Билет. Жеткіншектер мен ересектерді зара арым-атынас ерекшеліктері.

арым-атынастарды жаа типіні алыптасуы. Жеткіншекті жаа ытара ие бол ма тілегі е алдымен ересектермен арым-атынасты бкіл саласын амтиды.Жеткіншек брын ынталана орындайтын талаптара арсыласа бастайды; зіні дербестігін тежегенге жне жалпы аланда “кішкентай бала секілді” аморлы жасап, баып-аана, баылаана, тіл алуды талап етіп, жазалаана, оны мдделерімен, кзарастарымен, пікірімен санаспаана, т.б. ренжіп, арсылы крсетеді. Жеткіншекте зіні адір-асиетін аны сезіну шыады, ол зін кемсітуге, дербестікке деген ысын айыруа болмайтын адаммын деп ынады. Ересектермен арым-атынасты балалы кезде болан ( баланы ересектермен атынасындаы те ысызды жадайын бейнелейтін ) типі жеткіншек шін енді олайсыз, оны зіні ересектік дрежесі туралы тсінігіне сйкес келмейтін болады. Жеткіншек ересектерді ыларын шектейді де, з ыларын лайтады, зіні жеке басы мен адамды адір-асиетін рметтейді, сенім білдіріп, дербестік берілуін, яни ересектермен айын тн ылыты талап етеді. Жеткіншекті арсылыы мен баынбауыны р трлі формалары – ересектермен арым-атынастарды брыны типін жаа, ересектерді арым-атынастарына тн типіне згерту амалы. Жеткіншекті ересектік сезіміні жне тірегіндегілерді оны мойындауын ажетсінуіні пайда болуы ересек пен жеткіншекті бір-бірімен арым-атынастарындаы ыларыны млдем жаа мселесін туызады. 2. Жеткіншек пен ересек арасындаы арым-атынас ерекшеліктері. Жеткіншектік кезені маыздылыы мен ерекше орын айындайтын жай сол, на осы уаытта ересек адам мен баланы арым-атынасыны балалы шаа тн типінен ересек адамдарды арым-атынасына тн, саналы трыдан жаа типіне ту жзеге асады. Бл ту жеткіншек пен ересекті жаа тсілдерін алыптасу процесі ретінде болады. Ескі тсілдерді жаалары біртіндеп ыыстырады, біра олар атарла сып та жреді. Мны зі ересектерге де, жеткіншекке де кп иынды келтіреді. Ересектермен арым-атынасты жаа нормалары – жеткіншекті алыптасып келе жатан этикалы дниетанымыны маызды мазмны. Егер ересекті зі инициатива білдірсе, немесе жеткіншекті талаптарын ескеріп, оан деген арым-атынасын айта рса, арым-атынастарды жаа типіне туді стті формасы болуы ммкін. Мны шарты ересек адамны жеткіншекке лі бала деп арамауы болма . Алайда біратар мнді жадайлар брыны арым-атынастарды саталуына олайлы болады, атап айтанда, бл жадайлар мыналар: Жеткіншекті оамдаы жадайыны згермеуі, ол мектеп оушысы болан, ол лі де сол алпында ала бермек. Оны материалды жаынан ата-анасына толы туелділігі, ата-анасы малімдермен атар трбиешілер рлін атарады. Ересек адамны баланы баыттап жне тексеріп отыру, баылау деті ( ажеттігін ынан кнде де, бл дадыны бзу иын ) .Жнеткіншекті бет-лпеті мен мінез-лында балалы белгілерді саталып, оны здігінен іс-рекет жасай алмайтындыы. Осыны барлыы ересек адама жеткіншекті баынуа, тіл алуа титісті баладай арауа ммкіндік береді жне жеткіншекті ылары мен дербестігін лайту ажет емес рі жнсіз дегенді атайды. Алайда ересек адамны мндай кзарасы жеткіншекті талаптарына арсы келіп ана оймайды, балалытан ересектікке тетін осы шата балаларды трбиелеу, міндетіне де арсы келеді. Жеткіншекті леуметтік есеюін дамыту болаша мірге даярлау шін оамды трыдан ажет. Мны зі крделі процесс, уаытты талап етеді жне жеткіншек ересектерге арналан нормалар мен талаптар жйесінде мір бастаса ммкін болады; ал бл дербестікті ажетті рі міндетті трде арттырумен, міндеттер мен ытарды лайтумен байланысты. Тек осындай жадайда ана жеткіншек ересектерше іс-рекет етуге, ойлауа, алуан трлі міндеттерді орындауа, адамдармен арым-атынас жасауа йрене алады. На осы себептен де жеткіншекті трбиелеу міндеті ересектермен арым-атынастарды брыны типін жаамен ауыстыруды талап етеді. 3. Жеткіншек пен ересек арасындаы талас-тартыс, оны себептері. Жеткіншек кезені басында егер ересек адамда жеткіншекке лі бала деп араса, арама-арсылытар тууы ммкін болатын жадай алыптасады. лгіндей кзарас, бір жаынан, трбиелеу міндеттеріне айшы келіп, жеткіншекті леуметтік есеюіні дамуына кедергі жасайды, ал екінші жаынан, жеткіншекті зін ересекпін деп санайтын тсінігі мен оны жаа ыларды талап етуіне айшы келеді. Міне, на осы айшылы ересек пен жеткіншекті арым-атынасындаы талас-тартыстар мен айшылытарды айнар кзі болып табылады.Егер ересек адам жеткіншекке деген кзарасын згертпесе, онда жеткіншекті зі арым-атынастарды жаа типіне туді инициаторы болып табылады. Ересекті арсылыын жеткіншекті тіл алмау мен арсыласуды алуан формалары тріндегі жауап арсылыа кезігеді. Бл арама-арсы тенденцияларды болуы мен бір-біріне арсылы атыыстар туызады, ересек адам з кзарасын згертпесе олар жиілеп, жеткіншекті арсыласуы баран сайын табанды бола тседі. Мндай жадай саталатын болса, брыны арым-атынастарды бзу бкіл жеткіншектік кезеге созылып, детке айналан талас-тартыс форма сын алуы ммкін. Баынбау мен арсыласуды р трлі формалары арылы жеткіншек ересектермен брыны, “балалы” арым-атынастарды бзады да, болашаы бар жаа “ересектік” атынастарды таады.Талас-тартыс- ересек адам жеткіншекке деген кзарасын згерткенше жаласуы ммкін. Талас-тартысты атынастар жеткіншекті мінез-лыны бейімделгіштігі мен эмансипациясы формаларыны дамуына олайлы жадай жасайды. Жатсыну, ересек адамны ділетсіздігі туралы сенім пайда болып, оан зін ересек адам тсінбейді, тсіне де алмайды деген тсінік пайда болады. Талас-тартыс- ересек адамны жеткіншектік кезеде жеке адамны дамуымен санасуа, жеткіншекке з жанынан жаа орын тауып беруге абілеті жетпегендігіні немесе оан ынтасы болмаандыыны салдары. Жеткіншектерді ересектермен атынастарындаы дербестігі мен те ылыы мселесі- оларды арым-атынасындаы жне жалпы аланда жеткіншекті трбиелеудегі е крделі рі шыл мселе. Егер ересек пен жеткіншекті арасындаы арым-атынас ересектер арым-атынасыны белгілі бір типі бойынша мазмнды досты ынтыма, бан тн зара сыйласты , сенім, кмек нормаларына сйкес рылса, онда ересек пен жеткіншекті арым-атынасында оан тн иыншылытары болмауы ммкін. Жеткіншекке ересек адам тарапынан тсінушілік ажет. Ересек пен жеткіншекті арасындаы атынастардаы сттілікті оларды арасындаы байланыс пен тсінікті бден ажет болатын таы бір себебі: Жеткіншектік кезні басталуында баланы ересектермен жне жолдастарымен, рдастарымен арым-атынастарыны екі жйесі арасындаы крделі арым-атынастар шін жадайлар жасалынан.Мны бірінші себебі, баланы осы екі жйеде принципті трыдан жадайыны р трлі болуы.Жолдастарымен, рдастарымен атынаста ол принципті тедік жадайында болады.