МЕТАЛДАРДЫ КЕДЕРГІЛЕРІНІ ТЕМПЕРАТУРАА ТУЕЛДІЛІГІН АНЫТАУ

ЛАБОРАТОРИЯЛЫ ЖМЫС

Жмысты масаты: металдарды кедергілеріні температураа туелділігін зерттеуді тжірибелік дісін мегеру.

рал-жабдытар: зерттелетін металдан істелетін сым, ыздырыш, термометр, реохорд, кедергілер магазині, траты ток кзі, кілт, гальвонометр.

ысаша теориялы кіріспе. Металды кристалды тйіндерінде о иондар орналасан, ал бларды аралыында еркін электрондар ретсіз жылулы озалыста болады. Егер ткізгішті (металды) штарына потенциалдар айырымы тсірілсе, ткізгіш ішіндегі электр рісі Е пайда болады да электрондарды ріске арсы баытта осымша реттелген озалысы туады.

Электрондар кезекті екі сотыыс аралыында ріс серінен демелі озалып максимал кинетикалы энергияа ие болады. Бл энергия сотыысу кезінде о иондара беріледі де иондарды ретсіз тербеліс энергиясына трленеді, яни жылуа айналады. Басаша айтанда металды о иондары электрондарды озалысына тосауыл келтіреді. Электірлік кедергіні, яни омды (активтік) кедергіні туу себебі де осында. Металды температурасы жоарлаан сайын иондарды ретсіз тербеліс энергиясы артады.

Металдарды кедергілеріні температураа туелділігін жуы млшерде тмендегідей тедеумен рнектейміз:

(1)

мндаы мен - метал кедергісіні жне даы мндері, - кедергіні температуралы коэффициенті.

(2)

Метал температурасы а згергендегі кедергіні абсолюттік згеруі , ал кедергіні салыстырмалы згерісі. Сондытан кедергіні температуралы коэффициенті - ткізгішті температурасы 1 а згергендегі оны екдергісіні салыстырмалы згерісін крсететін шама.

Таза металдар шін (бізді тжірибеде температуралар интервалы 100 - дан аспайды) температураны біршама интервалында ны шамасы траты болады.

ткізгіш кедергісіні температураа туелділігін зерттеу шін арнаулы ыдыса орнатылан сым кедергісін Уитсон копіріні кмегімен анытаймыз, 1 - Сурет.

 

1 - Сурет.

 

 

 

Алашы тжірибелік кедергіні мні блме температурасында аныталады. Сосын ыздырышты ток козінеп метал сымы бар арнаулы ыдысты ыздырады. Температура рбір 10 а артан сайын ткізгішті кедергісін кпірлер схемасыны кмегімен анытау керек. лшеуді жоары температурасы суды айнау температурасынан болу керек.

ыздырышты ток кзінен ажыратып, ткізгішті сууы кезінде айтадан температураларыны сол нктелерінде кедергілірді жоарыда баяндалан діспен лшейді.

лшеген температураны рбір мніне сйкес тжірибені нтижесі бойынша кедергіні орта мнін табамыз:

(3)

Тжірибені нтижелерін пайдаланып метал кедергісіні температураа туелділігін крсететін графигін салу керек. Графикте ОХ сіне температураны мндері, ал ОУ сіне кедергіні мндері салынады.

ткізгішті даы кедергісін анытау шін кедергіні температураа туелділік тзуін ОУ сімен иылысанша созып табады. Осы спен иылысан нктеге сай ОА зындыы шамасына те (ОУ - сіні маштабы белгілі).

Жмысты жоарыда крсетілген тртіп бойынша метал кедергісіні температураа туелділігін сипаттайтын графикті сызыыздар. Графикті кмегімен металды температуралы коэффициентін анытаыздар. 2 - Сурет.

 

2 - Сурет.