жп.Рстем айыртайлы(Алматы) мен міржан Кпбосынны(араанды) айтысы
Рстем айыртайлы:
-Бісмілл,домбырамды таы стадым,
Салматы срлеуімнен ауыпадым.
Аман ба Алматыны крермені?
Сіздермен андай жасы ауышаным.
Бір айда бірнеше рет дрмек тіп,
арлыып алан шыар дауыстары.
Біресе тамашалап отырасы,
Бірегей боксерларды алысаанын.
Кеше ана алдырдын аренаа
Еуразияны есегей барыстарын.
Ал,бгін сарайына сайратпасын,
Алашты аын дейтін арыстарын.
Сосын,«Универсиада ткіземін»-деп,
Сарайды да тастадын салып сарын.
Не деген аны ызу халы еді,
Жанкйер мінезіне жаа стадым.
аланы жрсендер де,
Даланы азаынан алыспадын.
Ат мініп,ит жгіртіп,с салмай-а,
азаны алытпаан намыстарын.
Билеттен аямайтын сіздер ана
Бейнетпен тауып жрген табыстарын.
-озады сіздер келсе делебемні,
Мен сонда селдетермін,себелермін.
Арырап Азаттыты жырламасам,
Аралап домбыраны неге келдім?!
лі де білмей жрген адамдар бар,
Бл кнге айтып алай ие болды?!
Сарбаз бо(лы)п райсыны баба жрген
асында Абылай мен Кенелерді.
Артында райсыны ата тран
Мзжарыш лихандай кемелерді.
Кім білсін анша батыр жатыр екен,
Астында белгісіз бо(лы)п тбелерді.
Дл кеше тек айрат пен Ербол емес,
Жандары ыршын кетті-ау кп ренні.
Сондытан,Туелсіздік кні деген,
Барлы аза баыта бленер кн.
Тариха кірмей алан тлаларды
Ерлігі бір ст болса еленер кн.
алып кеткен тааларды тасасында
Білейік шын ебегін шегелерді.
-Адамзат бір-бірімен ас болалы,
Жер шін жерге кіру басталалы.
Садаасы еді ой бейбіт кнні
Бабамны тккендер мен шашан аны.
Еркіндік,елдік пенен тедік еді,
Елімні ежелден-а басты арманы.
Сйеміз содан бе екен кк аспанды,
Секілді айдын клді асалдаы.
Байраымны зі де аспан тстес,
Айтпай-а тсінікті астар мні.
Кнім тр сол байрата клімсіреп,
Шуаын шаттанатын шашан маы.
алытап анат жайып ыраным тр,
Баылап балапанын асардаы.
Елтабамда киелі шаыра тр,
Болмайтын бз біреуді баспалдаы.
Баса,баса,ажап ой нранны
«Алтын кн аспаны»-деп басталаны.
Осындай ккке мар кк брі елді
Жлдыздай ламасын бастан баы.
Ешкім де ол-аяын байлай алмас,
Азат кн,аша блттай аспандаы.
-Астарлап айтушы едім снгілеп жыр,
леі туа бермем лбіреп жыр.
Мен енді арсыласа брылайын,
зілім демесе екен сілділеу бір.
Арсиял,Митхал дейтін нді байы,
араанды кмірін гілеп жр.
ара жер астында алып анша шахтер,
Жарлары ара жамылып мды болып жр.
Баса емес,мен білетін Алматыда
аншама аба саал нділер жр?!
ай арнаны осса да нді сериал,
Ене мен келіндері лгі болып жр.
«йлену тойымызды нділерше
Жасаймыз»-деп анша жрт жынды болып жр?!
Дей крме бл сздерді жай тспалы,
Кшім бар барыса да,айыса да.
Ганги менен Метхунны інілерін
Кре-тын болды ой ай тста да?!
Бамбейден бгін шып келгендей-а,
асымда отыр міне айыш ара.
ндіні жігіттері кіленіп,
Араласа бастаан ба айтыса да.
Бл жерде н де тпейді,би де тпейді,
Ал,енді олдасбасын айтіп шара?
«Агая,агая»-деп ашасын-ау,
Айтыста не бар еді,байс бала?!
міржан Кпбосын:
-Ааа іні айтса сз ауырын,
«Бірі»-деп баалаймын«мазаыны».
ндіске тріміз кп сааны,
Ойыа бермеді ме маза бгін?
«Агая,агая»-деп алжындайсын,
Бар ме еді міржанмен бажалыын?
Бауырым,Бамбейіді не ылайын,
Жааарадай транда з ауылым?!
Ганди мен Метхунііз мртебе емес,
Скенні сатап жрмін тазалыын.
Буддамен будандасып жргенім жо,
Мсылманмын,естіген азан нін.
Жасынан ара ла лын мініп,
Ат стінде шыраан ажап нім.
Сиыра сиынатын ндіс емес,
Жылысы кп ауылды азаымын!
-кілі айдан крді брігімді?
Соа бер,соаныша крігіді.
Тамырым-Са пенен н,тбім-Тркі,
азаты бір лы едім кгі нрлы.
Ат стінен рухымды ешкім баспас,
«Байс»-деп,баспа мені кілімді.
Ол рас,Миттал дейтін ндіс келіп,
Саумалдан сорып ішті-ау кбігімді.
згеге доллар ылып сол сатады,
ара жерден азып а(лы)п кмірімді.
Лондонны биржасын да саудалайды,
Теміртаудан дірген темірімді.
Темірім мен кмірім садаа ой,
Шахтада анша ырды мірімді?!
Шетелден инвестиция тартан кезде,
Шынымен,бізді аза кп рынды.
Алатаудан бері асып ытай келсе,
Сені де иындатар міріді.
Сондытан,ара ытай аптамасын,
Тоздырып Жетісудай ірімді.
ара ытай аптаса,Бар айтан,
Мрдеді азып жейді-ау кмілулі.
-Длдлдер от ауызды ойын а(лы)п келді,
Блблдар сандуаштай сайрап келді.
Бойымдаы шабытым шыдатпастан,
Бгінгі Туелсіздік тойа а(лы)п келді.
Аайын,уанышы тты болсын,
Аз жылда Азаттыым жайнап келді.
Сарыараны кіндігі-з Жааарам,
Беліме бес аруын байлап берді.
Ккшетау кк шапанын кигізді де,
Ерейментау Байшбар сайлап берді.
Арадаы тмарым-араралы,
Найзамны штарын айрап берді.
«азаты лтты рухын бір ктер»-деп,
арт лытау олыма байра берді.
Ассалаумаалейкум,з Алматым,
Шапалаы бойыма айрат берді.
Ба сынауа Алатауа келіп трмын,
Тлеткен небір текті айраткерді.
-Сайраан бау-баша мен тоайда да,
Сен маан емессі-ау оай бала.
згеге «ндіссі»-деп айтпай трып,
Аузыа боларсы абай,бала.
Кздері сыырайып,аза мысты
Басаратын аумайсы огайа да.
олдаса Алматыны халы мына,
Айтысты басталанда салты мына.
азаа тк ештее бйырмады-ау,
Тадырды тзгем талай салынына.
й,кріс,байлыымны брін жедін,
Ешкім бгет болмайды-ау арынына.
Кимсі бе,Лисі бе,Огайсы ба?
Кім сені су бркіп жр олтыына.
Халыма бліп бермей,тыып жейсін,
Брі алай сияды аузынына.
Бабамны домбырасына жетіп кел(іп)сі,
Даламны тоймады ба алтынына?
Сатып алып жрсе де доллар нді,
Бл айтыс емес саан ол брамды.
Жрсін аам-нерді шырашысы,
рлата оймас сосын мол мрамды.
Мен де оай бермеспін,кмейіме
Жаратан,оыр н мен ондыр нді.
Сйегіме таба ой кріс алса,
Сйінбайдан а(лы)п кеткен домбырамды!
Рстем айыртайлы:
-Кеткендей ккірт тиіп шырпыыза,
Ашуы атып шыты-ау сыртыыза.
«ндіс емес,жылылы елді лымын»-деп,
Жайыды жайып салдын жртымыза.
Тек сен де емес,сол жылы трт тлікті
Ішінде е жаыны лтымыза.
Е сыйлы адамына ат мінгізу
Ескірмес бір дстр бар рпымызда.
Мінсен ат,ішсен тама,кисен киім,
Ішкенде тамсанбайды-ау кім ымыза?!
Жылыа иын біра,азіргі ст,
Шп табу алы ар мен крті мзда.
Одан со асыр дейтін ас жауы бар,
Кнбейтін ырылдаса ырымыза.
Сен болсан «жылышымын»-деп отырсын,
Сзіді сатсайшы-ау трыыза.
Жылышы болса азір жрмес пе еді
Мз атып саал менен мртыыза.
Айыра сеніп алып айтыс кусан,
Тие ме тайды еті ртыыза.
Жылышы болсан,тездет,тауыа бар,
Тыма киіп,оранып тылпыыза.
Сен мнда маан тиісіп отыранда,
асыр тиіп жатпасын жылыыза.
-Ал,онда,сыбаа кел,й ымызды,
Дстрді жаласаншы-ау сйтіп ізгі.
Мен де бір ойлы ауылды азаы едім,
Сенбесе,иіскеп кр иісімізіді.
Сен де мені тірік танымай а(лы)п,
Атты-ау айдалаа шитіізді.
Араба сатпады тым болмаса,
Саалды домаланан кейпімізді.
Біз жата емес,крістер сіз жата кп,
Кен тгіл,киіп жрген китімізді.
Солара атты кпелі секілдісін,
Жатырмай сатасын сиымызды.
Байаймын,бір оиа болды ме екен,
лі де бзып жрген йыызды.
Бір кріс рлап сойып жеп ойан-ау
Кшік кезден бірге скен итіізді.
-«Біреуді тас аттын тныына»
«Жасады»-демес елім«ірі кн».
Аайын,алжынменен араыздар,
Мынадай рдастарды ылыына.
Біз йткені,кп лтты мемлекетпіз,
Ішінде бар саы,лыы да.
Ешкімге« кет» демейтін онажай едік,
Тиіспей адам тгіл,шыбынына.
Елбасы да ерекше еміреніп,
«гейсі»-деп айтпайды бір лыа.
Осы ке пейіліні крінісі
Оларды орман болды-ау шыбыы да.
Бір уыс бидай срап келген жандар
Отырды диірменні тырына.
Бір жтым суа зар бо(лы)п келген жандар
ожайын болды бгін дыыа.
азаым,сен осындай арайлы елсін,
ашаны арайлы елді анай берсін?!
зге лта айта-тын кпем де бар,
Мейлі,мені дшпан санай берсін.
«зім» деп жрген кезде зегінен
Тепкені,сір,кімге оай болсын?!
Мысалы,Илья менен Головкинді
«аза»-деп баласына балайды ел шын.
Трт бліп тн йысын тбелессе
Деп тілейді-«тгелін сабай берсін».
Крісті конькиші лы Денис Тенді
«озым» деп тойлатансы талай жеісін.
Кше аттарын азаша згерткенге
арсы шыты лт зге талай крші.
Бабасы баса жерде жатандарды
Баласы билік айтса алай дерсін.
Трде отырып тс жесін,жамбас жесін,
Алайда,шаыраа абай болсын.
Тойып алып ткірмей табанына,
Келген жолын тауып а(лы)п арай кетсін.
-мытып барамын,айтпашы,
зіне айтар назым бар,
міржандай сйреген.
«Ат мар» дейді ел сені
Шартараптан жинаан
Тлпарды небір тйынын.
«Туір ат бар»-деп естісе
Тыншымайды екенсін
Тигеніше йрыы.
Берсе алып олынан,
Бермесе тартып жолынан,
олданады екенсін
Барымтаны да имылын.
Сабыр сата,сен зі,
Алатауа келмеуші е(ді)
Алланы ара бйрыын.
зін айтан Сйінбай
Атаызды ауылына
А(лы)п келдін андай пиылын.
Мнда да небір жйрік бар,
Жйткісе желге статпас,
Жалыны менен йрыын.
Нпсі деген иын ой,
Жрегіне кіріп а(лы)п
Жргізетін билігін.
самайсын сен зі
«Алам»-деп келген адамаа
«Алтын домбыра сыйлыын».
Айтысты сылтау ылып а(лы)п
Айдап кеткелі келді бе
Жетісуді бір жйрігін?
міржан Кпбосын:
-азір ыс Алматыа ашы кктем,
Кн нрын Алатауа шашып кктен.
лтым дейтін лыды ры ылып,
Рстем шаппа-шапта ашы кеткен.
Жылы рлайтын баукеспе мен емеспін,-
Жртымны аынымын жат тккен.
Біреуді ала жібін аттамадым,
Кне нермен мірімді баытты еткем.
ры десе Кулагин,Маскеевичті айт,
Байлыыды жатыр-ау басып кптен.
Намысыды рлаан гей клубты айт,
Абыройыды айрандай шашып тккен.
рлышыны ккесі-Храпунов ой,
Жеріді сатып-сатып ашып кеткен.
-Рстем,ай сзііз тйін бо(лы)п тр?
Бірдеме айтсам,таы да дейімдеп тр.
зіні айтуына араанда,
Сзіні алды болды-ау биылы ткір.
Жайлауа емес,оама арасайшы,
Аш кзденіп бір-бірін жиін деп тр.
Ана тілін білмейтін шенеуніктер
Сипаанды білмейтін сиыр бо(лы)п тр.
Дінні атын жамылан содарлар кп,
райсысы бір-бір секта йым бо(лы)п тр.
Ар-намысын рлатан кшелерде
ыздарды бар ымбаты-киім бо(лы)п тр.
Еркекке еркек йленіп,ал,ыза ыз,
Жастары киін кетті-ау киін кеткір.
«Шыдыты айтад(ы)»-деген азаматтар
Билікке жаынуа бейім бо(лы)п тр.
Ерте-а ызметінен а(лы)п тастайды,
Ккелерім сйлесе жиында ткір.
Кітабын ткізе алмай жазушы жр,
Берілер алам аы тиын бо(лы)п тр.
Кзіммен осыларды кріп трып,
Кілім алай-длей иын бо(лы)п тр.
Жылыны рлананы ештее емес,
Рухымны рлананы иын бо(лы)п тр.
-Ол рас,жылышы едім ры салан,
Соыма ту биені жыып салан.
Айтыстардан шеттелуші е(ді)м,
Жазда жайлау,ыстыгні ыстаудан шыып шаруам.
Ат басын Алатауа алаш брдым,
ар бекіп,йір жылым тынышталан.
«Жылыды асырлар жеп кетпесін»-деп,
пай алын келе ме рысаннан?
Тс таысы жоалып кеткен азір,
анымыз астыа кп жысаннан.
«Елміз»-деп-«кк бріні тсін емген»,
Есемізді яламыз тік стаудан.
Дкейлер вертолетпен аа шыса,
Мы жыртышты ртады бір шаннан.
Соларды арасында біреуі жо,
ылмыскер ретінде шын сталан.
Мені туан Арада арар бітіп,
Сені туан азайды Шыыста арлан.
Жо брі айтып,ау,Рстем,
Не пайда мадай шеке тырысаннан.
Даланы асырларын автоматпен
аланы «асырлары» ырып салан.
-мірді ызыатын слуына,
лені ызыатын тныына.
Рстем,тай баласы болансы ба,
Жылыны келіп трсын ымына?
кеізді есімі Тай болан со
Асылды сен сайсын сыныына.
Отыза келгеніше баладайсын
Мініп а(лы)п шапылайтын шыбыына.
Азынаан санасы-ау жылыларды
Баулытап ілгенмін рыыма.
айырып ры салып бір айтайын
айыртай ккемізді лынына.
Рстем айыртайлы:
-Жалынан статпайды-ау нан жалан,
Пендеміз жетсек пе деп марланан.
«айыртайды лынын стаймын»-деп,
кеме ауыз салды-ау мынау бала.
рыын ыры метр болса-даы
Бауырым,тк пайда жо бл арманнан.
йткені,мені кем айыртай да
Айтысты тлпары еді-ау тмарланан.
Жылы мінез азаты есіміне
Ат пенен тай сзі ой сыар болан.
Мысалы,Слтанмахмт Торайыров
Кнге де анат аан ыран болан.
Тубе айтам Тайды лы боланыма
Басадай тк шара жо уананнан.
Мен тгіл,адамзаттан озып кеткен
Абайды кесі де нан болан.
-Деп айтар-«Орда жаман»,«Сарай жаман»,
Таны адірін білмейді-ау арайлаан.
«иын заман болды»-деп ел айтып жр,
Жн болар айтар сзге абай болан.
Бл заман ашан оай болып еді,
Са пен нны кезінен солай болан.
Заманы оай болса Тркілерді
Неліктен аттан тспей жау айдаан?!
Заманы оай болса,Абылайды
Дат айтып Бар неге маайлаан?!
Заманы оай болса,запыран жтып
Зарланып тті неге Абай дана?!
Заманы оай болса,Ахметтерді,
Оларды ит жеккенге неге айдаан?!
Заманы оай болса Мстафадай
Неліктен шетте жатыр талай баба?!
Неліктен анша аза аштан лді
Жетпіс жеті атасы мал айдаан?!
Сондытан «Заман иын»-дейтін кезде,
Жн болар алдыменен соны ойлаан.
Тарихтан таразылап крііздер,
Кімге иын,ал,кімге оай заман?!
-Азат кн тосан бірде еніп клді,
Бізге Алла сттілікті серік ылды.
уанып бркімізді аспана атып,
Бар адамзат бауырындай болып трды.
апаны айара ашып тастаан со
Доспен бірге дшпан да келіп кірді.
Еуропа есірткісін егіп тынды,
Батыс ке(лі)п жалааштап желіктірді.
Адам тгіл,дін кіріп неше трлі,
Ес білмеген жастарды еліктірді.
Ішіне іріткі са(лы)п миссионерлер
Ошаы сан отауды сніп тынды.
Кесіртке бо(лы)п келгендер аырында,
Айдаар бо(лы)п айбатын шегіп трды.
Ал,бгін заман баса осы кнгі
Хал кесі тауып жейтін несібіді.
Ол кезде жаа тіккен жас отау е(ді)к,
Жааы кемшіліктер кешірімді.
Ал,бгін есті жиып,етек жауып,
Тзейтін кнге жеттін бесігіді.
уалап мысы тілеу меймандарды
Болмайды бекітпесе тесігіді.
онаы билей-тын жаман йді
ожайыны боланны несі нды.
Кім келсе де кідіртіп босаада
Жнін срап «айт»-дейік«есіміді».
адірсіз й емеспіз кім крінген
апай кіре беретін есігіді.
-Жаланда мынау,жаланда,
Арманда,аза,арманда.
мітті оты снбесін.
міржанмен айтыссан,
Бл бала айтып кетпей ме
мір жайлы термесін?!
Дниеге келген сбиді
йысын ешкім блмесін.
Біздерге мір сыйлаан
адірлі ата-аналар
асірет айы крмесін.
мірден ткен р ммін
Жннатты ашсын пердесін.
ан жзді ара беттілер
мірге млде келмесін.
мірден тіп кетсе де
Бабалар айтып кетпеп пе ед(і),
«Ажалды ешкім женбесін»?!
Мен сол ажалды натам
Алатын кезде азаты
Ру менен жзге блмесін.
Тілектен тйін жасайын,
Созбалай берем(ін) мен несін?!
артайып лсін р аза,
айырып ешкім лмесін.
-Айналайын,міржан,
Біріктірген біздерді
Айтыс дейтін алып кй.
Айдынына айтысты
Жыр блаыды лі й.
Араа слем айтайсы,
Айта-тын брі жыр,
Тарта-тын брі кй.
Кпбосын ата секілді
Кп балалы ке бо(лы)п,
Немерелерінен тары тй.
«арсыласы да айтсын»-деп,
арап отыр Жрсіндей,
ара нарым неки.
Айналайын,Митхуным,
Дурикин бари куй,
Аятай ой канеки.
міржан Кпбосын:
-Баыта ене бермей жаашыл бір,
Аайын,брыныны баасын біл.
Кешегі «тай» есімі,«бай» есімі,
Мен азапын дегенге жарасып жр.
Бгінгі азан шаырып ат оярда
Жастарыыз кімменен санасып жр?!
Иззабела ана да «Ананди,Митхун»-деп,
«Жагдиш»-деп еркелетер баласын бір.
Киноны кейіпкері есімдері
Ет пен тырна секілді жанасып жр.
Тлжаты,тегін де ауыстырып,
Ол алса шекарадан рі асып жр.
Сирияа кеткені былай трсын,
Сериалды соында адасып жр.
РРРлпль
-«Индия»-деді сен мені,
«Кріс»-дедім мен сені.
Сол сзді бгін ойласам,
Басады бір м есені.
«міржан»-десі ел мені,
«Рстем»-десі ел сені.
Себебі,бізді емізген
аза ананы емшегі!
Пта табынып сйылан,
ара сиыра сыйынан,
Арулап кмбей а тнін
ртеп жіберуге бйыран,
Бойымда аза намыс бар,
Индия болым келмейді.
Мыртиан ана бойы бар,
Не талдап трар ойы бар,
Сыырайан кзі бар,
Біз тсінбейтін сзі бар,
Брышты крсе жайнаан,
То иттен соым сайлаан,
ос мемлекеті блініп,
азаны блек айнаан,
Намысым барда азатай
Кріс те болым келмейді!
Са пенен ннан жаралан,
Азуы арыс абадан,
Алтыннан сауыт таынып,
Астында аты жараан.
астасан жауын илеген,
Дшпаны орып именген.
Тркіден алан тыммын
Аспанны астын билеген.
азаты басын раан,
Билігі елге наан.
аза хандыын ныайтып,
Алладан медет сраан.
А киізді стінде
азаа берген анты бар.
Асйегін кірлетпес,
Бойында биік салты бар.
Керей менен Жнібек,
Есімнен алан «Ескі жол»,
«аса да жолы» асымны,
Абылайдай айбарлы,
Хан Кенедей айдарлы
Хан аза болым келеді.
Тілімні болан негізі
Бірлікті болан негізі,
Білімні болан теізі,
Тбемдегі Тле би
аз дауысты азыбек,
йтеке би данышпан,
Би аза болым келеді.
Намысы бойды кернеген,
Кіндігі бір елменен,
алма пенен жоарды
Алтай таудан асырып,
Тоымдай жерді бермеген.
Есет батыр мен арасай,
абанбай менен Бгенбай,
Жнібек пен Баяндай
Нар аза болым келеді.
Желтосанда кешегі,
Алмас ылыштай жалт еткен.
Жауазын бозда мырын
Ел шін кеше сарп еткен.
Рыслбеков айраттай
Ер аза болым келеді.
Абайдай ойды астары,
Жамбылдай жырды дастаны.
Махамбеттей нараса
Мажандай сезім аспаны.
Маалидай арынды,
Жмекендей крделі,
Тлегендей айбарлы
Санасын елді оятан
Жыр аза болым келеді.
Брін айт та,бірін айт,
Айтысты сыйлап келетін
Ау,аайын,здерідей
Мен аза болым келеді.