Сыныс пен сранысты нарыты экономиканы талдаудаы рлі

 

Осыан дейін крсеткендей, бсекелі рыноктагы тепе-тедік баасы сраныс пен сыныс исытарыны иылысу нктесімен аныталады. Бл жерде сраныс исыыны, яни сатып алушыны баасыны негізінде жатан экономикалы принциптерге кеінен тоталамыз. Одан кейін сыныс исыын, яни сатушыны баасын анытайтын принциптерді талдаймыз. Брімізге айын, сатып алушы тауарды з ажеттіліктерін теу шін сатып алады. Бл жалпы жне ешандай даусыз ереже. Біріншіден, адамны ажеттіліктеріні лкен блігі ерте ме, кеш пе анааттандырмайды, яни игілікті пайдалануына байланысты біртіндеп теледі. Екіншіден, ажеттіліктерді жартылай анааттандырудан толы анааттандыруа ту, кптеген сатылардан ту арылы ммкін болады. Біра, ажеттіліктерді теу дрежесі баран сайын кемісе, игілік пайдалылыы ттынушылара да сол игілікті саны скен сайын кемиді. Мысалы, адам шін, бірінші блшек таам е лкен пайдалылы болса, тамаы тойан сайын рбір келесі блшек баран сайын аз пайдалылыта болады. Пайдалылыты азаю процесін барынша дл баяндау шін экономикалы ылымда шекті пайдалылы ымы олданылады, яни тауарды соы блігіне осылатын осымша пайдалылы. Осы ымды пайдаланып шекті пайдалылыты азаю заын тжырымдаймыз, яни ттынылан тауарды саны скен сайын оны шекті пайдалылыы кемиді.

Ттынылан тауарды саны скен сайын, жалпы (осындылы) пайда-лылы седі, біра пайдалылыты есімі (торланан тікбрыштар) рбір жаа блік тауарда нлге жеткенше, ыскарады. Егер игілікті шексіз кіші бліктерге блуге болады деп жорамалдаса, онда жалпы пайдалылыты суіні бседеуін баспалдаты диаграмма трінде емес, здіксіз дес сызы ретінде бейнелеуге болады.

Осы айтандардан шыатын орытынды: шекті пайдалылыты млшері тауарды саны мен соан ажеттілікті дрежесіне туелді болады. Сонымен бірге адамны р трлі арындылы дрежесімен сипатталатын ажеттіліктері кп болады. ажеттіліктерді арындылыын баалау субъективті боланмен, объективті трде бірінші шыл ажеттіліктерді маыздылыы кем ажеттіліктерден айыруа болады. ажеттіліктерін анааттандыруды адам е шыл ажеттіліктерден бастайды да, біртіндеп шылдыы аздауа кшеді, осындай имылдарды арасында ен соында ттынылан игіліктерді шекті пайдалылыы бірдей болады. Біра адам рыноктан ажетті игілікті сатып аланда, р трлі сомадаы аша млшерін жмсайды. йткені р тауарды з баасы бар. Егер игілікті шекті пайдалылыын оны баасына блсек, онда елшенген шекті пайдалылы табамыз. Осыны еске ала отырып, рбір ттынушы жекелеген ттыну трлерін ашан шекті пайдалылы бааа пропорционалды боланша, немесе лшенген шекті пайдалылытар бірдей боланша кеітеді.

арапайым тілмен айтанда, етке жмсалан соы теге, нан немесе апельсинге жмсалан соы тенгені келтірген пайдасындай пайда келтіруі керек.

34.оам мірінде ндірісті мні. Табии жне леуметтік мір сру жадайы. Адамдара мір сру шін белгілі жадайлар мен игіліктер ажет. Бір игіліктер кш жмсаусыз алынса, басалары олай алынбайды, оларды жасау керек, алу керек. ндірілген игіліктерэкономикалы игілікнемесенім деп аталады.

ндіріс дегеніміз оамны дамуына ажетті материалды игіліктер мен ажеттіліктерді жасау масатында адамдарды табиат заттарына сер ету процесі. ндіріс – бл адамдарды з ажеттіліктерін анааттандыруа баытталан масатты ызметі. Кез-келген ндірісті масаты – ттыну.

оамды ндіріс– бл оамны, жеке адамдарды ажеттіліктерін анааттандыру масатындаы игіліктерді жасауа баытталан леуметтік-ебектік атынастар процесі. оамды ндіріс:: Материалды :Материалды игіліктер ндірісі

1.ндіріс

2.ауыл шаруашылыы

3.рылыс

Материалды ызметтер ндірісі

1.транспорт

2.байланыс

3.энегетика

Материалды емес:Материалды емес игіліктер ндірісі

1.музыка

2.архитектура

3.дебиет

Материалды емес ызметтер ндірісі

1) білім

2) денсаулы сатау

3) трмысты

Экономикалы цикл, фазалары