Танымды іс-рекетті дамуы
1) Сенсорлы трбие
o Клемі, формасы, тсі бойынша бадар алуды дамытуды, тстерді ттастай абылдауды жаттытыруды жаластыру.
o Баланы тстер бойынша іріктеп алуды йрету: екі тстен бастаыз-а жне ызыл, а жне ызыл тсті бірнеше кубиктерді іріктеп алыыз, кубиктерді екі блек алыыз: ызылдарын - бір блек, атарын-бір блек жне ым-ишарамен крсетііз: ызылдарды мнда, атарын - мына жерге, содан кейін балаа кубиктерді тстері бойынша бліп оюды сыныыз.
o Бала екі тсті мегергенде, таы бір тс-сары тсті осыыз, содан кейін біртіндеп баса тстерді осыыз-жасыл, кк, оыр, клгін кк, то сары жне т.б.
o Тстері бойынша бірдей заттарды сйкестендіруді йрету (осындай-осындай емес), содан кейін олармен заттарды сйкестендіруді йрету (ияр жасыл, кубик ызыл, шырша жасыл жне т.б.).
o Заттарды формасы бойынша ажыратуды йрету, «Пошта жшігін» олдануа болады, балаа з бетімен фигураны тиісті тесігіне салызу. Тесіктерді ртрлі тстермен оршап сызу, бала ызыл кубикті ызыл тесікке немесе кк шбрышты кк тесікке, немесе ара тесікке немесе кк шбрышты кк тесікке, немесе ара тртбрышты ара тесікке салу керектігін кру керек.
o Екі-ш затты клемі бойынша іріктеп алуды йрету: лкен, кішкентай, те кішкентай. Бл шін бір трлі лкен жне кішкентай заттарды жинаын жинаыз (лкен жне кішкентай арындаштар, уыршатар, тастар, тарелкалар, асытар, конверттер, матрешкалар жне т.б.). Оларды атап жне балаа лкен жне кіші заттарды крсетііз; мысалы: лкен шырша-кішкентай шырша, лкен шелек-кішкентай шелек жне т.б.
лкен шелек апаымен жабы, оны ішінде ойыншытар бар деп, ересек адам тсіндіреді. Балаа апаын ашып оларды алуды сынады. Барлы кубиктерді араан со, баладан оларды шелекке салып жне апаын жабуды срайды, осыны кішкене шелектенде жасауды йретеді.
Ересек баламен бірге заттарды клемі бойынша іріктейді, лкен кубиктерді лкен шелекке салады, алан кішкене кубиктерді бала кішкентай шелекке салады. Баланы алдында лкен жне кішкентай арындаш ойыыз, лкен арындашты алып, жне ааза лкен арындашпен сызы жргізуді тінііз. Баса заттармен де айталаыз, балаа йден лкен жне кішкентай заттарды табуды сраыз немесе егер кшеде серуендеп жрген болсаыз крсетііз: міне лкен ааш, ал мынау - кішкентай.
o имыл-озалыста «лкен» жне «кішкентай» тсініктерін бекіту, балаа лкен жне кішкентай адама секіруді, лкен жне кішкентай орындыа отыруды сыну жне т.с.с.
o 2-3 блікке иылан суретті айта руды йрету-матрешка; сиыр; бір тсті 5-7 саинадан тратын пирамида жинау, 5 матрешкадан матрешка жинау, бшкелер, жмырталар жне т.б.
o Суреттегі бейнелерге сйкес келетін геометриялы фигураларды іріктеуді йрету.
шбрыш, шебер, квадратты алыыз. Е алдымен суретте салынан кк квадрата сйкес келетін кк квадратты тадап алызыыз, ара шеберді салынан ара шеберге, ызыл шбрыштарды суретте салынан ызыл шбрыштара - бала белгілі формаларды боялып салынан фигуралара іріктеп алуды йренген со, осы формаларды контурлы (боялмаан) суреттемесіне кшііз.
o Дыбыс еліктеуі бойынша жануарлар жне старды ажыратуды йрету: «Кімні дауысы?»- сауысан, ккек, «Кім реді?» - ит жне т.с.с
2) Крнекі-бейнелі ойлауды алыптасуы
o Баланы шешілу жолын табуды ажет ететін жадаймен таныстыру, олымен затты немесе ойыншыты ала алмаан жадайда, осымша ралдарды іздеу ажет боланда (тая, алаша жне т.с.с).
o Баланы табиат былыстарымен таныстыру, мысалы: ыста ар жауады, жазда кн ысты, жабыр жауады, кктемде ар ериді, жыла аады, кзде кн салын, сары жапыратар тседі жне т.с.с.
o й жануарлары туралы кзарас алыптастыру; ит, мысы, сиыр, жылы (басы, денесі, йрыы, кздері, латары, ауызы, тмсыы); оларды тлдерімен таныстыру (итте-кшік, сиырда-бзау, жылыда-лын, мысыта-мысы).
o Дала жануарлары туралы кзарас алыптастыру: аю, асыр, оян, тлкі, тиын жне т.с.с
o Суреттерді атаратын ызметтері бойынша топтастыруды йрету: бір жаына ойыншытарды, екінші жаына –ыдыс-аяты.
o Жемістер жне ккеністермен таныстыру; ккеністер: сбіз, сарымса, ыры абат, ияр, ызана, картоп. Жемістер: алма, алмрт, лимон, банан, апельсин, мандарин.
o стармен таныстыру: сауысан, торай, кгершін, йрек, аздар жне т.с.с.
o й жиаздарымен таныстыру: шкаф, креслолар, стол, орындытар.
o Серуенде озалыстар жне ойын рекеттерін дамытуды жаластыру: ыста армен ойнау, жазда мды айта сеуіп, одан бір нрсе алау жне т.с.с
3) Санды кзарастар алыптастыру
o Млшерді ажыратуды йрету: бос-толы.
o Еліктеу, лгі бойынша 1,2 затты топты ішінен бліп алуды йрету.
o 1,2 затты санын саусатарды санымен сйкестендіру- «неше?» сраына жауап беру.
o оршаан ортадан бір трге біртекті трге жататын заттар санын анытауды йрету.
o Дене жне бетті бір жне жпты блшектерін крсету (бір мрын, бір ауыз, екі ая, екі ол, екі кз).
o 4-5 шеберінде санау операцияларын орындауды йрету.
Мысалы, стелде неше уырша болса, сонша рет ол шапалатау ажет екендігін йрету, рбір затты алдында бір рет шапалатауды йрету.
Тілді дамуы.
1) Белсенді артикуляциялы гимнастика ткізу:
o еріндерін клімсіреп созу, оларды созу, ауызын кеінен ашу жне тістерін крсету;
o ауызында тілін белгілі алыпта имылсыз стап тру (5-ке дейін санаанша), «кесе» жасау, тілмен ерінін саат тілі жне оан арсы жалау жне т.б;
o ауа жолын дамыту: жеіл заттара рлеу-мата, шариктер, кбелектер жне т.с.с.
2) Айтылан сзді маынасын тсінуді дамыту
o Ересек адам баламен арым-атынас орнату кезінде оны бетіне арап сйлеуі ажет, бала оны еріндерін кріп труы ажет, сздерді созбай, тсінікті сйлеуі ажет.
o рекеттерді ым-ишара арылы орындауды йрету, «аа, тте ай жерде, крсет?».
o Балаа дыбыстарды, буындарды, дара сздерді зіні ммкіндіктеріні дегейінде айталауды йрету.
3) Белсенді сздік орды алыптасуы
o Бетке артикуляциялы массаж жасау (саусатармен, ысышпен).
o Ерін имылдарына еліктеуді йрету «по-пу-пы», «мо-мы» жне т.с.с.
o Дыбыса еліктеуге жне сзді айтуа йрету (балада сурет, немесе ойыншы болады).
o Айтылан бір буындарды бекіту: «Да-да-да! Ма-ма-ма! Па-па-па-па!».
o Айтылан дыбыса еліктеулерді бекіту «гав-гав, му-му, мяу-мяу, пи-пи».
o Ерін бойынша оып ауызша тілдесу.
o Ойын іс-рекетіні алыптасуы.
o Біратар ойын-рекеттерін орындауды йрету (3-4 рекет): тама беру, уыршаты йытауа жатызу, рылыс ойындары-кубиктерді саламыз, й салуа, дкен салуа апарамыз.
o Сюжеттік-рлдік ойын барысында аспазшы, дрігер жне т.б. рлдерді орындауды йрету.