Саясат туралы ылымны алыптасуымен дамуы. Саясаттану функциялары.

Саясаттануды обьектісі жне пні. Саясаттануды оамды ылымдар жйесіндегі орны.

Саясаттануды е басты зерттеу объектісі - оамны саяси жйесі мен оны негізгі буыны – мемлекет.Сонымен атар,оамны ттастай аланда,ы саяси мірі де саясаттануды объектісіне жатады.Адамзат тарихында саясат негізгі рл атарады. Оны дрыс брыстыы, сайып келгенде, адамдарды, халытарды тадырымен тыыз б/ты. Адамзат саясатты сыырлы сырын, былмалы былысын те ерте заманнан тсініп-білгісі келеді.Ежелгі Шыыс, антикалы дуірді ойшылдарды мем-, саяси билікті мнмаынасы недеж/е кімге ызмет етеді, оамды былысты андай трлері бар ж/е оларды е жасысы, халыа е олайлысы асысы деген сияты жауап іздеген. Ертедегі адамдар жер бетіндегіміргедайды дыретінен туан жалпы лемдік космосты тртіпті ажырамас блігіретінде арады. Бізді з.б. 1 мы- ортасында саясатты діни-мифологиялы тануды орнына философиялы-этикалы тсіну трі келеді. Мнда аса зор ебек еткендер – Конфуций, Платон,Аристотель сияты лама алымдар. Бл ойшылдар саясатты теориялы трыданм зерттеп, оны этикамен тыыз байланыста арастырды.Олар саясатты ад- масат-мддесіне сай келуге, адамгершілікке негізделуге тиіс деп ты. С- негізін алаушы деп данышпан алымАристотельді атайды.йткені ол з заманында лицей ашып, сонда саяси ылымды жеке пн ретінде оытып, зі жргізді. «Саясат» деген ебегін жазып, онда ежелгі грек мем- саяси жйесін зе-ді. Орта -да с- діни – этикалы трі алыптасады. Он негізін салушы Фома Аквинский саяси билікті дай орнатады, біра мем-т басшылары дайды алауына арсы шыса, халыты оларды латуына болады деген.Саясатты азіргідей тсінуге мол лес осан Италияны ХІ -да мір срген ойшылы Николай Макиавелли болды. Ол саясатты теологиялы тсіндіруден арылтып, саяси ойды оамдаы табии мірден туан мселелерді шешуге бейімдеді.

Саясаттану задары, категориялары жне дістері.

ылымны баса салаларындаы сияты саясаттануды да зіндік ымдары (категориялары)бар. Оан саяси былыстар мен процестерді мнін білдіретін ылыми терминдер, сз тіркестері жатады. М, «саясат», «саяси билік», «саясижйе», «саяси тртіп», «саяси партия», «саяси мдениет», «саяси леуметтану», «саяси мір», «саяси атынастар», «оамды йымдар», «мемлекет», «демократия», «егемендік», «ыты мемлекет», «азаматты оам», «ішкі саясат», «сырты саясат», ж/е т.б. оамды бдан баса да ылымдар зерттейтін боландытан,жоарыда крсетілген ымдарды баса оамтану пндері де(тарих,леуметтану,флсафа, ытану) пайдалануы ммкін. біра олар бл категорияларды з пніне сйкес олданады.

діс деп – зерттеу жргізуді йымдастыру тсілін айтады.олара: салыстырмалы, жйелеу, социологиялы, тарихи, бихевиористік, нормативтік. Салыстырмалы діс – р трлі елдердегі саяси былыстарды салыстырып,оларды жалпы жатарын ж/е жеке ерекшеліктерін ажыратуа мм-к береді.ол елдегі саяси тратылы пен саяси жадайды баалауа,соны негізінде натылы саяси лшемдер абылдауа кмектеседі. Жйелей дісі –саяси былыстарды баса крделі рылымны бір блігі ретінде арап,оны райтын эле- леуметтік мірдегі орнын, ызметін, айналадаы ортамен,баса былыстармен байланысты зерт-ді. Социалистік діс – саясатты оам міріні экономикалы леу-к рылым, мдениет ж/е т.б. жадайына б/ты аныталады.

Тарихи діс – саяси былыстарды мерзімі жаынан дйекті заманына арай брыны,азіргі ж/е болашаты байланысын айындай отырып арастырады. Ол р трлі саяси оиаларды, процестерді, деректерді оларды болан уаыт мезгілін еске ала танып-білуді талап етеді. Бихевиористік діс – жеке адамдар мен топтарды іс-рекетін,белгілі бір саяси жадайларда ад- здерін здері алай стауын талдауа негізделеді. Нормативтік діс – оамды игілікті е мол ам-з ете-н н/е адама уел бастан тн ажыратылмас табии ыты іске асыруа барлы мм-ті жасайтын саяси рылысты трін іздейді.

Саясат туралы ылымны алыптасуымен дамуы. Саясаттану функциялары.

ай ылым болмасын. Белгілі бір ызметтерді (функцияларды)атарады. Саясаттануда да ондай міндеттер бар. Оан е алдымен танымды (гнесологиялы)ызметтер жатады. Олай дейтініміз саяси білім оадаы оиаларды танып – білуге, оларды саяси мнін тсінуге жне болашаты болжауа ммкіндік береді. Саясаттану баалау (аксиологиялы) ызметін атарады.ол саяси рылыса, институттара, іс-рекеттерге ж/е оиалара саяси баа береді. Демократиялы мем-де с-у саяси леуметтану міндетін ат-ды.ол аза-ты,халыт демократиялы саяси мдениеттілігін алыптастырады. Саясаттану реттеушілік,басару ызметін ат-ды. Оны ерекшелігі-оамны саяси мірімен тыыз байланысында. Соан орай ол адамдарды саяси мірінде зін – зі стауына, іс-рекетіне тікелей сер етеді. С-у саяси мірді жетілдіру міндетін ат-ды. Бл ылым саяси институттар мен атынастарда, басаруда реформалар жасап, оларды айта арауда теориялы негіз болады. Оны кмегімен за шыарушы ж/е атарушы органдар абылдайтын ыты жарылар мен саяси –басарушылы шешімдер алдын ала сарапа салынып, зерттеледі, оамда н/е оны жеке айматарында алыптасып, жатан натылы жадайлар саяси трыдан талданады. Е соында с- болжау ызметін атаан жн. Саяси зерт- ндылыы саяси проц- рдісінайнытпай бейнелеумен ана тынбайды. Ол белгілі саяси жадайларда алдыы атарлы, озы саяси згерістер жасауа баытталан ылыми негізделген болжаумен аяталуы тиіс.

4/Ежелгі дниедегі саяси ой-пікірлер (Конфуций, Лао-Цзы, Платон, Аристотель)Батыс елдеріні ішінде саяси идеялар Ежелгі гректерде атты дамыды.Онда оам Шыыс елдерімен салыстыранда кп жадайда арама-арсы рістеді.Греция ол кезде саяси бытыраы кн кешкен ел еді.Саяси ым трін жеке мемлекет болып саналан алалар рды.Патшалы кіметті орнына аристократиялы жне л иеленушілік демократия орын алды.Билеу трі сан алуан болатын жне жиі аучысып отырды.Саяси мір ызу рбіді,ол саяси сана теориясыны тере дамуына келді.Сондытан оларды саяси санасы мифтан теорияа тез ауысты.Кне гректерде саяси ылыма мол мра алдыран ойшылдар кп.Соларды ішінде е крнекті кілі-Платон мен Аристотель.Платон б.з.д. 427-347 жылдарда мір срді.Шын аты-Аристокл.Жасында спортпен кп шылданды,жоары крсеткіштерге де жетті.Жауырыны ке болды.Сондытан оны Платон (ке жаурунды)деп атап кеткен.Сол атпен ол адамзат тарихында мгі алды.Ол кезде р ірі алымны мектебі болатын.Платон ататы Сократты мектебінде оып,оны здік шкірті болды.Ол аза боланнан кейін катты айырып,біраз елдерді аралыды.Кейін Афиныа келіп з мектебін-академияны ашты.Платонны 200 ебертері бар.Оларды ішінде: «Саясатшы», «Задар», «Мемлекет», «Софист», «Парменид» т.б. Платонны ойынша,адамдар ажеттіліктерін жеке-дара тей алмайды.Олар мір сру шін тама,киім ндірулері,й салулалры жне т.б.жасаулары керек.Біреулері егіншілікпен,екіншілері тігіншілікпен,шіншілері рылысшылыпен,тртіншілері етікшілікпен жне т.с.с.айналысады.Сйтіп,оларды брі бірігіп ана ажеттіліктерін тейді.Осы бірігуді арасында оам,мемлекет пайда болады.Мемлекет адамдарды алаламай,байына да,кедейіне де,азына да,кбіне де арамай-бріне бірдей діл ызмет етуі керек.Ол билікті 3 трге блді: 1)монархия;2)аристократия;3)демократия.Платон бойынша басаруды здік формасы аристократия н/е монархия. Ертедегі гректерді саяси ой-пікірлерін одан рі дамытып,флсафасын шыына жеткізген лы ойшыл Аристотель(б.з.б.384-322)болды.Ол 17 жасында Платон академиясын іздепкеліп оуа тседі.Оны бітірген со 20 жыл онда стазды етеді.Оны ебектері: «Саясат», «Афина саясаты», «Элита», «Риторика».Аристотель саясаты ке маына берді.Оан этиканы да,экономиканы да енгізді.Саясатты адам мен мемлекетті жоары игілігі,оны масаты-адамды,мемлекетті жасы трмыса,молшылыа,баыта жеткізу деп білді.Сйте тра,ол л иеленушілікті олдады,лдар мен ерікті кедейлерге саяси ы бергісі келмеді.