Халыты ар кшкіні,сырыма,опырылма кезіндегі іс-рекеті.

ар кшкіні – бл ар массасыны тау беткейі бойынша тмен арай жылдам лысуы.

ар кшкініне тап болан кездегі зін-зі тару дістері:
- кшкін сырыан жадайда жктерді латырып тастап бірінші кезекте мзрыштан, апшытан, шаы мен таятан босаныыз;
- кшкінні шетіне шыуа талпынып, негізгі ар массасын зіізден ткізіп жіберііз;
- ша тріздес кшкінге тап болан жадайда (ра ар) одан тншыып алмау шін ауыз бен мрынды бас киіммен немесе бкебаймен жабу керек;
- олдан келген барлы діспен (ая-олды озалта) стігі бетте алуа тырысыыз.
Егер кшкін басыыздан жоары басып алса, ол тотаана дейін тізені ішке бгіп басты озалту арылы демалу шін бетті тірегінен лкен кеістік жасауа тырысыыз; кшкін тотааннан кейін тменгі жа пен стігі бетті айда екендігін анытап, олмен ауызды тірегіндегі кеістікті кеейтіп, сілекейді ткіріп тастаыз; кшкін кезінде айайлау пайдасыз, бл тек кш пен ауа орын шыын ылады, егер тарушыларды адамы естілсе ана айайлауа болады. Сабырлы сатап йымен кресііз. Тыныс алу шін ажетті ауаны ар арасынан тетіндігін есте сатаыз. Кшкін астынан 11 кннен со адамдар тірі табылан оиалар да белгілі. Алайда кшкін басан адамны бетіні айналасынан тыныс алу кезінде су буыны жиналу нтижесінде герметикалы мз ыртысы пайда болады. Сондытан зардап шегушіні ар астынан ммкіндігінше жылдам шыарып алуа тырысу ажет.
Кшкін аупі кезінде тауда алан туристерге мынадай крнекі болжамды белгілерді естерінде сатау пайдалы, олар пайда болан стте тез ауіпсіздік шараларын абылдаан жн:
- ар жиі жауан кездегі ( саатына 3 см) ар кшкініні ауіпті ахуалы 3-4 сааттан кейін тууы ммкін, сондытан бл уаытты ауіпті айматан шыу шін пайдалану керек;
- егер жылы кні жауын-шашын тсе бастаса ауіпсіз аймаа тез шыуы ажет.
- тзімді (адам салмаын ктеретін) жне уатты (20 см жуы) мз ыртысы (ар бетіндегі атан тйіршік) тек таертегі сааттарда сенімді бола алады, ал онымен жрген кезде (ажетті жадайда) жрушілер тобында лкен араашытыты сатай отыра озалу ажет.

Опырылма – тау жыныстарындаы жне жартастардаы жекелеген жапарларды немесе ра, тік, еіс беткейлердегі жапарларды лауы.

Сырымалар мен опырылмалар аупіні белгілері:
- топыраты ылалдануына алып келетін нсер жабырды жаууы, ар жамылысыны здіксіз еруі;
- жарышатары, брын болан опарылмаларды іздері бар борпылда жыныспен жамылан таулы тік жартас;
- тас кесектері лайтын, жарышатары бар, жыныстарын жел кеулеген таулы тік жартас.
опарылмалар мен гінділер аудандарында болан кездегі саты шаралары:
1. Таудаы жадай туралы баралы апарат ралдарыны хабарын дайы адаалау.
2. лау белгілері мен жарышатары бар еіс жартас пен тік беткейлерді жанына тотамаыз.
3. опарылмалар мен гінділер пайда болан гінділерді шетіне жаындамаыз.
4. ауіпті учаскіден бір-бірден, тез жне шусыз тііз.
5. Тас лаан кезде абыраа жабысыыз немесе басыызды апшыпен жауып, шыып тран жартас шыны астына жасырыныыз.

Секталар жнінде тсінік,оларды трлері.Секталарды адамдарды зіне тартуы,йымдарына мше ылып алу дістері жне секталарды ыпалынан тылу жолдары

Секталар жнінде тсінік, оларды трлері. Секта дегеніміз – дстрлі діннен блінген жне оан арама –айшылыта болатын діни аым.Елімізде діни сенім бостандыы берілген.азастан бойынша 4000-нан астам секталар бар.Алматыда р трлі секталар бой ктеріп, тіпті ауадай жайылып бара жатыр. Олар Иегова кугерлері,Протестанттар,Кришнайттер,Сопылар,Хизбут-Тахрирлер,Ваххабистер т.б.Олар засыз да рескел рекеттерді жасап,халыты басын улады.Отбасына іріткі салып,шаыратарын шайалтты.сіресе Иегова кугерлері й-йді аралап,птерлерді жаалап,з атарларына адамдарды кшпен алдап-арбап,тартып,еріксіз кіргізді. «Иегова кугерлері» сектасын 1876 жылы АШ мемлекетіні азаматы Чарльз Рассел негізін алаан. азастан бойынша 76 ауымдастыы бар.Сектаны масаты:1)саяси;2)материалды. Сатья Саи Баба сектасы. Сатья Саи Баба 1926 жылындістанны отстігіндегі ауылда туан. Саи Бабаны айтуы бойынша ол 14 жасында комаа жаын жадайды басынан ткерген. Екі ай бойы оны атты аурулар мазалап ол есінен жиі танып алатын. Осы біртрлі аурудан кейін «оны парапсихологиялы абілеттері сіп кеейді» жне Саи Баба зін тірі дай, Шива былысы болып есептеліп Ширдилік йгілі ндістанды «улие» жне тааларлы іс жасаушы Шри Саи Бабаны баса трі менмін деп жариялады.«Врата рая» (Жма апасы-Heavens Gate)-1975 жылы АШ-та Маршалл Эпплуайт жне Бонни Неттлз негізін салан. 1997 жылы Эпплуайт жерді Хейла-Бопп кометасымен сотыысуынан аша алмайтын себепті зіні сектасыны 39 ізбасарын зін-зі лтіруіне кндірді.Сектаа тскен адамдар:йінен безеді;таматы аз ішеді,аз йытайды;аша талап етеді,не рлайды;тйы не ашуша болады;психологиясы згереді;балалар ата-аналарымен арым-атынасын зеді;мінез-лы згереді.Сектаа баулу жолдары:кшеде келе жатанда, тотатып дін жнінде гімелесу;кітапшалар сыну;йге,птерлерге келіп мазалау;тесттен туді сыну;дрістерге шаыру;психотропты дрілер,гипноз олдану;орыту;материалды кмек сыну.р трлі секталарды уаыздаушылар кбінесе адамдар кп жретін, сіресе жастар кп жретін парктерде,аладарда,Жоары Оу Орындарыны мадарында кбірек кездеседі. Аталан мселеге арсы тиімді кресу шін арнайы мемлекеттік бадарлама абылдап, жзеге асыру ажет: мемлекеттік рылымдар жне діни йымдарды арым-атынасын йлестіретін тетіктер жасау жне жзеге асыру;балалар мен жастарды зайырлы білім алу ыын бзбайтын жне шектемейтін трыда рухани трбие беретін бадарламалар жасау жне оларды бірізділікпен жзеге асыру;азаматтара теріс пиылды діни аымдарды жаымсыз салдарын ескерту жне сауытыруда леуметтік, леуметтік-психологиялы жне рухани-педагогикалы шаралар жйесін айындау жне т.б.

Секталарды адамдарды зіне тартуы, йымдарына мше ылып алу дістері жне секталарды ыпалынан тылу жолдары.Cектаа баулу жолдары:кшеде кетіп бара жатанда тотатып алып дін жнінде гімелесу,кітапшалар сыну,йге немесе птерге іздеп келу,тесттен туді сыну,дрістерге шаыру,психотопты дрілер олдануі,орыту жне т.б.Сектаа кірген адамды оны ыпалынан тару те иын.Оны аз уаыт ішінде оны ыпалынан тару ммкін емес.Сектаа кірген адам баса адамны сзіне ла аспайды з ісін дрыс деп ойлайды.Мндай жадайларды алдын алу шін ртрлі аптап кеткен аымдара замен тыйым салу керек,жас балалара сектаны зияны туралы,ол туралы дрістер оу керек.Ал сектаа кірген жадайда психологтарды кмегіне сйеніп емделу ажет.

27.Ланкестер кепілдікке алан адамдарды зін-зі стауы «Лакестік» гректі «террор» сзінен шыан, «рейлі,орынышты» деген маынаны білдіреді.Бл атауды е алаш рет Аристотель олданан. «Террор» сзі з масатына жету шін еш нарседен тайынбай зорлыпен кімін жргізуді кздеген саяси крес деген маынада тсіндіріледі.Терроризм –идеологиялы жне кш олдану арылы жргізілетін саяси крес.Оны негізгі мні-рей мен кш крсету.Яни террорды жйелі трде олдануа негізделген саясат.Лакестікті екі трі болады:жекелеген жне топты(йымдасан).Жекелеген терроризм –бір екі адам арылы іске асса, топты терроризмде белгілі бір йымдарды жоспарымен жзеге асырылады.(л-Каида, эсерлер,мемлекеттік лакестік жне т.б.)Терроризм з масатына арай лтты жне діни трлері кп айтылады.лтты лакестік лт-азатты сипатта крініс береді.Ал діни лакестік дінаралы атыыстар немесе дінішілік жанжалдар кезінде олданылады.азіргі уаытта террорлы рекеттер кезінде жарылыш заттар кп олданылып жр.Сонымен атар мемлекеттік терроризм деген термин бар.Мндай жадайда халыа,азаматтара арсы аяусыз кш олданылады. Саяси экстремизм дегеніміз- андай да бір саяси рекеттер мен кзарастарды шарытау шегі. Ттындарды зін-зі стауы:* арты назара ілігпес шін ттындаушыларды кзіне тік арамаыз жне шыл шара жасамаыз;*ттына алуды алашы минуттарында ана ашуды йымдастыруа болады, себебі айналада лі байбалам (паника) орнып трады;* егер сіз зіізді жайсыз сезінсеіз жне шынымен де ауру болсаыз сізді алдын ала босану ммкіндіктерііз лдеайда жоары. су мен астмалы стаманы оздыруа тырысыыз, біра тым арты кетіп алмаыз. Симмулянттарды бірінші кезекте атып тастайды;* егер сіз зіізді ттындаушымен арым-атынаса тскен болсаыз, онда сыпайы болуа тырысыыз, бл ттындалушыны бірінші міндеті;* егер сізді авиа шу кезінде ттына алан болса, е олайлы орын ол самолетті йрыы;* егер сізді бомбаа орап тастаан болса онда стін тауып арнайы блімге хабарлау керек;* ттындау кезінде сізді ожайыныыз сізді ттына алан адам, сондытан дретханаа шыуа, тама ішуге,

тіпті отырып труа да рсат срау керек;* ттына тскен кезде арсыласпаыз жне кйгелектенбеіз. Кйгелектік жпалы нрсе, ал кйгелек террорист сіз шін те ауіпті, ол сізді ттындарды босатана дейін тірі алдырмауы ммкін.Гиперлакестік-арнайы хакерлер тсілдері бойынша компьютер басару жйесін иеленіп алу,комп.вирустары арылы интернет жйесін істен шыару.Биолакестік- биологиялы нта,вирус,микробактериялы оспаларды пайдалана отырып,лакестік рекет жасау.Химиялы лакестік-уланушы жне тншытырыш газдарды пайдалану арылы рекет жасау.

28.Компьютерді олданандаы ауіп жне одан орану шаралары..Дене сымбаты бзылады.соны салдарынан скалиоз ауруы алыптасады;Кзді кру,латы есту абілеттері тмендейді;Сауса штарына пернетатадан электрленген сулелер сер етіп, олды буындары ауыра бастайды;Компьютер алдында за отырудан бел омыртаа кп кш тседі де, омырта дискілері алыптасан лгіден згеріске шырайды;Жйке жйесіні бзылуына да сер етеді.орану шаралары.Компьют. орналасан блме р адама 19м³блінетіндей ауматы амтуы керек.Шу дегейі 50дБа-дан жоары болмау ажет,ал тербелісті азайту шін компьютерлерді арнайы фундаменттерге орналастырады.Компьютермен жмыс істейтін операторды жмыс орны мынадай тртіпте орналастыруы ажет:-Стол мен пернетатаны биіктігі 62-88см,ал жерге араанда экранны биіктігі 90-128см;-Экраннан стол шегіне дейінгі араашыты 40-115см;-Экран еісі-15-тан +20-а дейін болуы шарт.

Компьютермен жмыс істеу кезінде шыатын зиянды факторлар.Техникалы дуір адамзатты кнделікті міріні ажырамас блігі болып алды. сіресе, кнделікті мірі мен жмысы тртбрышты монитора телмірумен тетіндер шін компьютерді маызы да зор, одан тиер зиян да зор. Біра кез-келген мселені шешімі бар екенін мытпаан жн.Компьютерді мониторындаы кескіндер адамны кзіні кру ткірлігін нашарлатады. Компьютерлендіруді алашы жылдарында ("компьютер -крермен синдромы" (CVS-Computer Vision Syndrome) дисплейлердi олданушыларында ерекше шаршау байалан. Оны себептерi бiрнешеу: дисплейдегi сурет баылау объектілерiнi йреншiктi кздерiнен принциптi айырмашылыы бар дискреттi нктелерден трады; оны натылы жиiлiгi бар, бл нктелер жылтылдап, яни, жана бастайды да, шедi; компъютерді трлi- тстi суреті табии тстерге сйкес келмейдi. Компьютермен жмыс жасауды пайдалы жаымен оса зияды жатарына да тоталып крелік. Компьютерде жмыс істейтін адамдарды денсаулы жадайына теріс ыпал ететін негізгі факторлар:
• компьютер алдында те за уаыт отыру;
• мониторды электромагнитті сулеленуіні сері;
• кзге салма тсуі,
• шаршау;
• білезіктерді буындарына шамадан тыс салма тсуі;
• млімет жоалтуына орай стресс жадайы.
Адам компьютерде боса алыпта отырады, ол денесіні андай трыда исайанына мн бере бермейді. Бл азаа кері сер етеді; омырта, мойын, басты блшы етi, ол жне иытара арты салма тскендіктен балаларда-сколиоз, остехондроз аурулары пайда болады.
Кздер мтiн немесе суреттi майда дiрiлдеулерiн, перденi жылтырауын тез тiркейдi. Кз шамадан тыс салма серінен кру абілетін жоалтады. Кiлегейленген тстi стсiз тадап алу, шрифттер, терезелердi растырылымы, перденi терiс орналастырылуы кзге теріс серін тигізеді.
Микрожарааттану - бл кн сайыны салма тсу нтижесінде организмні бiртiндеп тозуы. Организмде кп жиналан микрожарааттанулар болады. Ол ол немесе аяты сынуы сияты кенеттен пайда болмайды. Сiз ауруды сезінбес брын, бiрнеше айлар теді. Ауру ртрлi сезiледі : ішкі азаны ыжылдауы, шаншу трінде сезіледі.

Компьютермен жмыс жасау барысында оны зияндылыынан сатануды бірден бір жолы жмыс стелі басында дрыс отыру жне жмыс орныны дрыс йымдастырылуында болып табылады. Егер біз рбір екінші адамны йінде компьютер барын ескеретін болса, ол балаларды болашаы алай болады деп еріксіз ойланасыз.орыта келе айтар болса, компьютер ,рине, адам мірінде те пайдалы, ажетті рал. азіргі тада компьютерсіз оамды елестетіп кру де ммкін емес. Дегенмен, компьютерді пайдасына оса зияны да бар.
1. Дене сымбаты бзылады, соны салдарынан скалиоз ауруы алыптасады;
2. Кзді кру , латы есту абілеттері тмендейді;
3. Сауса штарына пернетатадан электрленген сулелер сер етіп, олды буындары ауыра бастайды.
4. Компьютер алдында за отырудан бел омыртаа кп кш тседі де, омырта дискілері алыптасан лгіден згеріске шырайды.
5. Жйке жйесіні бзылуына да сер етеді.
Сондытан да, компьютермен жмыс жасауа отырмас брын мына кеестерді басшылыа алып жруді сынамын.

 

29.ялы телефонны азаа сері жне ауіпсіздік шаралары.ялы телефондартек ми ыртысына емес,баса да ішкі органдара зиянды,кейде ауіпті серін тигізеді.ялы телефон олданан кезде мытылмауы керек сыныстар:-ялы телефонмен ммкіндігінше ыса сйлесу керек.-Аяы жкті йелдер ялы телефон олданбауы керек, йде ялы телефон жабы сталуы ажет. -Телефон сатып алан кезде SAR крсеткіші барлары тадалуы керек. -ялы телефонмен сйлескен кезде балалардан алыс жерде болу керек. алта телефонын пайдаланан кезде одан блінетін электромагниттік ріс ттынушыны миына сер ететіні аныталан. алта телефондарындаы ауіпсіздік стандарттары ересектер шін жасалан, олар бала азасыны ерекшеліктерін ескермейді.алта телефондарын пайдалану балаларда миды ісігіне сотыруы ммкін.Сондытан жас балаларды алта телефонымен ойнап, музыка тыдауына жол бермеу керек. Балаларды мейлінше зиянды нрседен аула стаан жн. орау шаралары радиожиілік диапазондарды электромагниттік рісіні оршаан ортаны жай-кйіне серін шекті жол беруге болатын-дегейлерді нормативтерін анытау масатында зерттеу жне биологиялы ауіпті жне санитарлы орау аймаын есептеу дістемелерін зірлеу.

30.ТЖ кезінде олданылатын жеке бас ораныс ралдары.Жеке ораныс ралдары тыныс алу органдарын, кзді жне аэрозольдерден, сондай а радиоактивті шаны аурутудырыш микробтар мен токсиндерді тсуінен орайды, олар тыныс алу органдарыны орау жне теріні орау ралдары болып теріледі.Тыныс алу органдарын орау ралдары: газ аарлар, расператорлар, мата мата таыштары мен шанан орайтын маскалар, сондай а ошаулаыш газ аарлары жатады.

Сзгілік газаарларды жмыс істеу принциптері:Ластанан ауаны жтан кезде ол сзгіш жтыш орапа тседі, сонда тазаланан со стігі блікті астына жне тыныс алу органына тседі ауаны орапшаны айнала тіп стігі бліктен рленген кезде сырта шыады.

Бумен газды жту адсорбция, хемосорбция жне катализ арылы, ал ттін тманды (аэрозольді) жту тзу арылы жргізеді.

· Абсорбция – адсорбент деп аталатын атты денені стіндегі газ бен буды жту. Сзгілік газ аарларда активтелген (агаш) кмір адсорбент болып табылады.

· Хемособрция – УЗ, УЗ–ді оларды деу процесінде активтелген кмірге жаылатын химиялы белсенді заттармен ыпалдасуы есебінен жтылуы.

· Катализ – катализатор деп аталатын заттарды ыпалымен химиялы реакциялар жылдамдыыны згерісі. Катализатор ретінде мыс, кміс жне хром тотыы пайдаланылады.

Ттін мен тманды сзгілеу алытырды райтын талшыты материалдан зірленген ттіннен орайтын сзгімен жргізіледі. Халыты орау шін ГП-5(ГП -5M), ГП-7(ГП-7B, ГП-7BM) газ аары олданылады.

· ГП -5 Газаары адамны тыныс алу органдары, кзін жне бетін радиоактивтік, улаыш атты сер ететін заттардан орауа арналан. Ол сзгілік жтыш орапшамен алдыы беттен (шлем, маска) трады. ГП-5M газаарыны жиынына сйлесу ондырысына арналан мембраналы орапшасы бар шлем маска кіреді.

· ГП-7 газаары е соы е жаа лгілерді бірі. Газаарды алдыы бетін ш лшеммен зірлейді. ГП-7- ні ГП-5 салыстыранда пайдалану жне физиологиялы крсеткіштері бойынша біратар артышылытары бар.

· Жеке бас ораныс ралдары:

Тыныс органдарын орау ралдарына противогаздар, респираторлар жне арапайым орау ралдары жатады.

Противогаздар изоляциялы жне фильтрлік болып блініп, азаматты, жалпы скерлік жне балалара арналан трлерден трады. Изоляциялы противогаздар адамдарды ауа рамындаы зиянды заттардан ораса, ал филтрлік противогаздар ауадаы р трлі зиянды оспалардан фильтр арылы тазалап орайды. Фильтрлік противогаздарды ГП-5, ГП-7(азаматты), РШ-4, ПМГ-2 (жалпвскерлік), ДП-6, ДП-6М, ПДФ-Ш (балалара арналан) жне т.б. маркалары пайдалануда. Изоляциялы противогаздарды ИП-4, ИП-5, КИП-5, КИП-7 жне т.б. маркалары бар. Респераторлар тыныс алу жолдарын радиоактивті шадардан орайды. Мата жне маталы-дке табалар да тыныс алу жйесін радиоактивті шадардан, бактериялы заттардан орайды,