Зиянды химиялы заттарды жйеленуі, адам азасына осарлы (комбинациялы) сері
Халы ттынатын тауарлардан блінетін зиянды химиялы заттар(стирол, метанол, фенол, формальдегид, мыс, орасын, кадмий, мырыш, бромдалан заттар, капролактам, акрилонитрил, ацетон, бензол) болып табылады.Химиялы нiмдi жiктеу адамны мiрi мен денсаулыын сатауды, оршаан ортаны орауды амтамасыз ету жнiндегi тиiстi шараларды олдану масатында жргiзiледi.Химиялы нiмдi жiктеу химиялы заттар ауiптiлiгiнi трлерi мен санаттары бойынша жзеге асырылады.Химиялы нiм ндiрiлу жне олданылу процесiнде мынадай ауiп трлерiн тндiруi ммкiн:рт аупiн;жарылыс аупiн;коррозиялы активтiлiктi; уыттылыты.Адамны мiрi мен денсаулыына, оршаан ортаа зиянды сер етуi ммкiн асиеттерi бар химиялы заттар мынадай санаттара блiнедi: физикалы-химиялы асиеттерi бойынша:1)жарылыш заттар;2)тез ттанатын газдар;3)тез ттанатын сйытар;4)тез ттанатын атты заттар;5)тотытырыш заттар жне органикалы пироксидтер;6)уытты заттар;7) коррозиялаушы заттар;уыттылы асиеттерi бойынша:1)кштi сер ететiн улы заттар;2)улы заттар;3)зиянды заттар;4)кйдiргiш заттар;5) кздi жне терiнi кiлегей абышаларыны тiтiркенуiн туызатын заттар;6) сенсибилизациялайтын серi бар заттар;адамны денсаулыына ерекше сер етуi бойынша:1) канцерогендер; 2) мутагендер; 3) рпаты болу функциясына уытты сер ететiн заттар;оршаан ортаа сер етуi бойынша:1) оршаан сулы орта шiн ауiптi заттар;2)оршаан ауа ортасы жне топыра шiн ауiптi заттар.Химиялы нiмнi санаттары, ауiптiлiк трлерi жне химиялы нiммен ауiпсiз жмыс iстеудi амтамасыз ету жнiндегi шаралар туралы апарат химиялы нiмнi ауiпсiздiгi саласындаы техникалы регламенттерде белгiленедi.Химиялы нiмдi сынауды критерийлерi мен дiстерi, оны физикалы-химиялы жне уыттылы асиеттерi, адамны денсаулыы мен мiрiне, оршаан ортаа ерекше серi химиялы нiмнi ауiпсiздiгi саласындаы техникалы регламенттерге сйкес айындалады. Химиялы нiмдi химиялы заттарды санаттары бойынша жiктеудi тiнiш берушi оны нарыта орналастыру шiн тиiстi жаттарды рсiмдеуi кезiнде крсетедi.Зиянды химиялы заттарды адам азасына осарлы сері.Денсаулы шін зиянды органикалы жне бейорганикалы заттар. Кптеген органикалы заттар улы жне жоары дрежеде траты болып табылады. Олар кбінесе канцероген, мутаген, тератоген немесе баса ауруларды пайда болуын кшейтеді.Органикалы осылыстарды ішінде, сіресе, галогенді кмірсулар мен полициклді ароматты кмірсулар (ПАК) ауіпті.Галогенді кмірсулар. Бл топа бір немесе бірнеше кміртегі атомдары хлор, бром, йод немесе фтормен алмасан органикалы осылыстар жатады. Хлорлы кмірсулар ке таралан. Диоксиндер азіргі белгілі улы заттарды ішіндегі е кштілеріні бірі. Диоксинні канцерогенді, мутагенді, тератогенді сері аныталан. Ол йелді бала туу абілетіне сер етеді. Фенолмен улану бауырды, бйректі, анды заымдайды.Халыты денсаулыына метанол немесе метил спирті те ауіпті. Тсі мен иісі бойынша оны этил спиртінен айыру те иын улы зат.Ауыр металдар.Кптеген ауыр металдар азаларды тіршілігіне ажет жне микроэлементтер тобына жатады. Олара цинк, мыс, марганец, темір жне т.б. кіреді. Сонымен атар олар тірі азалар шін улы.орасынны негізгі кзі автоклік жанармайы болып табылады. оршаан ортада орасынны артуы, сіресе, нерксіптік революцияны басталуымен тыыз байланысты. орасынмен улану немесе «сатуризмні» белгілері мынадай: тез шаршау, кешке кру абілетіні тмендеуі, ан азды, бйректі заымдануы, жрек ауруы, уаытынан брын босану, тсік тастау.
Жер сілкінісіні сипаттамалары (оша, гипоцентр, эпицентр, толындар)Жер сілкінісіні магнитудасы жне арындылыы, лшем бірліктері
Жер сілкінісі-жер ыртысыны кенеттен жылжуы жне жарылуы нтижесінде серпінді тербеліс трінде пайда болатын, алыс ашытыа таралатын жер асты дмпулері мен жер бетіні тербелісі.Жер сілкінісі геологиялы былыс.Олар кез-келген жерде пайда болуы ммкін. Жер сілкінісіні ошаы жер ойнауында алыптасады.Геологиялы ортадаы жылжулар, бірігулер, жарылулар,ортаюлар секілді тез згерістер жер сілкінісіні пайда болу себебіне жатады.рбір жер сілкінісі кезінде осы жарылыс нтижесінде жер ойнауында жинаталан энергияны бір блігі сырта шыарылады.Жер бетіні шайалуы сейсмикалы толындарды нтижесінде болады.Осындай толындар клемді жне стінгі беттегі секілді 2 трлі болады.Клемді толындар жерді стігі абатындаы толындара араанда шапша жреді жне де жер сілкінісіні боландыын хабарлайтындай баылау нктесінде алашы серпіліс байалады.Жерді стігі абатындаы толындар бірнеше секунд кеш болады.Олар детте келесі атты соыны келеді.Сейсмикалы энергияны бліп шыаратын жер аймаы жер сілкінісіні ошаы деп аталады. Гипоцентр алашы сейсмикалы толынны басталуы болан ошаты негізгі нктесі. азастан аймаында жер абатыны сілкініс ошаыны е жоары тередігі 50км аспайды.Эпицентр бл гипоцентрді тікелей стіндегі жер абатыны негізгі нктесі. Жер сілкінісі жиі жадайда жерді жоары абатындаы жары-жарылыстармен оса абат жреді.Жер сілкінісіні магнитудасы жне арындылыы, лшемі.р трлі елдерде жер сілкінісі немділігін баалау шін олданатын сейсмикалы лшемдерді кптеген млшері пайдаланылады.1964 жылы Медведев С.В (СССР) Шпонхойер (ФРГ) жне Крик В.(ЧССР) МШК-64деп аталатын 12 балды халыаралы лшемді жасап сынды.1 балл.Жер сілкінісі сезілмейді. Тербелісті демелілігі адамдарды сезіну денгейінен тмен болады, жер абатындаы сілкіністі тек сейсмографтар байап тіркейді.2 балл. Сл ана сезілетін жер сілкінісі.Тербелісті имаратты ішіндегі тыныштыта, сіресе жоары абаттарда болатын жекелеген адамдап ана сезеді.3 балл. лсіз жер сілкінісі. й ішінде болан адамдарды 50% шамасында, ашы жерлердегі адамдарды кейбіреулері ана жер сілкінісін сезеді.4 балл. Елеулі жер сілкінісі. имараттарды ішіндегі кп адамдар сезеді, ал ашы жерлерде аз ана адамдар сезеді. йытап жатандарды кейбіреуі оянып кетеді, біра оларды орыныш сезімі билемейді.Терезе, есік,ыдыстар сылдырлайды. Еден мен абыралар шыырлайды.5 балл. йыдан оянып кету. Жер сілкінісін имаратты ішіндегі барлы адамдар, ашы далада кптеген адамдар сезеді.йытап жатандар тегіс оянады.Кейбіреулері имараттан жгіріп шыады, жануарлар тынышсыздана бастайды.Ілулі тран заттар атты шайалады.Кейбір атты бекітіліп ілінген заттарды зі лап тседі.6 балл. ору. Жер сілкінісін барлы адамдар сезеді.Кп адамдар орып кшеге жгіріп шыады.Полкалар, срелердегі заттар лайды.Ыдыстар лап, сына бастайды. Ауыр заттарды з орнынан озалуы ммкін.к, сылатар тсе бастайды.7 балл. имараттарды заымдануы.Кптеген адамдарды бойын рей орыныш билеп-й жайлардан жгіріп шыады, кейбір адамдар шін аяпен тру иындайды.Су ылайланып,бетінде толын пайда болады.8 балл.имараттарды атты заымдануы. орыныш пен рей билейді.Кейбір жерлерде ааш бтатары сына бастайды.Ескерткіштер жылжып озалады, лпытас белгілер, тас дуалдар, оршаулар лайды.9 балл. имараттарды жаппай заымдануы.Жаппай рей,адамдарды кпшілігі аяымен тра алмай,лайды.Жануарлар азан-азан, сергелдеге тседі.10 балл. имаратты жаппай ирап-блінуі.кптеген панельді, темір бетонды жне ааштан салынан имараттарды жеке бліктері ирап лайды.Темір жол рельстері мен жер астындаы трубалар майысып, ажырап кетеді.Жер бетінде 1 м-ге дейін жары пайда болады.11 балл.Апат. Барлы имараттар, темір жол жне автомобиль жолдарыны кпірлері, жер асты трубалары, тас жолдар ирап, блінеді.Таулар айта-айта опырылп лайды.12 балл.Жер бедеріні озгеруі. Жер бетіндегі жне жер астындаы барлы рылыстар іс жзінде кшті блінеді немесе ирайды.Магнитудалар мен балды атынастарды кестесі:Магнитуда 2 3 4 5 6 7 8 ;Балдар 1-2 3 4-5 6 7-8 9-10 11-12