов, в переводе на крупнорогатый скот), и общее число голов скота для «баев-полуфеодалов» должно было составить не более 150 голов на хозяйство. Но при утверждении плана конфискации 1928 года в ЦК ВКП(б) и ВЦИК СССР, Голощекина одёрнули, и установили другие нормы: 400 голов — кочевые хозяйства, 300 — полукочевые, 150 — оседлые. Общее число хозяйств подлежащих конфискации снизилось до 7000.

Эта катастрофа подтверждается советскими переписями — так по официальным данным, согласно Всесоюзной переписи населения СССР 1926 года, казахов в СССР насчитывалось 3 968 289 человек[2], а уже в 1939 году согласно переписи 1939 года — всего 3 100 949 млн человек. То есть за период с 1926 года по 1939 годы после голода численность казахов на территории СССР по официальным данным сократилось на 867 340 человек. Умерших казахов в Киргизии хоронили киргизы. Со слов аксакалов киргизов «Казахи пришли неожиданно к нам. Толпы голодных и оборванных людей. Каждый киргиз, понимая, что что-то случилось, делился хлебом и предлагал юрты для временного проживания. Многие казахи умирали и валялись потом на дорогах. Сами казахи на них не обращали внимания и просили только еды. Нам, киргизам, приходилось хоронить их. Мы хоронили их по киргизским традициям.»Казахи только к 1970 г. восстановили внутри Казахстана свою численность на уровне 1926 г[3]. До голода в Казахстане в 1932—1933-х годах в Казахстане в этническом отношении доминировали казахи, но только к концу 1990-х они снова стали большинством в республике. На освободившиеся места, в период 1938-44 гг. переселялись ссыльные и депортированные народы: ингуши, чеченцы, крымские татары, корейцы, балкарцы, курды, турки, карачаевцы, немцы[4]. Также население Казахстана пополнилось узниками ГУЛАГа: КАРЛАГа, АЛЖИРа и др., часть которых остались жить впоследствии в Казахстане.

По мнению же, А. Н. Алексеенко[5] «…с учётом всех возможных поправок потери казахского населения составили не более 1840 тысяч человек или 47,3 % от численности этноса в 1930 году. Более всего пострадали казахи севера республики. Потери составили здесь 879,4 тысячи человек или 74,5 % от численности этноса в 1930 году. В данном регионе наблюдалась наиболее значительная миграция, в первую очередь в пограничные районы Российской Федерации и Китая. Более половины представителей этноса было потеряно в Восточном Казахстане — 410,1 тысячи человек или 52,3 %. Западный Казахстан потерял 394,7 тысячи казахов или 45,0 % этноса, Южный — 632,7 тысячи или 42,9 %. Наименьшие потери были в Центральном Казахстане — 22,5 тысячи человек или 15,6 % этноса данного региона.»[6]

Положение с голодом усугублялось ещё жестким подавлением частями Красной Армии любой попытки избежать грабительской конфискации всего скота, которое являлось единственным источником пропитания и выживания. Когда некоторые аулы и роды (племени) начали откочёвывать, пытаясь спасти свой скот, то на их перехват посылались отряды Красной Армии для ареста и уничтожения якобы «басмаческой банды». На самом деле, это были обычные мирные люди, которые пытались спастись от голода в населённых казахами территориях сопредельного Китая, или пытавшиеся мигрировать в те регионы РСФСР, где голода не было. Попытки остановить переселение в Китай активно предпринимали и пограничники, пытающиеся остановить их пулеметным огнём. Но, тем не менее сотни тысяч казахов (иногда аулами целиком) смогли бежать от голода в Китай.

Казахский голодомор получил в народе название — ашаршылы.

В своем послании начальник Казнархозучёта (аналог нынешнего управления статистики) Мухтар Саматов сообщает, что население Казахстана уменьшилось всего… на 971 тысячу человек. Как оказалось, советские руководители намеренно занижали потери населения от голода. По окончании переписи 1937 года Сталин вместо прироста населения обнаружил его убыль. Выразив возмущение и недоверие итогом работы переписчиков, Сталин приказал засекретить данные переписи, а всех, кто принимал в ней участие, объявить врагами народа. В числе первых был казнен Мухтар Саматов и его непосредственный начальник, руководитель Всесоюзного нархозучёта Караваль. Кроме того, в Казахстане были расстреляны все без исключения областные и районные руководители нархозучёта — якобы они намеренно уменьшали количество населения и тем самым сыграли на руку врагам СССР[7].

80,Целиноград наразылыы — 1979 жылы 16 — 19 маусымда Целиноград (азіргі Астана) аласында болан міршіл-кімшіл жйеге арсы наразылы имылдары.

Еділ бойындаы неміс автономиясы таратыланнан кейін оны мыдаан азаматтары азастан жеріне кшірілді (. Депортация). КОКП 20-съезінен кейін 2-дниежзілік соыс жылдарында таратылан кптеген автономиялы республикалар алпына келтірілгенімен Еділ бойынан кшірілген немістер жніндегі шешім айта аралмай алды. Осыан байланысты жер аударылан немістер арасында тарихи отандары — ГФР-а кшу мселесі жиі ктеріле бастады. Бл процесті тотату шін кеес кіметі немістерді тарихи отанына оралуына шек ойды жне азастанда неміс автономиялы облысын ру туралы шешім абылданды. Ол шешім 1979 жылы кктемде КОКП ОК Саяси Бюросыны мжілісінде республика кіметі мен Жоары Кеесті келісімінсіз абылданды. Бл шешімні конституцияа сйкес келмейтініне арамастан, аза КСР-і кіметі мен азастан Коммунистік партиясы ОК елеулі арсылы крсете алан жо. Бл автономиялы облыса Амола, Павлодар, араанды жне Ккшетау облыстарыны біраз аудандары беріліп, Ерейментау аласы оны орталыы болып белгіленді.

Автономиялы облыс ру туралы млімет республикаа тез тарап, аза халыны зады арсылыын туызды. 16 маусым кні таерте негізінен облыс орталыындаы жоары оу орындары мен техникумдарыны студенттері аланы орталы алаына жиналды. Жастар аза жне орыс тілдерінде “азастан блінбейді!”, “Неміс автономиясына жол жо!” жне баса да рандар жазылан татайшалар алып шыты. Митинг Кремльді неміс автономиясын ру туралы шешімін айыптаан ндеу абылдады. Облыс басшыларыны митингіні тез арада таратуа тырысан рекеті іске аспады. Митингіге атысушылар шеп тзеп, ала кшелерімен рандатып тті. Облысты жне аланы партия басшылыы тоталитарлы жйені дстріне сай рекет жасай отырып, халыты Саяси бюроны ойланбай алан шешіміне арсы жасалан шеруі мен ашу-ызасын идеологиялы жмыс дрежесіні тмендігіне келіп саяды. Студенттер жатаханаларына “тсінік жмысын жргізу шін” насихатшылар тобы жіберілді. Автономия ру туралы шешім болан жо деп млімдеп, облыс басшылыы КОКП ОК Саяси Бюросыны автономиялы облыс ру жніндегі жобасынан іс жзінде бас тартты.

Келесі шеру 19 маусымда болды. Оны аудандардан келген соыс жне ебек ардагерлері бастады. Оан 2-4 мыдай адам атысты. Шеруге атысушылар облыс басшыларына автономияны руа арсы ндеу тапсырды. Целиноградтан кейін шаын митингілер мен шерулер Атбасарда, Ерейментауда, Ккшетауда тті.

Бл бой крсетулерден со жазалау науаны шектеліп, тіпті кімшілік істері бойынша да сот процесі жрген жо. Алайда республика басшылыы жне Мемлекеттік ауіпсіздік комитеті бл шерулер туралы апарат таралмауы шін олдан келгенні брін істеді. Баспасзде, партия активтері мен пленумдарда бл оиалар туралы ештее айтылмады. Дегенмен, Целиноград наразылыы туралы ауесет халыа тарап кетті жне ол азатарды лтты сана-сезіміні оянуына лкен сер етті.[1]