Электр лшеуіш ралдарды осу жне тізбекті баса элементтері.
Ток кшін лшеуге амперметр олданылады, ол тізбектей жаланады жне зі арылы бкіл лшенетін токты ткізеді. Амперметрді з кедергісі 
-тока сер етпеу шін тізбекке осылан 
кедергіден аз болуы тиіс. лсіз токтар детте магнитометрлік амперметрмен лшенеді, себебі оларды растырылуы жетілдірілген, сондытан да сезгіштігі те жоары. лсіз токтарды лшейтін ралдарды миллиамперметрлер (1мА= 
А) жне микроамперметрлер (мкА= 
А) деп атайды.
Егер лшенетін ток амперметрді лшеу ммкіндігінен кп болса, онда ралды лшеу шегін арттыру ажет. Траты ток тізбегінде бл масатта шунт деп аталатын кедергі, ал айнымалы ток тізбегінде-трансформатор олданылады.
1.4-сурет.
Шунт - деп лшеуіш рала параллель жаланатын 
кедергіні айтады. Кейбір жадайларда аз (кп) токтарды лшеуге ыайлы болу шін ралда бірнеше шунттар болады. Нерлым шунтты кедергісі амперметрді 
ішкі кедергісінен аз болса, сорлым рал арылы ток аз теді. Шунтталан амперметр электр тізбегіне тізбектей жаланады.
Амперметрді ішкі кедергісі , лшеу шегі 
болсын делік. Осы ралмен -дан n есе кп І токты лшеу ажет 
. Ол шін 1.4-суреттен электр тізбегін жинаймыз да шунт кедергісін -табамыз. Амперметр мен шунт параллель жаланандытан олардаы кернеу тсуі бірдей, сондытан:
(11)
Осыдан
(12)
Тізбектегі толы ток Кирхгофты бірінші ережесі бойынша мынаан те болады:
(13)
Осыдан 
анытап /12/ формулаа оямыз. Сонда:
(14)
Яни шунтты кедергісі амперметрді ішкі кедергісінен (n-1) есе аз болады.
Вольтметр потенциалдар айырымын лшеу шін олданылады. Ол тізбектегі потенциалдар айырымы (кернеуді) лшецтін блік штарына параллель жаланады. Вольтметрді осанда тізбекте згеріс болмас шін ралды кедергісі 
, ол осылан блік кедергісінен кп болуы керек. 1.5-суретте АВ блігіндегі кернеуді лшеу шін вольтметрді осу крсетілген. Вольтметрді лшеу шегін кеейту шін оан тізбектеп осымша кедергі 
, осылады. Мына 1.6-суретте осымша осу крсетілген.
1.5-сурет. 1.6-сурет.
осымша кедергісі бар кернеуін лшейтін тізбек блігіне параллель жаланады. 1.6-сурет бойынша АВ блігіндегі кернеу U вольтметр вольтметр кедергісі мен осымша кедергі 
-ы кернеуді осындысына те болады:
(15)
мна 
- вольтметр арылы тетін ток кші. Ом заы бойынша:
(16)
мнін (15) формулаа ойып, вольтметр кедергісін былай табамыз:
; 
(17)
мнда 
осымша кедергіні осанда 1.6-суретте вольтметрді лшеу шегіні неше есе скенін крсететін сан.
Галванометр деп те ( -нен де) аз токтарды, кернеулерді жне электр зарядтар млшерін лшейтін сезімтал ралды айтады. Тізбектегі ток кзін згерту шін оан згермелі кедергі-реостат немесе кедергілер магазинін осады. олданылуына арай реостат ртрлі болады.
Лабораторияялы жадайда шамды реостаттар (бірнеше зара параллель жаланан шамдардан тратын) олданылады. Токты реттеу тізбекке осылатын шамдарды санын згерту арылы жргізіледі. азіргі уаытта жылжымалы тйісу тетікті реостаттар кп олданылады. Бндай реостаттар шифрдан жасалан (изолятор) цилиндрге оралан меншікті кедергісі 
кп сымнан жасалады. Міне осы оралан сымны стімен тйісу тетігі жылжиды да тізбекке осылатын орам санын /басаша айтанда кедергіні/ згертіп отырады.
1.7-сурет
Реостат тізбекке А ысышы арылы осылан, ал ол жылжымалы тйісу тетігі Д жне В,С /клеммалары/ ысыштары арылы жаланан. Д жылжымалы тетігін озай отырып, АС аралыындаы кедергіні О-ден 
дейін згертуге болады.
Катушка тріздес жасалан кедергілері белгілі ткізгіштер жиынын кедергілер магазині дейді. Бндай ларды сырты бетіне декадалы -0,1; 1,0; 10; 100 т.с.с. кбейткіш сандары крсетілген ысыштар орнатылан. 1.7-сурет Декадаларды кмегімен керекті кедергіні алуа болады, ол барлы кедергілерді осындысына те болады. Жылжымалы тйісу тетігі бар реостаттар кедергіге беретін кернеуді згерту шін де пайдаланылады, бл жадайда рал потенциометр деп аталады.
1.8-сурет
Бл жадайда ралды тменгі ысыштары В жне С ток кзіні штарына, полюстарына осылады, ал Д жне тменгі В жне С ысыштарды бірі сырты /салматы кедергіге осылады.
Д жылжымалы тетігін ВС бойымен озай отырып, кедергідегі ток кзіні э..к. байланысты кернеуді 0 ден Umax вольтке дейін згерте аламыз.
5. Жмысты орындалу тртібі.
1. Берілген панелге бекітілген ралды андай шаманы лшеуге арналанын, жмыс істеу принципін, жйесін анытау, баса да сипаттамаларымен танысу;
2. ралды лшеу шегін, (5) жне (7) формулалар кмегімен блігіні нын, сезгіштігін анытадар;
3. (9) жне (10) формулаларды пайдаланып рбір ралды крсетуіні абсолют ателерін анытадар, малімні айтуымен ралды бірнеше крсетуін жазып алып, солар шін салыстырмалы ателерді есептедер;
4. Анытаулар мен есептеулерді нтижелерін мына 1.2- кестеге жазыдар.
ралды аттары мен сипаттамалары
1.2-кесте.
| ралды аты | Жйесі | Ток жне керн трі | Длдік класы | лшеу шегі | Шкаланы бліну саны | Блік ны | ралды крсетуі | Абсолют атесі | Салыстырмалы ате | |
| Шкала блігі б/а | Шама лшемі. б/а | |||||||||