Болатты бойлы серпімділік модулін анытау

Жмысты масаты.Гук заын эксперименталды жолмен тексеру жне болатты серпімділік модулін созылу деформациясы арылы анытау.

Негізгі тсініктер. Созу процесіні бастапы кезінде кп металдар шін лгіні абсолюттік бойлы деформациясы оан сер ететін кшке тура пропорционал [3, 11].

= . (11)

Болат материалдарда Гук заын тексеру шін созылу диаграммасын аышты шегіне дейін «кш» – «абсолюттік созылу» координаталарында трызу керек. Алынан диаграмма – тзу сызы (6-сурет).

Гук заына сйкес келетін бойлы серпімділік модулі (11) формуладан аныталады:

Е = , (12)

мндаы: N = P – бойлы кш, Н (кг);

– есептеу зындыы, мм;

А₀ – иманы бастапы ауданы, мм².

Тедеуде =const, онда E = , яни Е анытау шін лгіге сер етуші кш (Р) пен осы кш тудыратын деформацияны лшеу жеткілікті. р трлі материалдарда серпімділік модулі (Е) оларды атады асиетін сипаттайды (материалдарды здеріні пішіні жне лшемдерін згертуге арсыласу абілетін). Серпімділік модуліні лшемі кернеу лшеміне сйкес келеді.

Геометриялы жаынан серпімділік модулі диаграмманы тзу сызы блігі мен абсцисса сі арасындаы брышты тангенсін крсетеді.

жне P = A₀ деген байланыстарды ескере отырып диаграмманы - координаталарында айта трызуа болады. Диаграммадан

E = немесе E = tg , (13)

мндаы: = tg – const;

– абсцисса сімен диаграмманы тзу сызы блігіні арасындаы брыш.

Серпімділік модулі материалдар шін негізгі серпімділік сипаттама болып табылады жне кптеген есептеулерде олданылады.

лгілер, лшеу приборлары жне сынау машинасы

Бойлы серпімділік модулін анытау шін олданылатын имасы тік тртбрышты лгіні лшемдері: в₀ = 5,8 мм; h₀ = 31,4 мм. лгі арнайы згіш сынау «Р-5» машинасында сыналады. лгі деформациясы рычагты Гугенбергер тензометры арылы лшеніледі. Приборды базасы = 20 мм, лкейту коэффицинтеті к =1000 есе (7, а,б-сурет)

Жмысты жргізу тртібі

Сынаушы машинада орналасан лгіні орталы блігіне бір-біріне арама-арсы екі тензометр бекітіледі.

Жмысты алдында тензометрді тілі нлге ойылуы тиіс.

Кшті сатылап сіргенде жне кеміткенде лгідегі деформацияны мні аныталып, кестеге жазылып алынады (3-кесте).

3 кесте - Тжірибеден алынан шамалар

лгі	Клденен иманы деформацияа дейінгі лшемдері	С=	P_i	=km	E_i=	E_ор=
h₀	в₀	А₀
мм	мм	мм²	мм/см²	кг	мм	МПа	МПа





Ескерту: m - тензометрді крсеткіші, мкмм; n - тжірибе саны.

Тжірибені атесін есептеу

= ,

мндаы: Е_т – серпімділік модуліні кестелік мні;

Е_э– серпімділік модуліні тжірибе арылы аныталан мні.

Тжірибе жзінде табылан Е мніне сйкес материалды трі 4 кестені кмегімен аныталады.

6 сурет. Жмса болатты созылу диаграммасы.

7 сурет. Тензометрлерді лгі бетінде орналасу схемасы.