Реактивті артрит. Этиопатогенезі. Клиникасы. Диагностикасы жне емі . Болжамы. Алдын-алу.

Ревматоидты артрит (РА)– буындар созылмалы демелі эрозиялы – деструкциялы полиартрит трінде басым заымданатын днекер тініні жйелі абыну ауруы. РА тарау жиілігі 1% райды, «ытимал» РА жиілігі еркектерде 2,5% жне йелдерде 5,2% жетеді. Жалпы йелдер еркектерге араанда 3-5 есе жиі ауырады. Сыраттылыты е жоары шегі 40-50 жаса келеді.

Этиологиясы жне патогенезі.Ауруды себебі белгісіз. Этиологиялы фактор ретінде тым уалаушылы пен инфекцияны болжамдайды.

Ауруды дамуында тым уалаушылыты маызы бар екені жнінде ауруды бірінші жне екінші атардаы туысандарда жиі кездесетіні, дизиготалы егіздермен салыстыранда монозиготалы егіздерді бір мезгілде жиі ауыратындары мезейді. РА ауыратын адамдарда жалпы популяциямен салыстыранда гистосиымдылыты басты комплексіні кейбір антигендеріні жиі кездесетіні де тым уалаушылыты ауруды дамуындаы маызын крсетеді. Инфекцияны ішінде РА себебіні рлін вирустар, оларды ішінде Эпштейн-Барр вирусы атарады деп болжайды. Вирустарды ауруды себебі екені жнінде РА ауыратын адамдарды 80%-да Эпштейн-Барр вирусына арсы антиденелер концентрацияны жоары болатыны, РА ауыратындарды В-лимфоциттеріні сау адамдарды лимфоциттеріне араанда вирусты жиі жтыратыны жне Эпштейн-Барр вирусыны ревматоидты факторды ндіруді сергітетіні (индукциялайтыны) мезейді.

КЛИНИКАСЫ

РА-та е жиі ІІ жне ІІІ алаан – буна буындары, проксимальды бунааралы буындар жне білезік буындары, сирегірек – табан – баайша буындары заымданады. Ауруды алашы сатыларында заымдану жиілігі жаынан екінші орынды тізе, шынта жне сира – ая шы буындары алады. Кейбір буындар процеске атыспайды. Олара жататындар дистальды буна – аралы буындар, бас барматы бірінші алаан – буна буыны, шынашаты проксимальды бунааралы буыны жатады. Бл буындар «атыспайтын» буындар деп аталады.

Артриттерді дамуына инфекция (жедел инфекция жне созылмалы инфекцияны ршуі), салын тию, жараат, денеге кш тсу, жйке кйзелістері, организмні физиологиялы аллергизация кезедері (жынысты жетілу кезеі, босанудан кейінгі кезе жне климакс кезеі) трткі болады.

Науас адамны басты шаымдары: буындарды ауыруы, имылдарды шектелуі (денені рысуы), буынны трі мен функциясыны згеруі.

Буынны ауыруы буын уысына экссудат жиналуына байланысты шектес жаламалар апшыыны шамадан тыс керілуіні, абынан синовиальды абыты ісінуі мен пролиферациясыны нтижесінде пайда болады. Буын ауыруыны «абыну ыраы» болады – буынны е кшті ауыруы тнні екінші жартысы мен ертегілік байалады. Кндіз ауыранды лсіреп, кешке арай онша байалмайды.

Денені ертегілік рысуы – РА тн белгі. рысуды жарты сааттан заа созылуыны ана диагностикалы маызы болады. «Тар олап» немесе «корсет» симптомдары бой крсетеді. рысуды пайда болуыны ыраы ауырандыты ыраымен бірдей. Бл симптомны туындауын бйрек бездеріні эндогендік гидрокортизонды ндіруіні алыпты ыраыны бзылуымен байланысты деп есептейді. РА ауыратын адамдарда гормонды ндіруді е биік шыы 7-8 саат кеш мерзімге ыысады.

Алашы 2-3 жылда науас адамдарды кбінде экссудативтік жне шамалы пролиферативтік згерістерге байланысты (буын апшыыны, блшы еттер сііріні, периартикулярлы тіндерді фиброзды згерістері) буындарды ісінуі (саусатарды ршы трізді пішіні) жне дефигурациясы байалады.

Артралгия, перикапсулярлы фиброз, блшы еттер атрофиясы жне сіірлерді заымдануы салдарынан буындарды имылы азаяды. Кейін фиброзды анкилоз нтижесінде буындар толы имылсыз кйге келеді. Клиникалы диагнозды тжырымдаудаклассификацияны негізгі бліктерін ескеру керек:

1) клиникалы – анатомиялы сипаттаманы (полиартрит, олиго-, моноартрит, артритті баса органдарды заымдануымен жне баса аурулармен оса кездесуі);

2) клиникалы – иммунологиялы сипаттаманы (серопозитивті, серонегативті РА);

3) ауруды даму барысын (баяу немесе демелі даму, аз демелі даму);

4) активтілік дрежесі;

5) рентгенологиялы сипаттаманы (сатылары бойынша);

6) ауру адамны ебекке (функциональды) абілеттілігі.

 

Емі.РА емдеуді негізгі масаты процесті активтілігін басып, деуін тежеу, ммкіндігі аланша буындарды функциясын алпына келтіру жне ауруды айталауыны (ршуіні) алдын алу. Ем комплексті, за, сатылы жне екшеленген болуы керек.

Комплексті емдеу деген ауру патогенезіні барлы жаына сер етуді кздейді, оны рамына дрімен емдеу, ЕДТ, физиотерапия, санаторийлы-курортты ем, хирургиялы ем жне реабилитация (алпына келтіру) кіреді.

НПВП: лорноксикам 8мг. 16 мг/сут в 2 приема, диклофенак 75-150 мг/сут в 2 приема; ибупрофен 1200-2400 мг/сут в 3-4 приема; индометацин 50-200 мг/сут в 2-4 приема (макс. 200 мг); кетопрофен 100-400 мг/сут в 3-4 приема; ацеклофенак 200 мг в 2 приема; мелоксикам 7,5-15 мг/сут в 1 прием; пироксикам 20 – 20 мг/сут в 1 прием; эторикоксиб 120 – 240 мг/сут в 1-2 приема; этодолак 600 – 1200 мг/сут в 3 – 4 приема.

ГК (метилпреднизолон 4 мг) в некоторых случаях замедляют прогрессирование деструкции суставов. . Метотрексат

 

 

Ебекке абілеттілікті алпына келу критерийлері:а) негізгі синдромдарды (артрит, висцеральды белгілер, астения) жойылуы; б) абыну процесіні ремиссиясына ол жеткізу немесе 2-3 дрежелі активтілікті 1-дрежеге кшіру; в) 1-ші дрежеден аспайтын буындар жетіспеушілігі.

Уаытша ебекке жарамсыздыты орташа мерзімі.Моно- немесе олигоартриттерде симптоматиканы кері арай дамуы 3-5 аптадан кейін, ауруды «классикалы» вариантында – 6-8 аптадан кейін, буынды – висцеральды вариантында – 3-4 айдан кейін болады.

Диспансерлеу.РА ауыратын адамдар ревматологта немесе учаскелік терапевте диспансерлік есепте труы керек. Дрігерді арау жиілігі жйелі заымдану белгілері жо болса – жылына 4 рет, активтілікті клиникалы жне лабораториялы белгілері болмаса жне ФЖ0-ФЖ1 болса, жылына 1-2 рет, алтын препараттарымен, цитостатиктермен, Д-пенициламинмен, глюкокортикостероидтармен емделгенде – жылына 3-4 рет.

Санаторийлы-курортты ем РАбуынды трінде, процесті е тмен активтілігі кезінде жне ауруды активті емес кезінде іске асырылады. Деформациясыз ауыранды болса, радон былауы бар курорттара жолдама беріледі: Цхалтубо, Белокуриха, Белая Церковь, Пятигорск. Деформация мен контрактура болса, балшы олданылатын курорттарда (Саки, Евпатория, Одесса, Пятигорск) емдейді.

Санаторийлы-курортты емді висцериттер бар РА-те, абыну процесіні жоары активтілігінде, науас адам зіне-зі ызмет ете алмайтын жадайда олдануа болмайды.

Прогноз.Науас адамны кбінде жаымды болады. Ол жйелі заымдануларда жне РА бйрек амилоидозымен асынанда тмендейді. Жас адамны ауыруы, активтілікті жыл ішінде саталуы, РФ жоары титрі жне ревматоидты тйіндерді болуы буын ызметіні алпына оралу болжамын жаымсыз ылады.

Профилактикасы. Бірінші ретті алдын алу шараларын ауру адамны туысандарымен іске асыру керек (салын тигізбеу, интеркуренттік инфекцияны емдеу). Екінші ретті профилактикада ауруды ршуіні алдын алу шаралары мен буын заымдануыны дей тсуіне кедергі жасау іске асырылады.