Ядролы, химиялы, бактериологиялы арулар туралы тсінік

Ядролы ару-ядролы о-дрілерді,оларды масата жеткізу амалдарыны,басару амалдарыны жиынтыы, биологиялы жне химиялы сияты жаппай жою арулар атарына жатады. Ядролы о-дрі ядролы энергияны пайдалануа негізделіп, ауыр ядроларды немесе жеіл ядроларды блу кезіндегі тізбекті ядролы реакция кезінде босанатын жарылыш асиеті бар ару.Ядролы жарылыс кезінде жылдам жне жоары дрежедегі энергия блінуі жзеге асады, бл кезде реакция аймаындаы тепература ондаан миллион градуса ал ысым шамамен миллиард атмосфераа жетуі ммкін.Сонымен атар ол жалтылдаыш жарыа жне кркірейтін дауыса ие.Жарылдаан жарытан кейін бірнеше секундта жо болып кететін отты шар тзіледі, ал жер сіндегі жарылыс кезінде отты жарты шар.Отты шар орнында жз мыдаан биіктікке кететін мыдаан тонна заымдаушы радиоактивті заттар шашыратан грибок трізді блт тзіледі.Блт желмен бірге жарылыс ошаынан алыстап, жздеген километрлерге кетуі ммкін.Ядролы ару деп жарылыс кезінде ядролы реакцияны жруіні нтижесінде болатын ішкі ядролы уатты пайдалануа негізделіп жасалан аруды айтады.Ол барлы белгілі заымдау ралыны ішіндегі е уаттысы.Ядролы жарылысыны уаты тротилды эквивалентпен лшенеді.Тротилды эквивалент тоннамен, килотоннамен жне мегатоннамен лшенеді.Ядролы жарылыс ауада, жер (су) бетінде жне жер (су) астында болуы ммкін.Оны таландау факторына: соы толын, жарыты сауле блу, ткір радиация, тіректі радиоактивті ластау жне электірлік магниттік импульс жатады.

Химиялы аруды.Химиялы ару рысты олданылуы ралдармен бірліктегі улаыш заттар.1954 жылы химиялы аруды олдануа тыйым салынды.Біра АШ оны Вьетнамда олдануды жаластыра берді.атерлі ісік, психоз, ан ауруымен ауыратын адамдар саны едуір кбейді.Брын АШ химиялы аруа тактикалы ару ретінде араса, ал азір стратегиялы ару ретінде арайды.Химиялы ару барлы тіршілік иелеріне сер етеді,ал материалды ндылытар сау алады,оны кмегімен адамдарды ырып-жоюа немесе атардан шыаруа болады. аруды бл трі басалара араанда арзан дайындалады.Химиялы аруды олдану масаттары:1)Уаытша атардан шыару;2)Жою;3)Адамдарды тірі робота айналдыру;4)ндірістік процестерді тотату шін пайдалану.Бактериологиялы ару дегеніміз- арнайы жеткізу амалдары бар о-дрілер жне скери ралдар, олар бактериалы (биологиялы) заттармен толтырылан. Бактериалы ралдар адамдарды заымдауа баытталан: бактериалы ауруларды туызыштар;вирусты ауруларды туызыштар;риккетсиозды туызыштар;грибокты ауруларды туызыштар;жануарларда заымдауа баытталан:ящур тудырушылар, ірі мйізді жануарлар арасында оба тудырушы жне баса да кптеген аурулар туызатын бактериалар колданылуы ммкін.Бактериологиялы аруды негізігі заымдаушы факторларын ауру туызыш микроорганизмдер райды, олар: бактериалар, вирустар, грибоктар жне бактериала улар (токсиндер).Бактериологиялы ралдар биологиялы репцептурамен олданылады.Бактериологиялы аруды олданылу амалдары:-аэрозольді тсіл-жер бетіндегі ауаны улау шін аэрозоль арылы бактериологиялы рецептураларды тарату;-трансмиссиялы тсіл-арнайы уландырылан ан сорыштарды тарату-кенелер, биттер, масалар жне т.б.;-диверсиялы тсіл-масатты трде жабы имараттардаы ауаны, суды жне тадалан сауда аймаын заымдау.

Иондаушы сулелер, оларды трлері жне сипаттамасы,азаа сері.орану жолдары.

Иондаушы суле-сулелерді бір затпен осылып, сол затта электр зарядын тзуі немесе иондауы.Иондаушы сулелерді корпускулярлы жне фотонды екі трі бар.Корпускулярлы иондаушы сулелер-радиоактивті заттарды ыдырауыны нтижесінде пайда болатын арапайым блшектерден трады.Олара:альфа жне бетта-блшектері,нейтрондар,протондар жне т.б.жатады. Альфа блшектер-екі медициналы заряды бар гелий атом ядросы.Радионуклидтер альфа блшектерді энергиясы шамамен 2-8МэВ.Бетта блшектер-электрондар мен позитрондар аыны.Радионуклидтерде бетта блшектерді энергиясы 3-3.5 МэВ.Фотонды иондаушы сулелер-электромагниттер аыны.Олара:гамма сулелері,рентген жне т.б.жатады.Электромагнитті сулеленуді осы трлеріні зара айырмашылыы:толын зындыы мен энергиялары.Гамма сулелері блшектерді аннигиляциялары кезінде тзіледі.Иондаушы сулелерді азаа сері.Іс жзінде иондаушы сулелену шін адам организмінде кедергі жо.Организмге еніп,з энергиясын бере отыра олар денедегі заттарды кез келген молекуласын иондайды,оларды химиялы байланысын бзады,бл организмдегі биологиялы процестерді алыпты аысы мен зат алмасуын бзады.Адам суле ауруына шырайды, атерлі ісіктер пайда болады.Соматикалы-стохастикалы;стохастикалы;генетикалы серлер береді.Иондаушы сулелерден орану жолдары:1)Уаыт.Сулелену жерінде аз уаыт болу арасында дозалы жктемені едуір азайтуа болады.2)Араашыты.Нктемелі немесе локальды сулелену кздері жан-жаа біралыпты таралады,яни изотропты.Сондытан сулелену кзінен араашыты лкейген сайын сулелену белсенділігі кеми тседі.3)Экрандалу немесе жтылу.Фотон мен заттарды зара серлесуі нтижесінде туындайды.4)Радиациалы заттармен уланан аумата тама ішуге,ластанан су кздерінен су ішуге,жерге жатуа болмайды.5)Организмді біралыпты стау(жасы таматану,витаминдер,спортпен шылдану,сауна т.б.).6)Иондаушы сулеленуден техникалы ораныс ралдарына халаттар,газаарлар,комбинезондар,шанан орайтын маскалар,олаптар т.б. жатады.