Радиациялы заымдалу ошаындаы адамдарды іс-рекеті

Авария - технологиялы процесстерді бзылуы, механизмні, ондырыны жне имаратты заымдалуы. Шаруашылы объектілерінде е кп тараан авария себептері - агрегаттарды, механизмдерді пайдалану ережесін бзу.Сондай-а техника ауіпсіздігі ережесін бзу, зілзала.Авария салдарыны сипаты оны тріне, клеміне жне ол пайда болан ксіпорынны ерекшелігіне байланысты.Аварияны негізгі салдары жарылыс, рт, су басу, шахталарды лауы болуы ммкін.Бірата жадайда атмосфера газданады, мнай німдері, ттаныш сйытар мен атты сер ететін улы заттарды тгілуі, авария салдарын тудырады.Улаыш заттар авариясы кезінде не істеу керек-тыныс алу органдарын орауды амтамасыз ету олдаы ораныс ралдарымен (суланан орамал, олап, мойынораыш, ескі-сы заттар);- терезені жабу, газды, электржылытышты жне трмысты аспаптарды сндіру, пештегі отты сндіру;- балаларды киіндіріп, ажетті жылы киімдерді жне азы-тлікті, дріорапты алу, кршілерді ескерту;- тез жне дрлікпей крсетілген баытпен йымнан, йден шыу керек;- егер Сіз «БАРШАНЫ НАЗАРЫНА!» сигналын далада жргенде естісеіз, мндай жадайда ы орау органдарыны оамды тртіпті орау ызметіні нсауына сйкес рекет ету керек. Алашы кмек крсету:- зардап шеккен адамды заымданан айматан таза ауаа шыарып, жылы жерге жатызып тыныштыта алдыру керек жне терісін, кілегей абыты сумен жуу ажет;- хлормен уланан кезде 15 минут ас содасыны 2% ертіндісімен (бір стаан суа 1,5-2 шай асы ас содасымен), суды буына демалдырып жне ысты ст ішкізу керек;- аммиакпен уланан кезде 15 минут бор ышылыны 5% ерітіндісімен, жылы ст беріп, кзіне таза су, мрнына жылы сйы май тамызады.

36.Радиациалы заымдану ошаында йодпен алдын-алу шарасыны таайындалуы жне олданылуы.ЙОД– бл ерекше асиеттерге ие болып келетін химиялы элемент. Йодты 1812 жылы француз химигі Б.Кутуа теіз жасушаларыны клі мен серная кислотаны деу жолы арылы алан. Одан кейін аылшын жне француз химиктеріні тере зерттеулерінен кейін, буынын фиолетовый тсі шін «йод» деген ат береді. алымдарды тжырымдары бойынша йод зіні химиялы асиеттері жаынан хлора сайды. Сонымен атар планетамызды барлы денелерінде аз млшерде кездесіп отырады: суда, топырата, минералдарда, сімдіктерде. Ататы ресей алымы В.О.Мохнач, йода мынандай анытама берген: «Бл элемент. тероксин (гармон щитовидной железы) рамына кіреді, ол организмні суін амтамасыз ететін рал жне зат айналымыны стимуляторы ретіндегі ажетті. Егер табиатта бл элемент жо болан жадайда омырталы жануарларды мірі андай болатындыын елестету ммкін емес». арапайым йод микроба арсы рекет етеді, оны ерітінділері жараны зарасыздандыруда кеінен олданылады. Теріге тиген кезде сілекейлі абаттар тітіркену рекетін крсетіп, организм рекетіне рефлексті згерістер келуі ммкін. Денеге сіген кезде йод зат айналымына белсенді сер етеді, диссимиляция процесін кшейтеді. сіресе оны щитовидная железа ызметіне сері айын, себебі йод тероксин синтезіне ат салысады. Йод липидтті жне ауызды айналыма сер ететіні длелденген. Йод организмнен бйрек жне асазан-ішек тракттары арылы сырта шыады. Адам организміні алыпты дамуы шін макро жне микро элементте ажет, ал зін-зі орау шін е маыздысы йод. Бл микроэлемент организмде басты рлді атарады, яни оны сырты ортаны зиянды факторларына арсылыын амтамасыз етеді: радиация, химиялы улар, жарааттар жне т.б. Йод 65% тероксиннен (гармон щитовидной железы) трады, ол теріні ттеп бергіш абілетін арттырады, жасушаларды зиянды заттардан арылу ммкіндіктерін дамытады, тыныс алу жне энергия айналымын басарып отырады. Біра мнымен микроэлементті пайдасы шектелмейді. Адам азасында йодты млшері те аз, бар боланы: 20-30 мг, оны ішінде шамамен 10 мг щитовидная железаны ішінде. Йодты адам азасындаы е басты ызметі – щитовидная железа гармондарын тзуге ат салысу. Бл гармондарды ажет етпейтін мше немесе аза болмайды. Олар кез келген механикалы процесстерді жзеге асыру шін азаны энергиямен амтамасыз етуге ат салысады, сонымен атар толыанды зат айналымын, биосинтез процесіні алыпты аысын, азаны дамуы мен суін, оны тері абаттарыны жаарып отыруын амтамасыз етеді. Сондытан да кез-келген жараат кезінде е алдымен йод пайдаланылады

жалпы йод,Сулелі ауру-радиацияны ыса уаытта кп млшерде алу. Радиациалы заым аланда аланша безіні жмысы бзылады, бл заымны соында азада алыпты йод блінбей алады. Сол себепті йодты сырттай абылдау керек. Йод кптеген ішкі азалара ажет заттарды бірі. Сол себепті де оан деген ажеттілік жоары. олдануды арнайы алдын ала аныталан тртіппен абылдаан жн. Йодпен алдын алу шін траты йодпен йодты калий ерітіндісін олдану керек. J, 131-радиоактивті йод. Йодты калиийді таматан кейін шаймен, компотпен немесе сумен кніне бір рет 7-10 кн арасында абылдау керек.2 жаса толмаан балалара 1 рет абылдау млшері- 0,04 грамм. 2 жастан асан жасспірімдерге- 0,125 грамм. 2 жаса жетпеген балара 5% ерітіндісіні 1-2 тамшысын 100мм сумен абылдау керек. Ересектер шін- 5% , 3-5 тамшы. 1 апта бойы 1 рет йод ерітіндісін тырнаа жаып отыру ажет.

37.Саулелі ауру(пайда болу себептері,сипаттамалары) Іс жзінде иондаушы сулелену шін адам организімінде кедергі жо. Организмге еніп, з энергиясын бере отыра олар денедегі затты кез келген молекуласын иондайды, оларды химиялы байланысын бзады, бл организмдегі биологиялы процестердін алыпты аысы мен зат алмасуын бзады. Осыдан адамдар сулелену ауруына шырайды. Адам сулеленуді екі тріне: сырты жне ішкі сулеленуге шырайды. Сулеленуді сырты кздеріне Галактика жлдыздарыны жарылысы мен кнні атты суле шыару кезінде пайда болатын космосты сулелену жатады. Космосты сулелену дозасы адама сер етеді. Теіз дегейінен биіктеген сайын ауаны, озонны ораныс абаттары жара тседі, сондытан да сулелену жоары болады. Космосты иондаушы сулелену табии радиациялы ауматы райды, оан жердегі барлы тірі организмдер шырайды. Сулеленуді жердегі кздері жер ойнауындаы , атмосферадаы, судаы жне сімдіктердегі радиактивті заттар болып табылады. Жер шарыны кптеген аудандарында дозаны уаты 4-12 мкр/са шегінде болады. Осы аудандарда тратын адамдарды жылды дозасы 30-100 мбэр. Табии кздерден адамны ішкі сулеленуі организмге азы-тлік таамдары, су мен ауа ткен кезде болады. Балыты кп жейтін адамдар, бы етімен оректенетін солтстік аудандар трындары салыстырмалы трде сулеленуді жоары дозасын алады, йткені бл таамдарда радиоактиві заттарды млшері кбірек кездеседі. Трлі-тсті телевизор бойынша телебадарламаларды жыл бойында кн сайын ш сааттан арау 0.5 мбэр береді. Рентген кезінде адам 30 мбэр доза, флюорграфия кезінде 370 мбэр доза алады. Сйтіп, жерді рбір трыны жыл сайын орташа 200-300 мбэр сулелену алады.