Ттенше жадайлар» тсінігі.ТЖ жіктелуі жне зардаптары. ауіптерді негізгі жйелену принциптері.

Тіршілік», «ауіп», «ауіпсіздік», «зілзала», «апат», «техногенді ауіп», «экологиялы ауіп», «леуметтік ауіп», «табии ауіп» дегенге тсінік берііздер, оларды сипаттаыздар, мысал келтірііздер

ауіп- табиаттан келетін жне адамдарды іс рекеті серінен,оршаан ортаны алпын бзатын, нтижесінде адамдарды денсаулыы мен міріне зиян келтіретін процесс,былыс,обьект,субьект.ауіпсіздік-оршаан ортаны біралыпты траты болуы, адамдарды міріне, денсаулыына зиян келтіретін ауіп-атерді болмауы не аз болуы, адамдарды ауатты тмысыны саталуына олайлы жадайды болуы. Тіршілік- кез келген организмні зіні орнына рпа алдыру, згеру жне осы згерістерді айта ндіру асиеті. Бл асиеттер энергия мен информация беруді жзеге асырады.Зілзала- кенеттен туындайтын жне халыты алыпты тіршілігіні крт бзылуына, адамдар мен хайуанаттарды аза болуына, материалды ндылытарды блінуіне жне жойылуына алып келетін табиат былысы. Зілзала салдарынан ттенше жадай туады. Кптеген зілзалалар адамны еркінен тыс жер сілкінісі, тасын, сел, сырыма, ар кшкіні, долы жел, брасын, орман жне дала рттері сияты табиат кштеріні серінен б/ды. Апат- бл адамны ттиылдан пайда болан рекетінен халыты лкен тобыны тіршілік рекеттері бзылуымен, адам лімімен немесе адам міріне, денсаулыына ауіп тндірумен, едуір экологиялы, экономикалы шыынмен сипатталатын табии немесе леуметтік зілзала. Апаттар клемі мен трлері б/ша жіктеледі. Клемі бойынша: кіші, орта жне лкен.Клемді анытау кезінде лшем шін екі крсеткіш алынады: зардап шеккендерді жалпы саны немесе емделуге мтаждарды сан апат салдарыны серіне шыраан аума.Трлері бойынша барлы апат екі топа блінеді:
- табии (олар табии жне стихиялы зілзала); -жасанды (антропогендік, яни адамды факторлардан туындайды). Техногендік ауіп - технологиялы процесстерді бзылуы, механизмні, ондырыны жне имаратты заымдалуы. Шаруашылы объектілерінде е кп тараан авария себептері агрегаттарды, механизмдерді пайдалану ережесін бзу.Техногендік ауіптер:1.Кліктік.2.ндірістік.3.Спецификалы.4.леуметтік .Экологиялы ауіп - антропогендік жне табии серлер ыпалынан, соны ішінде длей зілзалаларды оса аланда, зілзалалар мен апаттар салдарынан оршаан ортаны жай-кйі бзылуыны, згеруіні болуымен немесе ытималдыымен сипатталатын, жеке адам мен оамны мірлік маызы бар мдделеріне ауіп тндіретін жай-кй.Табии ауіп - бл адамны оршаан ортамен арым-атынасы нтижесінде жне оны міріне, денсаулыы мен млігіне ауіп тнгенде болатын жадай.Табии ауіп трлері:Метеорологиялы,Тектоникалы, Топологиялы,Космосты.леуметтік ауіп - Адамны денсаулыыны тмендеуі, ауруа шалдыуы, азаны ортаа толы бейімделе алмауы,олайсыз серлерге берген теріс жауабы.

ТЖдегеніміз-адама кенеттен тнетін ауіп, тіпті адамдарды аза табуына келіп соатын немесе кеп соуы ммкін, оларды денсаулыына, оршаан ортаа, шаруашылы жргізуші обьектілерге нсан келтірген немесе келтіруі ммкін, халыты едуір дрежеде материалды шыындара шыратып, тіршілік жадайларын бзан авария, зілзаза, апат салдарынан болан белгілі бір аумата туындаан жадай,белгілі айматарда кенеттен пайда болатын ндіріс авариялары,жпалы ауруларды таралуы нтижесінде адамдарды алыпты тіршілігіні крт бзылуы, денсаулыына зиян келуі,адамдарды аза болуы, материалды ндылытарды блінуі жне жойылуы. ТЖ 3 негізгі белгілері бойынша жіктеледі:1)п.б.саласы б/ша(табии,техногенді,жанжалды);2)ведомстволы атынастылыы б/ша(рылыста,ндірісте,клікте,а/ш-да т.б.);3)ауматы таралуы б/ша(обьектілік,жергілікті,айматы,кеауымды);ТЖ пайда болу саласы бойынша:табии,техногенді,жанжалды.ТЖ зардаптары-авария, апат,зілзала жне т.б. Зілзала- кенеттен туындайтын жне халыты алыпты тіршілігіні рт бзылуына, адамдар мен хайуанаттарды аза болуына, материалды ндылытарды блінуіне жне жойылуына алып келетін табиат былысы. Зілзала салдарынан ттенше жадай туады. Кптеген зілзалалар адамны еркінен тыс жер сілкінісі, тасын, сел, сырыма, ар кшкіні, долы жел, брасын, орман жне дала рттері сияты табиат кштеріні серінен б/ды. Апат- бл адамны ттиылдан пайда болан рекетінен халыты лкен тобыны тіршілік рекеттері бзылуымен, адам лімімен немесе адам міріне, денсаулыына ауіп тндірумен, едуір экологиялы, экономикалы шыынмен сипатталатын табии немесе леуметтік зілзала.Авария-техникалы рдісті бзылуы, механизмдерді,жабдытарды,имараттарды заымдануы.ауіптерді негізгі жйеленуі:Шыу тегіне байланысты 2-ге блінеді:табии(табиаттан келетін ауіп), антропогенді(адам ызметі негізінде п.б.) Табии:1.метерологиялы.2.топологиялы.3.тектоникалы.4.космосты.5.биологиялы.Антропогенді:1.экологиялы.2.техногенді.3.леуметтік.Адама сер ету сипатынаб/ты 4топа блінеді:физикалы,химиялы,биологиялы,психофизиологиялы.Адама сер ету уаытына байланысты 2-ге блінеді:1)шапша(импульсивті)-бірден сер етеді.2)шоырланан(куммулятивті)-зиянды сері кп уаыттан со белгілі болады.Шоырланан жеріне б/ты 3-ке блінеді:атмосфера,литосфера,гидросфера.Шыынына б/ты: леуметтік,техникалы,экологиялы,экономикалы жне т.б.