Атты кйдегі (механикалы оспа) компоненттерде компоненттері ерімейтін орытпаны кй диаграммасы
орытпаларды кй диаграммасы мен ату исыы 2.11 суретте келтірілген
а – орытпаны кй диаграммасы
б - орытпаны ату исыы
2.11 сурет - атты кйде компоненттері ерімейтін орытпаны кй диаграммасы
Кй диаграммасына талдау жасайы.
1. Компоненттер саны: К = 2 (А жне В компонентері).
2. Фазалар саны: f = 3 (L сйы фаза, А компонентіні кристалдары, В компонентіні кристалдары).
3. Диаграмманы негізгі сызытары:
· acb – ликвидус сызыы, бір нктеге тйісетін екі тарматан трады;
· ecf – солидус сызыы, концентрация осіне параллель компоненттер сіне мтылады, біра онымен иылыспайды.
4. орытпа жйесіні сипаттамалары:
а) Таза компоненттері траты температурада кристалданады, А компонентіні ату сызыы 2.11, б суретте келтірілген.
б) Эвтектикалы орытпа – с нктесіндегі компоненттерді концентрациясна сйкес келетін орытпа (I орытпа). Осы орытпаны ату исыы таза металдарды салындау исыына сайды ( 2.11, б суретті ара).
Эвтектика – арастырылып отыран жйені е тменгі траты температурасында бір мезетте пайда болатын ртекті кристалдарды са дисперсті механикалы оспасы. Механикалы оспа орытпасында тзілген эвтектика А жне В компоненттеріні кристалдарынан трады: Эвт. (А кр. + В кр.).
Эвтектикалы орытпаны кристалдану процесі: 1 нктесіне дейін сйы кйдегі орытпа салындайды. 1 нктесіне сйкес келетін температура кезінде ртрлі екі компонент бір мезетте кристалдана бастайды. ату исыында траты температураны сызыы кескінделеді, яни деріс траты температурады теді. Фазалар ережесіне сйкесті ос компонентті жйеде ш фаза (сйы, А жне В компоненттеріні кристалдары) боланда, еркіндік дрежесі нлге те болады (с=2-3+1). 1/ нктесінде кристалдану дерісі аяталады. 1/ нктесінен тмен А жне В компоненттеріні ртекті дисперсті кристалдарынан тратын орытпа саландайды.
в) Жйені баса орытпалары II орытпаа сйкесті, орытпаны ату исыын 2.11, б суреттен ара.
II орытпаны кристалдану процесі: 1 нктесіне дейін сйы кйіндегі орытпа салындайды. 1 нктесіне сйкесті температурада В арты компоненттеріні кристалдану орталытары пайда бола бастайды. Салындау исыында сынды нктелерді кескіндейтін исы келтірілген, ол салындау жылдамдыыны бседеуімен байланысты. Салындау жылдамдыы азайан кезде кристалдануды ішкі (жасырын) жылуы блінеді. 1-2 блігінде температураны тмендеуіне сйкесті кристалдану дерісі теді, фазалар ережесіне сйкесті ос компонентті жйеде екі фаза боланда (сйы жне В компонентіні кристалдары) еркіндік дрежесіні шамасы бірге те болады (с=2-2+1). Салындау кезінде сйы фазаны рамы ликвидус сызыынан бастап эвтектикалыа дейін згереді. 2–2’ блігінде эвтектика кристалданады (эвтектикалы орытпаны кристалдануын ара). 2’ нктесінен тмен арты алдымен кристалдана бастаан В компоненті мен эвтектика кристалдарынан тратын орытпа салындайды. орытпаны микрорылымыны слбасы 2.12 суретте келтірілген.
а – эвтектикаа дейін; б – эвтектикалы; в – эвтектикадан кейін
2.12 сурет - орытпаны микро рылысыны слбасы
5. орытпаа санды рылымды-фазалы талдау кезінде, берілген нте арылы жргізілген канода ликвидус сызыымен жне компоненттер сімен иылысады, сондытан атты фазаны рамы 100 % А компоненттерінен немесе 100 % В компоненттерінен трады.