Ата-аналармен жекелей гімелесу

 

Таырыбы: «Кзді круін алай сатауа болады?»

Сізді отбасыызда кзі нашар кретін бала сіп келеді, оан ертеден-а алуан трлі жоспарлы апараттар алуа ммкіндік беру керек. Кзді круі – бізді сырты лем туралы білімімізді е кшті айнар кзі, тірі табиатты е бір крделі, та аларлы жне тамаша асиеті, апараттарды 80%-ы кру канал байланысы арылы тседі. Мамандарды айтуынша, оршаан лемді ми «креді», ал кз торындаы оптикалы бейнелер трінде жары толындарын ретпен абылдау жзеге асырады. оршаан ортаны бкіл тамашалыын кру абілеті адамдарды туа біткен асиеті болып табылмайды.

Бала міріні алашы аптасында тек жары пен араы арасындаы крт ламаларды ажыратады жне 1 метр ашытыта айын контурларды абылдай алады. Кзді круі е жылдам жне басты фазаларды дамуы міріні бірінші жылдарында болады, біра бала міріні барлы кезеінде «круге» йренеді, тек 7-8 жаста кзді круі «толы жетіледі» жне ересек адамдардыкы сияты болады. «Кзді круінде тере бзылуы бар» балаларды кбінде кріп абылдауы да дамиды, біра оны сапасы мен даму дегейі нормаа жетпейді. азіргі заманы медицинада оларды р трлі дістермен емдеуге болады. Емделуді нтижесінде кейде за мерзімді жне немі кзді круі алпыдай болып келеді.

Кзді круін сатау баланы оны рационалды пайдалануа йретеді – бл отбасы жадайында ата-аналарыны е басты міндеті. Баланы 2 жасынан бастап кзге арналан р трлі жаттыулар, оларды ойына айналдыра отырып йрету керек, сосын бл ойындарды детке айналдыру керек. Кзге арналан барлы жаттыулар шамамен баланы жекелей ерекшеліктерін есепке ала отырып, офтальмолог-дрігерлермен талыланады (кз ауруыны диагнозы, операциядан кейінгі кезе, емделу кезедері жне т.б.).

Балаызды кзді-имылы реакцияларыны ерекшеліктерін білгенііз маызды. Егер ол машинамен, уыршапен ойнаанды натса, осы атрибуттарды олданып ойнайтын ойындарды тадау жне ойлап табу керек. арапайым ойындардан бала мынадай «имылды баыттау» сияты тсінікті игеруі ажет, кзарасын байау, тіл баытына арай заттарды жылжыту - брылыс, арама-арсы баыт.

Мндай ойындар стел басында ткізген жасы. Осы сияты ойындар баланы объекті имылы кзарасымен «басаруа» біртіндеп йретеді. Балалармен кеістік ымдары игеріледі: «кз алдында, сола арай, оа арай, зінен, кері, зіне» жне басалар.

Ойын кезінде немі трлі тсті ойыншытарды олданып, мейірімді атмосфера тудыру керек, баланы мінез-лын, оны кз имылын, кеістіктегі имылсыз объектілерді алай бліп арайтынын баылаыз.

Мынаны мытпаан жн, кзді кру гимнастикасыны негізгі принциптері келесілер болып табылады: жас кезеін есепке алу, кзді круіні бзылуы, денсаулы жадайы, немі жргізуде біртіндеп ысымды кбейту.

Ерте жастаы кз круіні бзылуы танымды іс-рекетті алыптасуына жне баланы жеке басына да теріс сер етеді. Ерте адекватты, коррекциялы оыту жне трбиелеуді болуынан осы бзылулар азаюы немесе тіпті жеуі де ммкін. алан кріп абылдауын алыптастыру жне дамыту, танымды іс-рекетті алыптасуы осыан байланысты.

Нашар кретін мектеп жасына дейінгі балалар арнайы балабашаларда немесе жалпы даму типті балабашаларындаы арнайы топтарда трбиеленуіне болады. Сізді балаыза коррекциялы кмек крсету, тифлопедагогпен бірге жмыс істеу ажет. Сізге балабаша педагогымен жиі кездесіп тру керек. Педагог Сізге балаызды иыншылыы мен жетістіктері туралы айтады.

Балаа Сізді махаббатыыз бен аморлыыыз ажет, ол сізді оны жасы кретініізді білуі ажет. Онымен немі атын атап гімелесііз, себебі атыны дыбыстары оан белгі болуы шін. Оны андай жасы екенін айтыыз, тскі тамаа, кешкі тамаа не зірлейтіізді, ауа райы туралы немі гімелесііз.

 

Таырып: «Ерекше бала»

Сізді отбасыызда Дауна синдромы ерекшеліктеріне тн айталытай бір-біріне сас туыланда бірден пайда болатын л бала дниеге келді.

Сізді лыыз дамуы шін не ажет? Ерте дамыту оытуы. Бріне белгілі бала миы балаа оытуда кмек крсетілу жадайы кезінде те нтижелі жне жылдам дамуына абілетті.

Сізге жаымды эмоциялы арым-атынасты дамытуа тырысуы ажет. Баламен гімелесе отырып, уаытша зіізді иыншылытары мен жаымсызды сттеріізді мытуа тырысыыз, Сізге балаа з стресстік жадайыыза берілмеу шін тынышталуыыз, босансуыыз ажет. Балаыз сізбен гімелесу шін ртрлі тсілдерді олдануа болады: кзарасы, ым, жымиюы мен дыбыстары. лыызды осы коммуникативті белгілерін байау, тсіну жне жауап беруііз маызды. Балаа сйлегенде кзіне араыз жне клімсіреуге тырысыыз, баса да отбасы мшелерін баламен гімелесуге назарын аудартыыз. Сізді оан (сздер, жесттер, ымдары) арылы атынасыызды маынасы бар екенін, оны осы белгілерге белгілі бір мінез-лыпен жауап беруді йрету. Оны те ыныты, арапайым сзбен, ыныты екпінмен айтуа йрету. Осыны нтижесінде баланы сздік орын дамытуа кмектесесіз, балаыза жаындаанда міндетті трде есімін атап шаыраныыз жн. Ойын кезінде жне онымен бір нрсе жасап жатанда оны есімін жиі олданыыз.

Ересектермен біріккен іс-рекет сзді дамуын ктермелейді, оан немі ересектерден бір нрсе ажет, яни алу, алып беру, крсеті, ойнау. Затты атауын, рекетті тсінуге йретііз, оан суреттегі заттарды жне суреттегі сюжеттік рекеттерді крсетуге йретііз. Арнайы затты-дидактикалы ойыншытарды танымды белсенділігін ынталандыру шін ерекше маызы бар, олардан растыруа, орапты ашып, жабуа, шариктерді жинауа жне жайып оюа, пирамидадан саинаны алып тастауа жне тізуге болады. Сіз бала шін сезімдік елестетулерді дамуында дидактикалы ойыншытарды пайдалы екенін тсінуііз ажет, дегенмен олар тек затты клемі, формалары туралы ана емес, сонымен оса затты байланысы мен атынасу туралы наты элементарлы ым, олар оршаан ортамен зара рекеті туралы жалпы апарат береді.

Сізді балаызды психикалы дамуы рбыларынан айтарлытай артта алуда. лыыза трлі рекеттерді крсете бастаыздар: допты домалату, машинаны жргізу. Допты бір-біріне алай домалату керектігін крсетііз. Машинаны алдыа-арта жргізуде андай да бір дыбыстарды олданып жргізу, «др-р» немесе «би-би» секілді, егер лыыз бірден сізді допты домалату жне машинаны жргізу арылы рекеттеріне еліктемесе, онда оны олын ойыншыа ойып, дгелетііз, ойын кезінде 2 доп жне 2 машина олданыыз, себебі біреуі сізге, ал екіншісі балаыза. Машинаа р трлі заттарды (кубиктер, катушкаларды жне т.б.) аттап салуды жне сосын андай да бір жерге апарып, ай жерге тгетінін крсетііз.

Пирамида сатып алыыз, саинаны отамаа алай кигізу керектігін оан крсетііз. Пластиктен жасалан, бір-біріне кигізілетін стаандарды ойнауа берііз. Оан міндетті трде алай жасалатынын крсетііз жне оан осылай ойнау керектігін айтыыз. Балаа ойыншытарды жшікке салуды йретііз, оан олыызбен ойыншыты крсетіп «ал» деп айтып, сосын жшікті крсетіп «жшікке апарып сал» деп айтыыз. Птер бойынша баламен саяхат жасап жріп, оан р трлі заттарды крсетіп «мынау маманы туфлиі» т.б. деп айтыыз.

Балаызды сзді тсінуге жне айтуа йретііз. Оны киіндіру кезінде оан кмектесуін сраыз: «Басыды ктер», «олыды бер» жне т.б. Оан оай, тсінікті рекетті орындауды сраыз. Мысалы: ал, орнына ой, бер, крсет, тербет жне т.б.

Ойыншы пен заттарды олмен крсетіп жне оларды атаыз.

Ит немесе мысыты крсетіп, бл ит – ав-ав, мысы – мяу деп айтыыз.

· Балаызды барлы асиетімен абылдаыз жне жасы крііз, немі оны жасы болу шін тілектерін марапаттаыз.

· Балаа алыпты сздік ортаны рыыз.

· Белсенді, пассивті сздік орды жинатаыз.

· Форманы, тсті, клемін, кеістікті, имылды абылдауды алыптастырыыз.

Іс-рекетті продуквтиті трлерін дамытыыз (сурет салу, балшытан жасау, растыру) жне Сізді жігерііз балаызды дамуына з лесін осады келеді.

 

Таырып: «Сіз балаыз – баса»

Сіз енді білген шыарсыз, отбасы шін басты иынды кезе – баланы туаннан кейінгі алашы 3 жылы. Ал бала шін – жеке тла болып алыптасу кезеі те маызды. Осы жаста балаларда затты лем туралы алашы білім алыптасады, «жаын ортасымен» зара рекеті жасара тседі: туыстарымен, отбасы, достарымен. Осы жаста лемді тану аншалыты нтижелі болады, оны оршаан ортамен атынасы алай алыптасады – оны нтижелілігі болашаына байланысты болады ма?

Баланы осы жасында негізгі процестерді дені сау баладан психофизикалы бзылуларымен айрышаланады. Сізге жаа, ертеде кездеспеген мірде міндеттерді шешуге тура келеді, ал баланы рбір жасы міріні з ерекшеліктері бар. Ал бала міріні рбір жылыны зінше ерекшеліктері болады. аидалара сйкес дамуында аауы бар балаларды йге келмес брын баланы перзентханада за уаыт болан, онда оны мірін, кн тртібін дрігерлер анытаан. Мен білемін, Сіз белгіліге араанда белгісіздіктен кп ортыыз. белгісіздікке араанда наты диагнозын білу жне болаша перспективасы жеіл ауысады. Жаын туыстарыыза балаызды мселесі туралы хабардар етуііз керек. Жаындарыыздан з сезімдеріізді жасырмаыз, науас балаызды проблемасына тйыталып алмаыз, баса балалармен сйлесііз, достарыызбен кездесііз. Кнделік бастап, балада болып жатан жадайды барлыын жазып отырыыз. Кнделікке оршаан ортаа реакцияларын, оны мінез-лыны ерекшеліктерін жазып отырыыз. Онымен оса оларды абілеттерін ынталандыру:

- Ересектерді сздерін тсінуін дамыту;

- Адамдарды айтан сздерді тсінуге, трмысты сипатта олданылатын заттарды, элементарлы рекеттерді тсінуге, сондай-а арапайым сздерді йрету.

Бала зіні есімін, жаын адамдарды есімдерін, бірнеше оан таныс жануарларды, трмысты процестерді (жуыну, ішу, жеу, йытау, киіну, серуендеу), сондай-а затты атауын білдіретін (лкен доп, ызыл жалау) сздерді білуі ажет, тстерді айыруа йрету. Осы кезеде баланы жеке тласыны дамуы жреді, зі туралы ым алыптасады. Ол зіні тілектерін алаймын деп айта алады. Оны з бетінше болып келе жатанын байайсыз. Осы кезеде барлыын жоалтып алмаан жн, себебі балада зіне деген сенімділік пен сыйласымдылы дамиды. Егер бала зін жасы кріп, сыйласа, онда ол басалара солай атынасады. Танымды іс-рекетін пирамида, мнаралар, матрешкалар, машиналар жне т.б. ойыншытарымен ойнау арылы дамытыыз.

Бірінші аптада лкен жне кіші заттарды крсетііз, лкен жне кіші адамдар жасаыз, лкен жне кіші адама секіртііз жне т.б.

Ойында біртіндеп рлдік позицияларды енгізііз: ке, жргізуші, дрігер жне т.б.

Баланы эмоционалды олдау, олара тадану те маызды. Онда зін-зі сыйлау жне жоары зіндік баалау дамиды. Балаа кіліізді толмауын ажет кезінде крсетііз, біра оны жмса, ылытары аншалыты нашар болса да жасаыз. Баланы мінез-лыты леуметтік нормаларына йрету те маызды. Бл дегеніміз бала белгілі бір тртіп кезедерін орындау ажет (ойыншытарды жинау, йытау). Ол з тілегі мен ызыушылыын, басаларды ызыушылыын ескере отырып байланыстыру.

Сондытан ересектер здері балалармен алай сйлесетіні, эмоцияларын алай крсететіні, бір-бірімен арым-атынаста зін алай стауы те маызды. Осы мінез-лы модельдерін есінде жинатап, бала оларды мір барысында олданылады. Психофизикалы дамуы артта алан балалара арналан балабашаларда немесе жалпы дамытушы трдегі балабашалардаы арнайы топтарда трбиелене алады. Сізді балаыз педагогикалы жымны ерекше назарына мтаж. Оан максималды ммкін клемде коррекциялы кмек крсету керек (осымша сабатар йымдастыру, психолог, логопед, педагог мамандарымен біріккен жмыс).

андай жадайда болмасын, Сізді балаыза адекватты коррекциялы кмек, жекелей жмысты оса ажет етеді. Сізге балабаша педагогымен жиі кездесуііз керек, ол Сізге балаызды дамуыны жетістіктері жне иыншылытары туралы айтады.

Кіліізді тсірмеіз, егер барлыы болмай жатса, ертелі ме, кеш пе, йтеуір сізді біріккен кш-жігерііз з нтижесін береді.

з балаызды сол алпында жасы кріп, абылдаыз, сонымен оса оны жасы болу тілегін рашанда марапаттаыз.