Танымды іс-рекетті дамуы

1) Сенсорлы трбие

Клемі, формасы, тсі бойынша бадар алуды, заттарды ттастай абылдауды дамыту.

Клемі:

- екі-ш затты клемі бойынша іріктеп алуды йрету: лкен, кішкентай, те кішкентай;

- заттарды суреті бойынша Клемді формаларды ажыратуды жне сйкестендіруді йрету: алмаларды дорбаа ш-трт клем есебімен тыып ою.

Форма:

- сенсорлы тапсырмаларды орындау кезінде жасап кру дісін олдану: ртрлі формаларды тесіктерге салу, баса формалар ішінен ртрлі формаларды бліп алу - «мнара жасайы», «жол жасау шін кірпіштер», дорбадан сз бойынша ртрлі формаларды ал (шариктер, кубиктер, кірпіштер);

- тсті ажыртауды жне онымен заттарды сйкестендіруді йрету (сары балапан, жасыл-ияр, ызыл-алма, кк-кубик жне т.б.).

Ттастай абылдау:

- 2-3 блікке иылан суретті айта руды йрету, тактильді абылдау арылы заттарды асиеттері жне сапаларын ажырата алуды алыптастыру: (атты-жмса, суы-жылы);

- сздер бойынша заттарды алуды йрету «кубиктерді ал», «шарды ал».

Естіп абылдау:

- жаын адамдарын дауысы бойынша ажыратуды йрету: «Кім шаыранын тап», дыбыс еліктеуі бойынша жануарлар жне старды ажыратуды йрету: «Кімні дауысы?»- сауысан, ккек, ит, ой жне т.с.с, сйкес келетін ойыншы немесе суретті тадап алу.

Крнекі-бейнелі ойлауды алыптасуы:

- баланы шешілу жолын табуды ажет ететін жадаймен таныстыру, олымен затты немесе ойыншыты ала алмаан жадайда, осымша ралдарды іздеу ажет боланда (тая, алаша жне т.с.с.), «арбаны ал» (ртрлі аятары бар таяшаны олдану), «балыты ал» (зындыы ртрлі арматарды олдану);

- затты бейнесі бар суретті табу – бейнеленген сюжетті ралы: Сурет салу шін л балаа не ажет?, уыршаты сйрету шін ыз балаа не ажет?;

3) оршаан ортамен таныстыру:

- баланы табиат былыстары туралы кзарастарын анытау: ыста ар жауады, жазда кн ысты, жабыр жауады, жел соады;

- й жануарлары жне дала жануарлары туралы кзарас алыптастыру; й жануарлары: ит, мысы, сиыр, жылы (басы, денесі, йрыы, кздері, латары, аузы, тмсыы); оларды тлімен таныстыру (итте-кшік, сиырда-бзау, жылыда-лын), дала жануарлары: аю, асыр, оян, тлкі, тиын жне т.с.с.;

- жемістер жне ккністермен таныстыру; ккністер: сбіз, сарымса, ыры абат, ияр, ызана, картоп. Жемістер: алма, алмрт, лимон, банан, апельсин, мандарин.

- тірі табиат заттарын ажыратуды йрету: глдер, жемістер, ааштар, саыраулатар, шишкалар;

- стармен таныстыру: сауысан, торай, кгершін, йрек, аздар, теш жне т.с.с.;

- адамдарды имылы, озалысы бар суреттерді крсетуді йрету: «Аа ай жерді кітап оып отыр, крсетші?», «Бала ай жерде шана теуіп жр, крсетші?» жне т.с.с.

- Серуенде озалыстар жне ойын рекеттерін дамытуды жаластыру: ыста армен ойнау, жазда мды айта сеуіп, одан бір нрсе алау жне т.с.с.

3) Санды кзарастар алыптастыру:

- еліктеу, лгі бойынша 1, 2 затты топты ішінен бліп алуды йрету, 1, 2 затты санын саусатарды санымен сйкестендіру - «неше?» сраына жауап беру;

- дене жне бетті бір жне жпты блшектерін крсету (бір мрын, бір ауыз, екі ая, екі ол, екі кз);

- 2-3 шеберінде санау операцияларын орындауды йрету;

- ртрлі анализаторлармен абылданан кпше сандарды айта санаусыз сйкестендіруді йрету (мысалы, стелде неше матрешка болса, сонша рет ол шапалатау ажет екендігін йрету, рбір затты алдында бір рет шапалатауды йрету).

Тілді дамуы.

1) Белсенді артикуляциялы гимнастика ткізу:

- еріндерін клімсіреп созу, оларды созу, ауызын кеінен ашу жне тістерін крсету жне т.б.;

- аузында тілін белгілі алыпты имылсыз стап тру (5 дейін санау), «кесе» жасау, тілмен ернін саат тілі жне оан арсы жалау жне т.б.;

- ауа жолын дамыту: жеіл заттара рлеу-мата, шариктер, кбелектер жне т.с.с.

2) Айтылан сзді маынасын тсінуді дамыту

- Сздік нсау бойынша рекеттерді орындауды йрету: « Тте айда, крсет? Ол міне! Ттені кздері айда? Міне олар!, Ттені олдары айда? Міне олар!».

- 1-2-3 рекеттен тратын сздік нсау бойынша тапсырмаларды орындау: Машинаны ал. Машинаны алып, Ваняа бер.

- Заттар арасындаы кеістіктік атынастардан трады тапсырмаларды сздік нсау бойынша орындау: стінде, астында, шін. Мысалы: Машинаны столды стіне ой. уыршаты тауып ал, ол шкафта жне т.с.с.

- Ересекті артынан арапайым дыбыстарды, буындарды жне сздерді айталау.

- ртрлі сздерді буынды рамын дарадан крделіге арай натылау, жаттыуды ойын рекеттерімен орындау, шапалатау, баламен тыылдату.

- Буындар жне сздерді айтылуы бойынша жекелендіру, тірі жне жансыз табиат дыбыстарын тыдау, дыбыса еліктеу арылы ле айту, кілді, тыныштандыратын ледер; балаа жне ойыншытара арап тапа айту, тапа жне ледерде жетпей тран буындар жне сздерді айтуа ынталандыру (мысалы, уыршаты еденге тсіріп алды).

3) Белсенді сздік орды алыптасуы

- Бетке артикуляциялы массаж жасау (саусатармен, ысышпен).

- Ерін имылдарына еліктеуді йрету «по-пу-пы», «мо-мы», «то-ты-ту», «до-ды».

- Клімсіреу- трубка жасау (еліктей отырып айталау), тілін тыып ою - ол міне, тіл жо, тілмен тыылдату.

- Дыбыса еліктеуге жне сзді айтуа йрету (балада сурет, немесе ойыншы болады).

- Айтылан бір буындарды бекіту: «Да-да-да! Ба-ба-ба! Ма-ма-ма! Па-па-па-па!».

- Айтылан дыбыса еліктеулерді бекіту «гав-гав, му-му, мяу-мяу, пи-пи» жне т.с.с.

- Дара сздерді айтуа йрету: Маша, Даша, Петя, Аня, тр, аып ал, не, міне, ле айт.

- з ажеттіліктерін наты жадайда бір сзбен айтуа йрету «Апай, бер!», «Ана, серуендеуге барайы», «Жр, йытайы».

- Тілге зат есімдер, етістік, сын есімдерді осу арылы сздік орын байыту.

- Заттар мен суреттерді крсету кезінде ересектерді арапайым сратарына жауап беруге йрету: «Бл не? - бл й, Мынау не? - бл стол жне т.б.

- Иллюстрацияа сйене отырып, таныс ертегілерді ересек адаммен бірлесе отырып айтуа йрету: «Кім мяу деді?», «Бауырса», «ш аю» жне т.б.

- Баланы з бетінше сра оюа итермелеу: Апай, бл не ? Сені смкеде не бар ?