Осымша диагностикалау жргізулер (ажеттілік бойынша).
вирусты гепатит маркрлері В, С жнеАТБ;
туліктікпротеинурия;
ЭХО-КГ;
амилоидоза биопсия;
КТ кеуде сегменті.
Емі.РА емдеуді негізгі масаты процесті активтілігін басып, деуін тежеу, ммкіндігі аланша буындарды функциясын алпына келтіру жне ауруды айталауыны (ршуіні) алдын алу. Тез сер ететін дрілер абынуа арсы жне анальгетикалы (ауырсынуды басатын) ыпал крсетеді. Бл топа жататын дрілер: бейстероидты абынуа арсы препараттар (БП) жне глюкокортикостероидтар (ГКС).
БП ішінен РА емдеуде олданылатындары:
1. Циклоксигеназаны (ЦОГ) селективті емес ингибиторлары:
а) алтын стандарт деп диклофенакты атайды: 50 мг тулігіне 2-3 рет беріледі, зартылан серлі диклофенакты 100 мг тулігіне 1 рет беріледі;
б) арилпропион ышылыны німдері: ибупрофен 0,8 г тулігіне 3-4 рет, кетапрофен 50 мг тулігіне 2-3 рет беріледі. Бл топты дрілері асазан-ішек жолы асынуларын е сирек береді;
в) индолсірке ышылыны німдері: индометацин 25-50 мг тулігіне 3 рет, индометацинні сері зартылан дрілері 75 мг тулігіне 1-2 рет беріледі;
г)энолик ышылыны німдері: пироксикам 10-20 мг тулігіне 2 рет беріледі.
2. ЦОГ-2-ні селективті ингибиторлары
а) мелоксикам 7,5-15 мг/тулігіне;
б) нимесулид 0,1-0,2 г 2 рет тулігіне;
в) целоксиб 0,1 г 2 рет тулігіне.
БП буындарды ауыруы мен абынуын басу шін олданады. Асазан-ішек асынулары аупі болса, ЦОГ-2 селективті ингибиторлары немесе ЦОГ селективті ингибиторы мен мизопростолды (200 мкг 2-3 рет тулігіне) немесе протон сорысыны ингибиторын (омепразол 20-40 мг/тулігіне) осып береді.
Базистік емді РА диагнозы аны ойылан адамдарды бріне, сіресе тмендегідей ауіп факторлары бар адамдара таайындайды:
- РФ жоары титрі;
- ЭТЖ те жоары ктерілуі;
- 20 буыннан арты буынны заымдануы;
- буыннан тыс белгілерді болуы (ревматоидты тйіндер, Шегрен синдромы, эписклерит жне склерит, кпені интерстициальды заымдануы, перикардит, жйелі васкулит, Фелти синдромы).
Базисті препараттара жататындар:
1. РА емдеудегі базисті емні алтын стандарты деп метотрексатты айтады, оны аптасына 7,5-15 мг дозасында береді. Нтиже 1-2 айдан кейін болады. Жаымсыз серлері: бауырды заымдайды, миелосупрессия тудырады. Оны антифолатты механизмін ескере отырып, оны абылдау кндерінен баса уаытта науас адама тулігіне 1 мг фолий ышылын береді.
2. Гидроксихлорохин 200 мг тулігіне 2 рет немесе 6 мг/кг/тул. дозасында беріледі. Препаратты сері 2-6 айдан кейін байалады. Препаратты абыну активтілігі тмен ауру адамдара ауруды басында жне жаымсыз болжам факторлары жо адамдара береді.
3. Алтын тздарын (мысалы натрийды ауротиомалаты) серопозитивті РА емдеу шін олданады. Метотрексатты жне/немесе лефлуномидті олдануа болмайтын жадайда (бауырды, кпені аурулары, маскнемдік) кризотерапия «тадамалы» емге жатады. Алашы сынама доза 10 мг (блшы етке егу) райды, кейін аптасына 25 мг, одан кейін 50 мг жеткізіледі. Жалпы олданылан доза 1000 мг жеткеннен кейін біртіндеп сйемел дозаа кшеді (50 мг 2-4 аптада 1 рет). Нтиже 3-6 айдан кейін болады. Жаымсыз серлері: миелосупрессия, тромбоцитопения, стоматит, протеинурия.
Ебекке абілеттілікті алпына келу критерийлері:а) негізгі синдромдарды (артрит, висцеральды белгілер, астения) жойылуы; б) абыну процесіні ремиссиясына ол жеткізу немесе 2-3 дрежелі активтілікті 1-дрежеге кшіру; в) 1-ші дрежеден аспайтын буындар жетіспеушілігі.
Уаытша ебекке жарамсыздыты орташа мерзімі.Моно- немесе олигоартриттерде симптоматиканы кері арай дамуы 3-5 аптадан кейін, ауруды «классикалы» вариантында – 6-8 аптадан кейін, буынды – висцеральды вариантында – 3-4 айдан кейін болады.
Диспансерлеу.РА ауыратын адамдар ревматологта немесе учаскелік терапевте диспансерлік есепте труы керек. Дрігерді арау жиілігі жйелі заымдану белгілері жо болса – жылына 4 рет, активтілікті клиникалы жне лабораториялы белгілері болмаса жне ФЖ0-ФЖ1 болса, жылына 1-2 рет, алтын препараттарымен, цитостатиктермен, Д-пенициламинмен, глюкокортикостероидтармен емделгенде – жылына 3-4 рет.
Прогноз.Науас адамны кбінде жаымды болады. Ол жйелі заымдануларда жне РА бйрек амилоидозымен асынанда тмендейді. Жас адамны ауыруы, активтілікті жыл ішінде саталуы, РФ жоары титрі жне ревматоидты тйіндерді болуы буын ызметіні алпына оралу болжамын жаымсыз ылады.
Профилактикасы. Бірінші ретті алдын алу шараларын ауру адамны туысандарымен іске асыру керек (салын тигізбеу, интеркуренттік инфекцияны емдеу). Екінші ретті профилактикада ауруды ршуіні алдын алу шаралары мен буын заымдануыны дей тсуіне кедергі жасау іске асырылады.
20.Несеп тас ауруы- бйректе жне баса да зр шыару жйелері мшелерінде тастарды пайда болатын ауру. Бл биофизикалы феномен, оны салдарынан несепте, сіресе оны жоары тыыздыы кезінде, кристаллдар пайда болады, олар бірігіп лкееді, бл несеп-жыныс жйесіні рылымы мен функцияларыны бзылуына келеді.
Эпидемиология
Американды жне еуропалы алымдарды эпидемиологиялы зерттеулері бойынша, аурушады жне несеп-тас ауруыны таралуы популяцияда жыл сайын артуда, орташа есеппен 0,7 % - а седі. АШ-ты Тама німдері жне дрі-дрмектер басармасыны деректері бойынша (FDA), 2010 ж. уролитиазбен аурушады американдытар арасында 8,8 %рады : 10,6 % ерлер арасында, 7,1 % - а, йелдер арасында. О. И. Аполихин бастаан ресейлік алымдар тобыны Деректері бойынша Ресейде сыраттанушылы дегейі 2002 ж. бастап 2009 ж. дейін 17,3% сті. азастанда несеп-тас ауруымен сыраттану дегейі лемні баса елдерінен айырмашылыы жо: 2010 жылдан 2013 жыла дейін бл крсеткіш азастан бойынша 100 мы адама 60,1-ден 73,4 дейін скен.
Жіктелуі
Жіктелуі:
-бйрек пен несепаарды тастары
- бйрек тастары
- несепаарды тастары
- несеп жолдарыны тменгі блімдеріні тастары
- уы тастары
- уретра тастары
Клиникасы
Шаымдар мен анамнез:
- бел аймаында ауырсыну,
- гематурия,
- лейкоцитурия,
- асынан нысандарында – дене ызуыны ктерілуі.
Анамнез: несеп-тас ауруы асынуымен атар за уаыт бойы болуы. ауіп факторлары болып табылатындар: егде жастаылар, ілеспе аурулар (СБЖ).
Физикальді тексеру
Пальпация кезде: ау симптомы о мнді,лкейген бйрек айындалуы ммкін.
Зертханалы зерттеулер:лейкоцитурия аныталады, лейкоцитоз, ЭТЖ жылдамдауы
Аспапты зерттеулер:
- рентгенологиялы белгілері: бйректі лшемі, R-о конкремент клекесі, тбекше немесе несепаарды толтыруыны тастан болан аауы, бйректі, несепаарды уысты элементтеріні кеейю белгілері;
- УДЗ: тастан дисталды акустикалы клекесіні болуы, бйрек уысты элементтеріні кеейю белгілері;
- КТ: тастарды кеістіктік орналасуы, соны ішінде са, коралл трізді конкрементіні фрагменттерімен арым-атынас.
ДИАГНОСТИКА
Негізгі диагностикалы іс-шаралар:
1. Жалпы ан талдауы (6 параметр)
2. Зрді жалпы талдау
3. анды биохимиялы талдау
4. ЭКГ
5. анныкоагулограммасы (негізгі тестілер)
6. ан тобы мен резус-факторды, антиденелерді болуын анытау
7. Несеп шыару жйесіні УДЗ-сы
осымша диагностикалы шаралар:
1. Зерттеу материал (зр) зерделей отырып, морфологиялы асиеттерін жне састыру оздырышты анытау
2. Микробтарды антибиотиктерге сезімталдыы талдау
3. Бйректі шолу рентгенографиясы
4. Венаішілік урография
5. Нечипоренко бойынша зр талдауы
6. Зимницкий бойынша несепті талдау
7. Компьютерлік томография
8. Уродинамикалы зерттеу (урофлоуметрия, цистотонометрия, уретеротонометрия, пиелотонометрия)
9. Несепаарды ретроградты катетеризациясы
10. Тасты химиялы рамын анытау
11. Несепті уреазды микрофлорасыны белсенділігін талдау
12. андаы электролиттерді анытау (Ca, K, P, Na, )
13. андаы несеп ышылыны дегейін анытау
14. Туліктік несебінде цитраттарды анытау
15. аланша маы безіні гормондарын анытау (паратгормон)
Мамандарды кеесіні крсеткіштері: крсеткіштер болан кезде.
ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫ ДИАГНОЗ
| Бйрек шаншуы | Жеделбасталуы. Ауырсунытменгi блiмдерiне тарауы, дизурия, тамапен байланысы жо, тахикардиясыжо, мжбржадай |
| Жедел аппендицит | Кохер симптомы, улану белгілері,лейкоцитоз, лейкоформуланы сола жылжыу |
| Жатырдан тыс жктілік, | етеккір циклімен байланыс, ішкі ан ау белгісі |
| Жедел холецистит | Френикус- симптом, таматанумен байланысты |
| Асазан тесілген жарасы | ткір «шаншып» ауруы, перитонит белгілері, бауыр ттігу аймагындаы тимпанит |
| Жедел панкреатит | Жеілдік экелмейтін су, белделі ауыру,андаы диастаза дегейі |
| Жедел Ішек тімсіздігі | Жеделбасталу, эксикоз былыстары |
| Цистит, уы ісігі, уретра ісігі | Лейкоцитурия, гематурия |
| Простатит, уретрит | Дизурия.зршыарукезіндеауырсыну |
Емі
Несеп-тас ауруымен зардап шеккен адамдарды емі оперативті жне жне консервативті болуы ммкін.
Жалпы несеп-тас ауруын емдеу принциптері 2 негізгі баыттарды амтиды бзылуы жне/немесе конкрементті элиминациясы жне метаболикалы бзушылытарды тзету. осымша емдеу дістеріне бйректі микроциркуляциясыны жасартуы, ауыз режимі, несеп жолдарын инфекциядан жне резидуальды тастарынан тазарту санациясы жатады жне де диетотерапия, физиотерапия , санаторий-курортты емдеу.
Диагнозды белгілегеннен кейін, тасты млшерін, оны ошаулау жай-кйін баалау, несеп жолдарыны тімділігі жне бйрек функциясын, сондай-а , ілеспе аурулар жне брын жргізілген емдеу анытааннан кейін отайлы ем дісін тадаына кірісуге болады.
Тастарды элиминация дістемелері:
1. Шаын конкременттерді шыуына ыпал ететін р трлі консервативті емдеу дістері,
2. Симптоматикалы ем ол жиі бйрек стамасы кезде олданылады.
3. тасты оперативті жою жолы немесе бйректі таспен бірге жою.
4. Дрілік литолиз
5. «Жергілікті» литолиз
6. Мочеточникке тускен тастарды аспаптар арылы жою.
7. Тастарды теріден арылы алып тастау ( литолапоксии) немесе контактілі литотрипсия.
8. Уретеролитолапоксия , контактты уретеролитотрипсия.
9 . ашыты литотрисия.
Жоарыдаы барлы айтылан несеп-тас ауруы ем дістемелер бір-біріне конкуреттік сипатын жоа шыармайды, біратар жадайларда бір бірін зара толытырады. Алайда, бл зірлеу жне ашытытан енгізу литотрипсияа ру, жоары сапалы эндоскопиялы техника жне аппаратура революционными оиалара урология соында ХХ асырды.
Алайда, бл дістемелері зірлеуі жне енгізуі, жоары сапалы эндоскопиялы техника жне аппаратурасы урологияны ХХ асырды соында енгізілерген революциялы оиалара жатады
азіргі уаытта несеп-тас ауруыyн емдеу шін е ке таралан дистанциялы литотрипсия жасалады (ДЛТ), перкуторды нефролитотрипсия( -лапаксия) ( ПНЛ), уретерореноскопия( ТРС) арасында саны операцияларын жасалуы мейлінше азайтылды, ал кптеген Батыс Еуропа клиникаларында - нлге дейін жойылды.
Алдын алу шаралары
Тедестірілген рамы бойынша рацион, мн-май, ауыз немесе кмірсуларды аспауы,бйреккетолы жне арты жктемелерсіз жмыс істеуге ммкіндік береді.Азаавитаминдерді уатылы тсуі – сіресе А жне Д витаминдері - несеп-тас жне баса да ауруларды алдын алуында лкен лес осты. Кнделікті ішілген сйыты жеткілікті саны ан айналым лайтады жне бйректе арты тздарды жиналуына ммкіндік бермейді.
Аз жылжымалы отыран мір салты кезінде бел саласындаы анайналымы бзылады, бйрекке онын сері тимеуі ммкін емес. Орташа жктеме би, жзу,велосипедпен жру жне озалмалы ойындар - омырта икемділігін жасартуа кмектеседі жне бйрекке ан аысын жасартады. Диспансеризация кезінде науастарды анны , несепті жалпы талдауы, несеп тнбасын Каковскому Аддису бойынша зерттеу, Зимницкий сынамасы, несепнр ан алды азотты зерттеу. АД лшенеді. Жтыран зрде кезде бактериологиялы себу жасалады, микробтарды антибиотиктерге сезімталдыы анытау шін. Несеп жолдарын тексеру шін шолу рентгенография жне экскреторлы урографии жасалады. Рентгендік зерттеу де теріс пайдаланбау керек. Осылайша, кезінде шамалы млшерде коралловидных бйрек тастар ажеттілігі жиі-жиі баылау тексеру.
Диспансеризация
Бірінші кезекте диспансерлік байау бйректе кптеген ай тастары бар, жалыз бйрек, бйректегі тастар оперативті жолмен жойылан науастар байалады. Операция жасалан науастар негізгі назар аударылуда тиіс жне айталанатын инфекциясиясын алдын алу шаралары ткізуі тиіс. Олар белсенді диспансерлік байау ажет етеді, кемінде ш жыл, ал кейде мыр бойы.
ажет, сондай-а баылау-науас емес, оталап емдеу( са тастар чашечках бйрек, туызатын елеулі за бзушылытар уродинамики), кішкене тастары несепаарды абілетті аула дербес.
Сонымен атар, ажетті баылау оперативті емге келмейтін науастара (бйрек шыныаятарында шаын тастар), з бетінше озала алатын несепаарды шаын тастары бар науастара баылау ажет.
Созылмалы панкреатит. Анытамасы. Этиопатогенезі. Клиникасы. Классификациясы. Клиникалы кріністері. Клиникалы хаттамаа сйкес созылмалы панкреатитті диагностикасы жне емі. Диспансеризациясы. Дрігерлік ебек сараптамасы. Болжамы. Алдын-алу.
Созылмалы панкреатит– диффузды немесе сегментарлы фиброзбен осарланан, функционалды жеткіліксіздік пен этиологиялы факторларды сері тотааннан кейін деумен дамитын, фокальды некрозбен мінезделетін йы безіндегі абынулы-деструктивті процессі.
ауіп-атерліфакторлар:
- Алкоголь;
- ттасауруы;
- Метаболикалыбзылыстар (алмасулыжнегормоналдыбзылыстар);
-Тымуалаушылысозылмалы панкреатит;
- Алашыслероздайтын холангит, алашыбиллиарлы цирроз жнеШегренсиндромымен байланыстыаутоиммунды панкреатит;
- Операциялар, йыбезініжарааттары;
- Вирустыинфекциялар;
- йыбезіндегіанайналымныжітібзылыстары;
- Аллергиялыреакциялар, уыттанусері (бйректрансплантациясыкезіндегі уремия), таамдаыантиоксиданттардытапшылыы;
- Гиперпаратиреоз - андаыкальцидіартуы.
ЖІКТЕМЕСІ
Созылмалыпанкреатинніжіктемесі (Марсель-Рим, 1988 ж.):
1. Созылмалыкальцилейтін.
2. Созылмалыобструктивті.
3. Созылмалыпаренхиматозды-фиброзды.
Созылмалыпанкреатиттіклиникалы-морфологиялыжіктемесі(Кузнецов В.В., Голофеевский В.Ю. 2000 ж.)
| Этиология | Клиникалымінездемесі | Морфологиялы варианты | Басым морфологиялы згерістер | Аяталуы |
| Алкогольді | А. Клиникалыварианттар: ауысынулы; диспепсиялы; латентті; бірлескен. Б. Функциянызгеруі: экзокриндіфункцияны бзылуы; инкреторлы функцияныбзылуы. В. Ауырлыдрежесі: жеіл; орташа; ауыр. Г. Аымфазасы: ршу; ремиссия. Д. Асынулар: ерте, кеш. | Паренхим атозды | - Отек и воспаление; - Некроз; - Дистрофия; - Липоматоз. | - Фиброз; - Кисталар; - Кальциноз; - атерлілену? |
| Билиартуелді | ||||
| Гастродуоденальді патология | Фиброзды-склерозды | - Паренхима фиброзы атрофиясы; - Паренхима дистрофиясы. | ||
| Дрілік | ||||
| Инфекциялы | Жаланту морозды (гиперпластиялы) | - Паренхима гипертрофиясы; - Паренхима гиперплазиясы. | ||
| Идиопатиялы | ||||
| Ишемиялы жнебаса |
Созылмалыпанкреатиттіауырлыдрежесі
Жеілдреже, сыртыжнеішкісекреторлыжеткіліксіздікболмауыменмінезделеді. Клиникалыбелгілер (ауыру, диспепсия) аздапайан. ан мен зрдегіпанкреатты ферменттердібелсенділігіартуыммкін. Асынужылына 1-3 рет.
Орташаауырлыдреже, аныклиникалылабораторлыбзылулармен, баса ас орыту азаларынызаымдалуымен, йыбезінісыртыжнеішкісекреторлыфункциясымен мінезделеді. Азу ммкін. Жылына 4-5- ретасынулар.
Ауырдреже,аныклиникалылабораторлыкріністермен, «панкреатикалы» жне панкреатогендікіштулермен, ауыздыжеткіліксіздікпен, полигиповитаминозбен, демеліждеумен, азалар мен жйелердізадызаымдануыменмінезделеді. Жылына 6-7 ретжнеоданкпасынулар.
ДИАГНОСТИКАкритерилері
Физикалытексеру:
1. Рецидив беретінауырулыабдоминалды синдром (жиірекрсатыалдыы абырасында, арааберілумен, диеталыжктемелермен, алкоголь абылдаумен). Ойыжаратріздіауырулы синдром, моториканыбзылуыменсолжатыбйректік шаншуменклиниканыескетсіреді.
2. Денесалмаынытмендеуі (мальабсорбция синдромы).
3. Сыртысекреторлыфункцияныжеткіліксіздігі (стеаторея, гипокальциемия, гиповитаминоз).
4. Ішкісекреторлыфункцияныжеткіліксіздігі (глюкозаатолеранттылытыбзылуы, антты диабет).
5. Созылмалыфиброзды-индуративті панкреатит шінаралысарыштанутн.
Инструменталдызерттеулер:
1. Рентгенологиялыбелгілер: йыбезінікальцинаттары, екінші бел омыртасымаына жылжуы.
2. УДЗ белгілері: клемні, эхотыыздылылаюы, кальцинаттардыболуы, ісіктер немесе киста. Ісіккекдікболса УДЗ КТ толытырылады.
3. Компьютерлік томография: некроз ошатары, йыбездікисталары мен жалан кисталары. Бездікарциномасыкезіндедиагностикалытиімділік 85% жаын, сіресе айталамалызерттеулерде.
4. ЭРХПГ: зекшелердідеформациясы мен диффуздыкееюі, дрысемеснатытрізді трде, бастызекшелер мен шеткібтатардытасы мен стриктураныанытау. ЭРХПГ крсетімдер – Б карциномасынакдік, СП жаланісіктікформасы, ауырсыну синдромы, ждеу. Негізгіканалдыстриктурасынанытаушінжнеоныбйірлікбтатарын кенейтушін «Алтын».
Мамандарконсультациясышінкрсетімдер:осарлананпатологиялара байланысты.
Негізгіжнеосымшадиагностикалышаралартізімі
Негізгідиагностикалышаралартізімі:
1. Зр, анамилазасы.
2. анныжалпыанализі.
3. С-рективтіауыздыанытау.
4. АЛТ мен АСТ анытау.
5. Жалпы билирубин мен фракцияларынанытау.
6. Сілтілікфосфатазаныанытау.
7. ГГТП.
8. анлипазасы.
9. англюкозасы, анттыисы.
10. Копрограммаанжіс.
11. йыбезі, табын УДЗ.
12. Гастроэнтеролог консультациясы.
осымшадиагностикалышаралартізімі:
1. Зрдіжалпыанализі.
2. анкальциі.
3. Коагулограмма.
4. Жктемеменант.
5. Жалпыбелокпенфракциялардыанытау.
6. рсауысынышолулы рентген суреті (крсетімдербойынша).
7. рсауысыазаларыныкомпьютерліктомографиясы (крсетімдербойынша).
8. йыбезінібиопсиясымен лапароскопия (крсетімдербойынша).
9. Эндокринолог, хирург консультациясы (крсетімдербойынша).