Базелиома. Этиологиясы. Клиникасы. .Диагностика жне жалпы тжірибелік дрігерді тактикасы
Базелиома (базальды клеткалы рак) – эпидермис клеткаларынан дамитын, теріні атерлі ісігі. Атыны шыу тегі рылысы теріні базальды клеткаларына сас боландытан берілген.Базалиома атерлі ісіктерге тн негізгі асиеттер ие: крші тіндерге еніп оларды бзады, дрыс жргізілген емнен кейінде айта дамиды. Этиология:
Базалиома негізінен 40 жастан жоары жастаы адамдарда кездеседі.
§ Кн сулесіні тікелей сер етуі
§ Азаа канцерогендерді сер етуі –р трлі бояыштар, химиялы элемент мышьяк, аморфты кмірсулар (сажи) болуы, пиролиза німдері, никотин ара майлары.
§ Электромагнитті сулелер сері
§ Тымуалаушылы патология
ауіп факторына иммунодепрессантпен терапия фонында иммунитетті тмендеуі жне ауруды за туі жатады.
Бала жне жасспірімде базалиома даму ммкіндігі тмен. Біра базалиоманы туа біткен формасы – Горлин-Гольц синдромы кездеседі (необазоцеллюлярлы синдром), ол ісікті беткейтегіс формасынан, тмен жа сйек кистасынан, абыраларды даму аауы жне баса да аномалиялардан ралады.
Базалиома классификациясы
1Пішініне байланыстыклассификация : тйінді-жаралы, тесілулі, сйелді, нодулярлы (ірі тйінді), пигментті, склеродермиформды, ттыртыты-атрофиялы, беткей тегіс базалиома
2 Классификация
Т біріншілік ісік
Тxбіріншілік ісікті баалау шін апарат жеткіліксіз
Т0 біріншілік ісікті анытауа ммкіндік жо
Тis Карцинома преинвазивті (carcinoma in situ)
Т1 ісік клемі – 2 см дейін
Т2 ісік клемі – 5 см дейін
Т3 ісік клемі – 5 см арты, жмса тіндер заымдалады.
Т4 Ісіктер баса тіндер мен мшелерге седі
Базалиоманы 3 сатысы
1 сатысыісік немесе жара диаметрі – 2 см., дермамен шектеліп жне жаын тіндерге кшпейді.
2 сатысы тері базалиомасы 5 см., теріні бкіл абатына седі, юіра тері асты шелалмайына таралмайды
3 сатысы5 см. артытері базалиомасына седі. Беткейі рнектеліп, тері асты шелмайы бзылады. рі арай жмса тіндер, сіірлер жне блышеттер заымдалады.
4 сатысы тері базалиомасы, осы кезеде жмса тіннен блек, шеміршек пен сйек бзылады.
Локализациясы:жоары ерін;аба: жоары немесе тменгі; мрын жне мрын ерін атпары; рт пен мадай; ла аланы жне мойын; басты шашты блігі.
Клиникалы кріністері:жекелеген, тыыз, жартылай шар трізді тзілістер, ішіндегі кішкене ойыс, диамеьрі 1см арты емес шектелген формаа ие, тері бетінен сл ктерікі
-Сл уаыттан со лсіз ышыну пайда болады, тартанда тйінді тзілістер байалады, тйіндер сарылт-ср немесе ашыл тске ие, ісік лкейе келе ауырсыну пайда болады, бетінен абыршаын аланда анайды.
Тйінді-жаралы базалиома дгелек пішінді, теріден шыып тратын тйінге сас атаюды пайда болуымен крініс табады. Уаыт те атаю лкейіп, брыс пішінге згереді. Тйінні айналасында «маржан» трізді белдік пайда болады. абата, мрын-ауыз атпарында, кзді ішкі брышында орналасады.
Тесілулі базалиома кбінесе теріні жарааттанан айматарында пайда болады. Тез суімен жне айналасындаы тіндерді айын бзылыстарымен ерекшеленеді.
Сйелді базалиома сырты трі трлі-тсті орамжапыраа сас. Теріні беткейінде сетін, атты ,жаршы дгелек пішінді тйін трінде крініс береді. Сйелді базалиоманы ерекшелігі айналасындаы сау тіндерде деструкцияны болмауы.
Нодулярлы (ірі тйінді) базалиома беткейінде «тамыр жлдызшалары» крінетін, теріден жоары орналасатын жалыз тйін. Тйін сырта арай седі.
Пигментті базалиома- сырты пішіні « маржан» тостааншаа сайтын тйін. Біра ортасындаы немесе шеттеріндегі ара пигменттерге байланысты меланомаа сас болып та келеді.
Склеродермиформды базалиома ерекшелігі тсі бозылт, атты , тегіс май тіндеріне сас, шеттері аны тйін. Май тіндеріні беткейі дрекі, уаыт те ол жойылады.
Тыртыты атрофиялы базалиома ол да тйінні пайда болуымен басталады. суімен байланысты ісікті ортасында деструкция жараа айналады. Уаыт те жара ісікті шеттеріне арай жайылады, ал ортасында тырты пайда бола бастайды. Осылай ісік тыртыты арнамалы трге ауысады жне ісік рі арай се береді.
Беткей тегіс базалиома теріге тере тпейтін, теріден жоары спейтін, кптеген 4см жаа тзілісті пайда болуымен крініс береді. Тзілісті тсі р трлі бзылт –ызылттан ызыл тске дейін «Маржан» трізді шеттерімен. Осындай базалиомалар бірнеше онжылдытар бойы дамиды, аымы олайлы.
Диагностика.
-шаымы, анамнез, арау
-Цитологиялы жне гистологиялы зерттеу, ісік беткейінен алынган жынды немесе жаынды.
-Керек болан жадайда басада осымша зерттеу дістеріні пайдалану, басада базалиома ауруларын ажыратуа баытталан.
Емі
Келесідей емдеу дістері олданылады:
Сулелі, хирургиялы, кешенді, дрілік, кригенді, лазерлі.
Сра.
Беткей орналасан тзілістерді диагностикасы жне жалпы тжірибелік дрігерді тактикасы: липома, папилеома, фиброма, гемангиома. Клиникасы. Ммкін болатын асынулар
Липома - май тініні атерсіз ісігі. Тері асты щелмай клетчаткасында жиі орналасады,біра сонымен атар іш уысы жне одан тыс айматардаы мшелерді оршап жататын клетчаткада да кездеседі.Липома жеке жне кп (липоматоз) болуы ммкін. Липоманын сімі адамны салмаына атысты емес. Оны су темпі ртрлі – баяулатып суден жедел трде тез суге дейін барады. Кбінесе, 30 – 50 жас аралыында,йел адамдарда ер адамдара араанда жиі кездеседі. Млшері жиі 4 см-ге дейін,одан лкендері де кездеседі. Консистенциясы жмса эластикалы, озалмалы, капсуласы болан жадайда аны шектелген, ауырсынусыз. Емі тек ана хирургиялы. Ісікті суі жне косметикалы дефект операцияа крсеткіш болып табылады. Егер ісікті млшері кішкентай жне орналасуы олжетімді болса оперативті емді жергілікті инфильтрационды анестезиямен амбулаторлы жадайда жасайды. Ал ісікті млшері лкен жне крделі анатомиялы айматарда (мойын,олтыасты шыр) орналасан болса госпитализацияны жне стационарлы жадайда оперативті араласуды ажет етеді.
Папиллома – тері жне шырышты абаттарды вирусты этиологиялы атерсіз ісіктрізді тзілісі.Тар негізінде емізік трізді (аяында), жмса немесе тыыз консистенциялы, ашы, ою оыр тсті. Папилломаларды теріде орналасуы косметикалы дефект тудырады, кмейде орналасуы – тыныс алу, сйлеу бзылысына, ішкі мшелерді шырышты абатында орналасуы – жаралануа, ан кетуге келеді. Рецидив болуы ммкін. Папилломаны электрокоагуляция, криодеструкция, хирургиялы, радиотолынды, лазерлік серлесу дістері арылы жояды. Гемангиома –бл тамырлы тінні клеткаларынан тратын атерсіз ісік.детте бл ауру бірнеше айлы балаларда жне жаа туан нрестелерде аныталады.Оларда бл тзілістер ауымды млшерлерге дейін тез дамиды жне де айын косметикалы дефект тудырады. Ересек адамдарда гемангиома сирек дамиды. Гемангиоманы жиі орналасатын жерлері кеуде, мойын,бет болып табылады.Баса жадайларда ауру шелмай клетчаткасын,сйек тінін заымдайды.Емі хирургиялы.
Диагностика
Шаымдары, анамнез. Диагностика обьективті арау жне пальпацияа негізделеді. Пальпация кезінде ісікті млшерін, консистенциясын (тыыз, жмса эластикалы, бдыр),капсуласыны бар жоын,терімен жне баса тіндермен байланысын,озалысын, регионарлы лимфа тіндеріні лкеюін анытау керек.Диагностикада рентгенологиялы зерттеу, УДЗ,кейбір жадайларда цитологиялы зерттеуге биопсия дісімен материал алу. Ісікті алан жадайда міндетті трде гистологиялы зерттеу.
Емі
Жалпы емдеу принципы– это иссечения в пределах здоровых тканейсау тіндерге дейін капсуласымен бірге кесу,фасция аралы уыстара еніп жатан тбірлерін жою.
Сра.
Аятардаы артерияны ан айналымыны бзылыстары кезінде жалпы тжірибелік дрігерді диагностикасы жне жргізу тактикасы. Профилактика. Науасты жмыса айта алыптасуы.
Аятаы анайналым бзылысы артерияларды тарылуы немесе бітелуі салдарынан аяа ан келуіні азаюынан туындайды.Жру кезінде ауырсыну пайда болып, тынышты кйде басылады. Мндай жадайды ауспалы асаты деп атайды. Ол р трлі аурулар нтижесінде болуы ммкін., біра рдайым артерияларды крделі проблеммаларымен байланысты болады. Сондытан алашы симпомдар кріне бастаанда дрігерге аралап, диангостика жргізу керек.
Этиология: темекі шегу, алколдік оолдану, семіздік, егде жас, стесс, ант диабеті, генетика, май алмасуыны бзылысы.
Ауыспалы асаты кезінде ауырсыну аяты р трлі блімдерінде : табаннан бастап, сир тізе сана дейін кейде бел аймаына дейін тарайды. Кейдк ан айналымыны бзылысы аятаы ауырлы сезімімен лсіздік , рысы , жынсыздану белгілерімен крінеді. Кей кезде ауыру перифериялы артериялар арылы ешандай клиникалы белгі бермейді. ан айналымыны бзылысыны себебі кп, біра оларды 3 топа блуге болады.
- Артерияны заымдануы ( перифериялы блімі)
- Атеросклеротикалы тйіндерді пайда болуынан тамырларды тарылуы.
- Артерия абыраларыны абынуы, тарылуы.
Мндай бзылыстарды негізгі себептеріне жататын аурулар.
Аяты облитерациялы атеросклерозы. Бл аурумен ртрлі жастаы йел адамда, ер адамда ауырады, біра жиі 40 жастан асан ер адамдарда жиі кездеседі. Холестерин жне липидтер ан тамырда жиналып, склерозды тймеда тзіліп тамырды толы жне толы емес бітелуі болады.
Облитерациялаушы эндоартерит (тромбангиит). Тамырды созылмалы аутоиммунды ауруы. Сан антамырыны спазмы нтижесінде ан жеткілікті млшерде жетпейді. Кбінесе бл аурумен зиянды деттері бар ер адамдар жиі ауырады.
ант диабеті кезінде ан тамырыны заымдануы. Е ауыр асынуды бірі диабеттік табан. Аята ан тамырыны жетіспеушілігімен аятарда некротикалы ірідеуі, гангрена дамып, жиі ампутацияа алып келеді
Амбулаторлы жадайда ткізілетін негізгі (міндетті)диагностикалы зерттеулер:
· Аортаны іштік блігіні ,ая артерияларыны УЗДГ
Амбулаторлы жадайда жргізілетін осымша диагностикалы зерттеулер:
· коагулограмма (АЧТВ, МНО, Фибриноген, ПВ, ПТИ);
· липидті спектрге биохимический ан анализі (ЛПВП, ЛПНП, холестерин, триглицеридов);
·Ая артерияларыны КТА/МРА ;
· ЛПИ анытау.
Жоспарлы госпитализацияа жолдама кезінде жргізілетін зерттеулерді минимальды тізімі:
ЖА; ЖЗА; биохимиялы ан анализі (жалпы билирубин, тіке жне тіке емес билирубин, АЛТ, АСТ, жалпы белок, мочевина, креатинин, электролиттер, глюкоза);
коагулограмма (АЧТВ, МНО, Фибриноген, ПВ, ПТИ); Аортаны іштік блігіні ,ая артерияларыны УЗДГ ; ан тобы жне резус фактор; ЭКГ; ИФА дісімен анды ВИЧ-ке зерттеу; ИФА гепатит В, С; Вассерман реакциясы.
Жргізілетін осымша диагностикалы зерттеулер:
КТА/МРА; Ангиография; Кеуде клеткасыны Рентгенографиясы; Ішуысын УДЗ; ФГДС.
Профилактикалы іс-шаралар:
· 40 жастан асан адамдарды артериялы заымдануларыны скринингі;
· шылым шегуден бас тарту;
· салауатты мір салтын стану;
· Дене салма индексіні нормализациясы.
рі арай жргізу:
· жылына 2 рет ангиохирурга аралу;
· жылына 1 рет артерияларды ультрадыбысты зерттеу;
· анны липидті спектрін баылау;
· ан ю крсеткішін баылау;
· крсеткіштері бойынша жыл сайыны тамырлы консервативті терапия.
Ебекпен амту.
Командировкалара,тнгі кезекшілікке,трып жмыс жасауа,суы жне ылалды жерлерде жмыс істеуге тиым салынатын рациональды ебекпен амтылу.
№17