Ерекше білім алу ажеттіліктері бар балалара лекотека жадайында коррекциялы кмек крсету

ЕРЕКШЕ БІЛІМ АЛУ АЖЕТТІЛІКТЕРІ БАР БАЛАЛАРА КМЕК КРСЕТУ АЛГОРИТМІ

СЕМЕЙ – 2009 жыл

К: 373

ББК 74.202.4

А 45

РЕЦЕНЗЕНТТЕР:

Едігенова А.Ж. – Семей мемлекеттік педагогикалы институты, педагогика кафедрасыны мегерушісі, педагогика ылымдарыны кандидаты;

Аубакирова Р.Ж. – Шкрім атындаы Семей мемлекеттік университеті, психология жне педагогика кафедрасыны аа оытушысы, педагогика ылымдарыны кандидаты

 

РАСТЫРУШЫЛАР:

Полупанова Н.В., Лель Г.В., Жумагулова С.С., Нурсеитова С.Г., Аскатова С.К., Тирская И.А.

 

ISBN 978 – 601 – 7044 - 98 – 5

Бл ралда ЮНИСЕФ-ті аржы жне йымдастыру жаынан олдау крсетуімен «Ерте кмек ызметі ерекше ажеттіліктері бар отбасыларын психологиялы-педагогикалы амсыздандыру» жобасы аясында рылан Семей аласыны №5, 9 балабашалары лекотека мамандарыны тжірибесі жинаталан. Мамандар ерекше білім алу ажеттіліктері бар балаларды трбиелеу жне оыту рдісіндегі медициналы-психологиялы-педагогикалы кмек крсетуді жне психофизикалы кемшіліктер коррекциясыны алгоритмін сипаттайды.

Авторлар лекотека жадайында ата-аналар жне педагогтар шін ерекше білім алу ажеттіліктері бар балаларды дамытуа арналан жекелей бадарламалар, біратар кеес беру жне нсаулар, саба конспектілерін сынады.

рал ерекше ажеттіліктері бар балалармен жмыс істейтін педагогтара арналан. рал ЮНИСЕФ Халыаралы йымны олдауымен баспадан шыарылды.

 

Кіріспе

азіргі тада азастанда ммкіндігі шектеулі балалара ксіби кмек крсетуді йымдастыру мселесіне ызыушылы арта тсті. Бл міндетті стті шешуге ЮНЕСКО, ЮНИСЕФ, Денсаулы сатауды Дниежзілік йымы (ДД), аыл-ойды артта алуын ылыми трыда зерттейтін халыаралы ассоциациясы, аыл-ойыны дамуы артта аландара ызмет крсететін оамдарды халыаралы лигасы сияты жне т.б. халыаралы йымдарды ызметі ыпалын тигізуде.

Мселені клемі жне оны тиімді шешу ажеттілігін лемдік, сонымен атар республикалы статистика длелдеп отыр. Б эксперттеріні баасы бойынша мгедектер, соны ішінде ммкіндігі шектеулілер орта есеппен жерді трындарыны 10%, жне 25% созылмалы аурулара шалдыан.

Зерттеушілерді баасы бойынша таяудаы 10 жыл ішінде дамуында иындытары бар балалар саныны кбеюін кту керек жне бл мселені азастана да атысы бар. сіресе бл мселе экологиялы болып табылатын Шыыс азастанда те айын крінеді. Семей ядролы полигонындаы кп жылы зерттеулер, скемен металлургиялы зауытындаы 1990 жылы болан соы апат айматаы экологиялы жадайды крделендіре тсті.

ткен асырды 70-ші жылдары батыс елдер дамуында бзылулары бар адамдарды оама интеграциялауа толы баыт алынанын хабарлап, дстрлі терминологиялардан бас тартты («есі ауысан», «даун – баласы», «аыл есі дрыс емес» жне т.б.). Кейбір елдерде (АШ, лыбритания, Скандинавия елдері жне кейіннен Ресейде) баланы дниеге келген стінен бастап балаа жне оны ата-анасына кмек крсетуге баытталан «ерте араласу» мемлекеттік бадарламалары делген.

азіргі тада демографиялы мселе кптеген дамыан елдерді, соны ішінде азастанны да леуметтік саясатында бірінші атарда тр. Бл мселе кптеген мамандар жне шенеуніктер тарапынан басты болып есептеледі. Кп жадайда бл адамдарды дамуындаы згерістерімен, жаа моральды жне леуметтік императивтерді пайда болуымен жне кшеюімен шарттас. Сонымен атар, ркениетті жедел дамуы жадайында адама, оны аыл-ой, адамгершілік, физиологиялы асиеттеріне ойылатын талаптар жоарылайды, бл з тарапынан балаларды трбиелеу, дамыту жне оыту мселесіне ерекше кіл блу ажеттілігін крсетеді.

азіргі кездегі азастанды оамдаы жеке тлаа деген ызыушылыты жоарлауы бала ыы туралы мселелерді арастыруа, ммкіндігі шектеулі балалара леуметтік психикалы жне медициналы-педагогикалы кмек крсетумен жне оны зерттеу мселесіне байланысты жаа мселелерді белсенді арауа ммкіндік береді.

азастанда ммкіндігі шектеулі балалармен жмыс істеуді белгілі тжірбиесі жинаталан. Оыту баыттары жне жекелей дамыту бадарламалары делуде, ртрлі патологиялары бар - неврологиялы симптоматика, ерте жастаы аутизм, церебральды паралич, аыл-ойды артта алуы, тіл мкістіктері жне баса психофизиологиялы бзылулары бар балалара арналан реабилитациялы бадарламалары жасалуда.

Бізді еліміз 1994 жылы Б бала ыы туралы конвенцияны ратификациялады, мнымен мемлекет барлы ажеттіліктері бар балалара деген атынасын саналы трде сезінетінін декларациялады, баланы мірге келген кезінен бастап жне ата-анаа оыту формасын тадау ыын беру жадайында.

2002 жылды 11-ші шілдеде №343 – ІІ «Ммкіндігі шектеулі балалара леуметтік жне медициналы-педагогикалы коррекциялы кмек крсету» туралы азастан Республикасыны Заыны абылдануымен байланысты кімдік, ебек жне трындарды леуметтік орау департаменттерінде ммкіндігі шектеулі балалара леуметтік кмек крсету орталытары ашылды. алаларда жне аудан орталытарында, ауылдарда ммкіндігі шектеулі балалара леуметтік ызмет, леуметтік психологиялы кмек крсетуді біратар жйесі алыптасуда.

згерістер кезеінде азастанда дамуында иындытары бар балалара нтижелі кмек крсету формалары зекті болып отыр. Мндай балалармен жмыс бірнеше баытта жзеге асырылады; медициналы, леуметтік, психологиялы жне педагогикалы. Оларды арасындаы байланыс ынтыматастыа негізделген, тыыз болуы керек, сол кезде ана ол дамуында иындытары бар балалара жне оларды отбасына кепілді кмек крсете алады.

азастан Республикасында баланы физикалы жне психикалы дамуын баылауды белгілі тртібі бар.

Жанялы дрігерлік амбулаториялар (ЖДА) адамны, жаняны денсаулы сатау жйесімен байланыс жасауды бірінші дегейі, ол адамдарды трылыты жерлеріне жне жмыс орнына медициналы ызметті жаындата тседі. Алашы кмек барлы адамдара арналан, жне оны ызметкерлері лемдік оранысы жо, біратар бадарламалар бойынша лемдік жне медициналы ызмет крсетілетін трындармен жмыс жргізіледі.

Ерте кмек крсетуді отанды жйесін руда Батысты тжірибені зерттеу те маызды, біра азастан жадайына сйенетін отанды жмыстарды назардан тыс алдырмауы керек. Бізді елімізде мемлекеттік дегейде сбилерді жаа туан кезінен бастап дамуында ауытушылыты анытауа ммкіндік беретін жне рбір баланы оан ажетті медициналы-психологиялы-педагогикалы коррекциялы жмыспен амтамасыз ететін жйені ру те маызды.

Балалар дамуындаы ерте коррекция бкіл лемде арнайы педагогика жне психологиялы басты баыттарды бірі болып табылады.

Л. Выготскийді дамудаы оытуды рлі туралы ілімі алыпты жне аномальді балаларды оытуды педагогикалы тжірбиесі шін лкен маызы бар. Аномальды балаларды дамуында оытуды маызы те зор, себебі балаларды психикасыны дамуы оыту жне йретуді белгілі жйесінде ана жзеге асады. Аномальды балаа араанда, алыпты бала оршаандармен леуметтік арым-атынас барысында кп тжірибе жинайды. Сондытан психикалы іс-рекетті крделі трлері аномальды балада педагогикалы ыпал етуді нтижесінде алыптасуы ммкін, ол дамудаы ауытушылытарды жеуге баытталан.

Дамудаы дефектіні ерте анытау жне ауытуды ерте коррекциясыны маыздылыы длелденді. Аномальды даму кезінде озалыс саласында ртрлі дегейдегі бзылуларды болуы байалады, бл баланы тжірибелік іс-рекетін тарылтып, баланы мірлік тжірибесін таяздатады. Бала тіліні, абылдауы, есте сатауы, эмоционалды-еріктік саласыны дамуына, тлалы дамуына нсан келеді. Сздік орды дамымауы тек арым-атынасты ана емес, сонымен атар белгілі бір дегейде абылдауды жне масатты баытталан баылауды дамуын кешеуілдетіп, сздік-логикалы есте сатаумен ойлауды дамуына кедергі келтіреді. Ойын іс-рекеті жне онда трбиеленетін баланы мектепте оуа даярлап, оны тласын алыптастыратын жымдаы арым -атынас дадылары дамымайды. рине, мны барлыы ртрлі дефектіде трліше крініс береді, біра барлы жадайда белгілі бір дрежеде осы кемшіліктерді лсірететін, дамудаы екінші айтара жне одан кейінгі де ауытуларды алдын – алуа ммкіндік беретін ерте коррекциялы оыту жне трбиелеу ажет.

Біратар жадайларда арнайы мектепке дейінгі оыту жне трбиелеу дамудаы бзылуларды крініс беруін алып жне балаларды кпшілік мектепте оытудаы иындытарды алдын - алуа ммкіндік береді, мысалы бл фонематикалы абылдауы дрыс дамымаан балалара атысты екендігі длелденді. Айын крініс беретін бзылулар кезіндегі балалармен жргізілетін ерте коррекциялы-трбиелік жмыс оларды жадайын алпына келтіруге ммкіндік береді.

Осыдан ерте сбилік жне мектеп жасына дейінгі жастаы аномальды балаларды оытумен трбиелеуді ажеттілігі туындап тр. Ммкіндігі шектеулі балаларды леуметтік интеграцияа ыы халыаралы задармен расталан. Дегенмен, табиат бойынша инертті оам мндай балаларды леуметтік интеграциясына кедергі келтіруі ммкін. Балаларды толы нды дамыан жне толы нды дамымаан деп блу тек обьективті факторлара ана емес, оамда ежелден алыптасан жаымсыз стереотиптерге негізделеді. Балаларды станатын белгілі позициясына баланы ол жететін даму дегейі туелді. Ерекше білім алу ажеттіліктері бар балаларды мазмнды жне ржаты мір сру ммкіндігі болуы ажет.

 

Блім 1

Ерекше білім алу ажеттіліктері бар балалара лекотека жадайында коррекциялы кмек крсету

 

Соы он жылдыта азастан дамуында проблемалары бар немесе бзылулары бар балаларды трбиелейтін отбасыларын психологиялы-педагогикалы трыдан амтамасыздандыруды ртрлі технологиялары белсенді трде ендірілуде. Мндай кмекті йымдастыруды жне мектепке дейінгі білім беруді формаларыны бірі – Лекотека.

Лекотека – дамуында иындытары бар балаларды трбиелейтін отбасыларына психологиялы-педагогикалы амтамасыздандыру жйесі. Лекотека жмысыны негізгі дісі – ойын.

Лекотеканы масаттары:

- Балаларды тлалы дамуы шін, оршаан ортаа стті бейімделуі шін жаымды жадай жасау жне оу іс-рекетіні алы шарттарын алыптастыру.

- Мектепке дейінгі жастаы ерекше ажеттілігі бар балалар отбасыларына психологиялы олдау крсету.

- Балаларды мектепке дейінгі білім беру мекемелеріне абылдануына кедергі келтіретін психологиялы иындытарды шешуге ыпал ету, отбасында жне басада леуметтік топтарда бейімделуге кмектесу.

Лекотеканы міндеттері:

- психофизикалы дамуында ерекшеліктері бар балалара лекотекада масатты баытталан медициналы-психологиялы-педагогикалы кмек крсету;

- ата-аналармен балаларды трбиелеу жне дамытуды бірттас жйелі баыттарын амтамасыз ету масатымен серіктестік атынас орнату;

- баланы ерекшеліктеріне байланысты жекелей сабатарды бадарламасын руа ммкіндік беретін ойын жне ойыншытарды олдануа байланысты ата-аналар жне педагогтара дістемелік нсауларды деу шін лекотека орын пайдалану;

- баланы оу іс-рекетіні алышарттарын алыптастыру шін жекелей техникаларды іріктеу;

- дамуында бзылулары бар балалармен психокоррекциялы жмыс жргізу;

- ата-аналарды балалармен зара рекеттесу шін адекватты ралдарды тадау дадысына йрету.

Лекотека жадайында балалар дамуындаы бзылуларды ерте анытау жне тзету ммкіндігі ауытуды орнын толтыруа жне бала дамуы шін жаымды жадай жасауа ммкіндік береді.

«Лекотека» сзі (Lekotek) швед сздері «leko», яни «ойыншы» жне «tek» - «жиналыс», «жина» - сздерінен шыан. Алашы лекотека 1963 жылы Стокгольмде университет клиникасында ата-аналар мен педагогтарды бастамаларымен ашылды. Лекотеканы негізін алаушыларды масаты ойын арылы госпитализациялауды психологиялы жарааттау ыпалын жеілдету.

Алашы америкалы лекотека 1980 жылы Иллинойс штатында мемлекет тарапынан олдауа ие болан оамды бастама ретінде ашылды. Алашы америкалы лекотеканы масаты – ерекше ажеттіліктері бар балалара жне оларды отбасыларына мамандармен кездесу шін жадай жасау. Бгінгі тада америкалы лекотекалар мгедектігі бар балалар отбасылы жне оамды мірге тез бейімделуге ммкіндік алатын білім беруші жне белгілі оры бар орталытар болып табылады.

Лекотека – бл рылымды ызмет атарушы жйе, лекотека ызметі автономды трде, сонымен атар білім беру мекемелеріні рамында жзеге асырылады; мектепке дейінгі мекеме; психологиялы-педагогикалы жне медициналы-леуметтік кмекке мтаж балалара арналан мекемелер; арнайы білім беру мекемелері.

Лекотека клиенттері - дамуында бзылулары бар немесе айын крініс беретін психогенді бзылулары бар балалар жне отбасы мшелері. Бала шін білім алуды аз млшерде болса да ммкіндігі маызды фактор болып табылады. Лекотека мамандары жекелей бадарланан коррекциялы дамыту бадарламаларын жзеге асырып, отбасыларын ртрлі ойын рдісіне психологиялы амтамасыздандыру бойынша жмыс жргізеді.

азастанда туаннан бес жаса дейін жне одан лкен, дамуында мселелері бар балалара кмек мектепке дейінгі мекемеден тыс крсетіледі. Бл баланы леуметке осылу ммкіндігін тмендетіп, мектепте оуы шін осымша иындытар туызады. Мндай балаларды ата-аналары баламен й жадайында андай арым-атынаста болу керегін білмейді, бір нрсені дрыс істемей аламыз деп орады, е алдымен барлыын бірден згертіп, баланы денсаулыын тзеуге болатын жаа емдеу тсілі жнінде ойлайды. Ата-аналар «баласын барлы мселелерден, соны ішінде эмоционалды жне леуметтік иындытардан таруы ажет» мамандарды ойларына бадарланады. Сйтіп, біртіндеп ата-аналарды кмек крсете алмауы, ата-ана жне бала арасында кедергі туындайды. Балалар депривация кйінде болады (сенсорлы, педагогикалы). Мндай балалармен зара рекеттесу те крделі. Осы шін ерекше білімге ажеттіліктері бар балалара мамандар коррекциялы кмек крсететін лекотекалар рылды.

Лекотека жадайында баланы ойына тартып, оны ары арай дамытуды басты принципі баланы з еріктілігі, сондытан ересектер тарапынан баланы ойын іс-рекетіне кштеуден бас тартан жн.

Лекотека жадайында ересек адам ойын ортасын йымдастырушы, баылаушы рлін атарады. Бала ересек тарапынан «аыма», «дрекі» ойынды тадауы ммкін. Біра бл баланы тадауы, бан ол ылы. Бала зі шін еш маынасы жо ойынды ойнамайды. Ересек балалармен серіктестік арым-атынас орнатан со ойынды олдап, оны атысушысы болу керек, егер ойын бір сарынды жне маынасыз болса оны згерту ммкіндігін крсету керек. Баланы ойына жне ойыншытара атынасын крсететін белгілерді абылдай алу те маызды. сіресе баланы рекеттеріне сын айтуа, бала ойынын негізсіз зуге жол беруге болмайды. Баланы дамуы шін оны ойнына немрайлы болуда ауіпті.

Баланы жекелей даму баыты ауруды генетикалы себептері жне ортасымен аныталады. Темперамент ерекшеліктері, бала психикасыны кшті жне лсіз жатары оршаан ортасымен арым-атынасы барысында крініс береді. Балаа тн мінез бітістерді байай алу, тсіне алу іскерлігі ересектерге ырысыз жне ресми трде ызысыз ойына итермелемеуге кмектеседі. Баланы функционалды зыреттілігін баалауды бірінші кезеінде ажетті ойыншытарды іріктей алу маызды болып келеді. Алынан млімет негізінде пара-пар ойын іс-рекетін жобалау жне ойыншытарды дрыс іріктей алуа болады.

Ойын ойнайтын кеістікті жабдыталуы дамуды иындытарына жне бзылулар сипатына байланысты жоспарланады. Ойын ортасы йымдастырылан болу керек, бл баланы бейімделуін жеілдетеді, тртіпке йретеді. Лекотека мамандары осындай сратарды шешуде ата-аналара кмек крсетуге даяр.

Баланы дамыту жне трбиелеу бойынша жмыс мазмны, оны психологиялы кйін жне рекет-ылыыны коррекциясы баланы ммкіндіктеріне байланысты мамандармен келісіліп, сынылан жекелей бадарламалар жне жекелей сабатар негізінде жргізіледі.

Лекотека жмысын йымдастыруда баланы жас ерекшеліктерін ескере отырып ойын жне ойын материалдары олданылады. Лекотекада баланы психофизиологиялы дамуы шін ойыншытар болу керек. Бл зейін, ойлау, ес, абылдау, иял, шыармашылыты, озалыс белсенділігін дамыту шін, эмоционалды кштенуді, ол білегіні моторикасын дамытуа арналан ртрлі ойындар.

Жмысты негізгі трлері жекелей жне топты ойын сабатары, кеес беру, тренингтер, сайыстар, ата-аналар трбиесімен алмасуа арналан дгелек стелдер жне т.б.

Лекотеканы кейбір жабдытары ата-аналар жне балаларына уаытша олдануа беріледі. Ата-аналара ойыншытарды 10-14 кнге алуа ммкіндік беріледі. Педагог ата-аналара ойыншыты дрыс тадап алуа нсау бере алады.

Зерттеу жне мселені анытау негізінде отбасын психологиялы амсыздандыру жнінде шешім абылданады. Лекотеканы клиенті ретінде тек балалар емес, оларды ата-аналары болып табылады. Отбасымен жмыс йлесімділік жне сыйласты атмосферасын руа баытталан, осыны арасында бала дамуды барлы ммкіндіктерін пайдалана алады. Осындай масатпен ата-аналара кеестер жне топты тренингтер жргізіледі.

Балалармен жмысты барлы формаларында ата-аналар белсенді атысуы шарт.

Лекотекада жекелей ойын сабатары аптасына екі рет ткізіледі. Ойын сабатарыны уаытты шектеулері бар, біра оларды рылымы жне мазмны р баланы ажеттіліктеріне жне ерекшеліктеріне байланысты згеруі ммкін. Барлы берілулерді жалпылаудан кейін рбір баламен коррекциялы жмысты баыттары аныталады.

Жекелей сабатар кезіндегі коррекциялы жмысты негізгі баыттары:

1. озалыстарды жетілдіру жне сенсомоторлы даму:

- ол білегі жне саусатарды са моторикасыны дамуы;

- артикуляциялы моториканы дамуы;

- озалыстарды жалпы дамуы.

2. Психикалы ызметті жеке жатарыны коррекциясы.

- кріп абылдау жне тануды дамыту;

- кріп есте сатау жне зейінді дамыту;

- затты асиеттері туралы жалпыланан тсініктерді алыптастыру (тс, форма клемі);

- кеістік ымдарын дамыту;

- уаыт туралы ымдарын дамыту;

- ес зейіні жне есте сатауды дамыту.

3. Ойлау трлерін дамыту.

- крнекі-рекеттік ойлауды дамыту;

- крнекі-бейнелі ойлауды дамыту.

4. оршаан орта туралы ымдарын кеейту жне сздік орын байыту.

- заттарды жекелей ммкіндіктеріне байланысты топтастыра алу іскерлігі;

- сзді нсау бойынша жмыс істей алу іскерлігі, айтылан сзді тсіну.

5. Эмоционалды-тлалы сала дамуындаы бзылулар коррекциясы.

Жекелей ойын сабатарына осымша ретінде лекотека мамандары аптасына 1 – рет 2 – жастан кіші емес балалармен топты сабатар ткізеді. Ата-аналарды топты сабатара белсенді атысуы – міндетті шарт. Мндай сабатарды негізгі масаттары бала жне ата-ана, балалар арасында, ртрлі балаларды туыстары арасында, балалар жне лекотека ызметкерлері арасында арым-атынасты жне зара рекеттесуді туындауына ыпал ету. Топты сабатарда жаа эмоционалды кйлер, еліктейтін абілеттер дамуы шін, рбыларына мейірімді атынас орнату, бірлескен ойын жне зара рекеттесуді дамыту шін, эмоционалды жне леуметтік саланы, когнетивті дадылар жне зіне ызмет крсету дадылары, белсенділігі жне ынтасын жоарлату шін жаымды жадайлар жасалады. детте топтар пара-пар мселелері жне балаларды даму дегейі бойынша алыптастырылады - мндай жадайда бадарламалара осы топты ерекшеліктерін жне оларды дамуына олайлы болып келетін жаттыу жне ойындар енгізілуі ммкін. ртрлі мселелері бар балаларды, бір жасты балалардан тратын топтар алыптастырылуы ммкін. Барлы осы жадайларда топтара дамуы алыпты аа жне апайларын енгізуге болады.

Топты жмысты йымдастыруды кейбір шарттары

- Саба аптасына бір рет 1,5 саат клемінде ткізіледі.

- Топтаы олайлы болатын балалар саны 3 – 6 адам.

- Саба ткізілетін блмеде траты айматар болады, бл балалара кеістікте бадарлануды жеілдетеді.

- Сабаты ткізу кезінде отбасымен жмыс істейтін екі маманны атысуы тиімді (мысалы, психолог жне педагог немесе дефектолог).

Топты сабаты рылуыны лгісі:

Баланы келуі, бала жне ата-аналарды еркін арым-атынасы. рылымды сабаты алдында балаа блмеге жне баса балалар оамына, ересектер ортасына бейімделуге уаыт беру те маызды.

Маман баланы ата-анасымен арсы алады, слемдесу жреді, мнда баланы тек маманны зімен ана емес, лекотекадаы барлы ересектермен слемдесуге итермелейді. Сонымен атар баланы есімі бірнеше рет аталуы ажет. Лекотека мамандары келесі жмыстарды жргізеді:

- озалыс координациясыны дамуы бойынша;

- зейінні дамуы жне суретте арастыра алу іскерлігін дамыту бойынша;

- сздік орын жне тілдік атынасты дамуы бойынша.

Стол басында ойын формасында біратар жаттыулар орындалады, олар баытталан:

- естіп жне естіп-кріп абылданан, дауысты шыуына байланысты шартты озалыс реакциясын алыптастыруа;

- «кз-ол» координациясыны, зара рекеттесудегі кезекті, бірдей заттарды тсі, формасы, саны бойынша сйкестендіре алу іскерлігін дамытуа;

- еліктеу абілеттерін дамытуа, айтылан сзді тсіне алуын алыптастыруа баытталан.

Сонымен атар, балалармен озалыс ойындары, хоровод ткізіледі. Хоровод ойындары «Каравай», «Кпіршік рлен», «рмекші» тіл жне арым-атынастарды дамуына ыпал етеді, тілді сезіне алуды, кезекті сатай алу іскерлігін алыптастырады, кп уаныш келеді.

Алдына-ала жоспарланан немесе жоспарсыз пайда болан лкен доп, модулдерді олданылатын ойындар енгізіледі.

Балаларды шыармашыла абілеттері драмматизация жне ертегілерді ою кмегімен дамытылады. Балалар жне ата-аналармен шаын таныс ертегілер ойнатылады.

Сонымен атар, лекотекада сурет салу, ермексазбен жасау, аппликация шін жабдытар ажет. Балалар тобыны рамына, бадарына жне кіл кйлеріне байланысты белгілі бір іс-рекет тріне аз немесе кп уаыт блуге болады. Мндай шыармашылы балалар тарапынан кп кш жмсауды, за уаыт зейінін шоырландыруды талап етеді.

Еркін ойында ажет. Балалар з бетімен немесе ересектер, мамандарды атысуымен ойнайды. Ересектер міндетті балаларды бір-бірімен ойынын жне зара рекеттесуін йымдастыру, заттарды, ойыншытарды олдануды ынталандыру, ойын рекеттерін мадатау.

Топты саба оштасу сздерімен немесе имыл озалыспен аяталады.

Топты сабатар мазмны, масаты, йымдастырылуы бойынша ртрлі болуы ммкін, біра олар:

- бала дамуы жне трбие мселелеріне байланысты ата – аналар зыреттілігін алыптастыруа;

- балаларды тлалы дамуы жне леуметтік бейімделуіне;

- зара интеграция рдістерін дамытуа баытталу керек.

Мысалы: саба барысында:

1. Балаларда зі туралы кзарас алыптасады, дене блшектерімен танысады, баса балалармен леуметтік байланыс орнатылады.

2. Ана жне баланы зара рекеттесуі йымдастырылады (бірлескен ойында ананы баланы ырына кнуі эмоционалды арым-атынас, баса балалармен бірлескен жне збетімен ойынды дамыту жалпы жне са моториканы, абылдау, зейін, ойлау, тіл, рекетті лгі бойынша мегеруді дамыту.

3. Ата-ана жне балаларды з беттілігі, ынтасы, ата-аналарды бір-бірімен жне мамандармен арым-атынасы дамиды.

Лекотеканы йымдастыруда біратар принціптерді сатау ажет:

- ата-ананы жекелей жне топты сабатара з еркімен атысуы.

- сабатарды арнайы йымдастырылан кеістікте арнайы іріктелген ртрлі жабдытармен, ойыншытармен ткізіледі.

- сабаты немі жне жйелі болуы.

Баланы сабаты аяталуы туралы шешім біратар жадайлар бойынша абылдануы ммкін:

1. Ата-аналар сранысыны анааттандырылуы жне балаларды белгілі бір даму дегейіне жетуді негізінде.

2. Баланы мектепке дейінгі мекемеге ауысуы.

Ата-аналармен баланы болашаы туралы гіме жргізіледі, мектепке дейінгі мекемеде немесе ата-ананы зімен баланы амсыздандыру туралы нсаулар беріледі. Лекотека мамандары рбір баланы психофизиологиялы дамуы шін ажетті жадайлар жасап, ерекше бала трбиесіне жне оытуда кмек крсету ажет. Лекотека жадайындаы коррекциялы кмек дамудаы ауытушылытарды жеуді жне мінездегі бзылуларды, оытудаы иындытарды алдын-алуды кздейді.

 

Блім 2