Залдан бірінші сра.азір Ботагз айда ? Кейіпкерііз ой ?

— Білмеймін. Баяыда бір араандыда екен деп естіп едім. араандыа мен бір-а рет бардым. Слем берейін деп, срастырып едім. Ботагзді ешкім білмеді.

Екінші сра."Аиат пен аыз" кейіпкерлерінен кіммен байланысыыз бар ?

— Бауыржан Момышлыны баласы Баытжанмен тыыз байланыстамын.. Ол кесі туралы романы екінші кітабын жазып бітірді. азір шінші кітабын жазып жатыр. шінші кітапты бір тарауы кесіні досы маан арналанын айтты.

шінші сра.Халима апай туралы кітабыызды ашан шыарасыз ?

— Бйырса, алдаы жылы шыып алар.

Тртінші сра.Демеушііз кім ?

— Нртай. Нртай Сабильянов ажап адам! ажап азамат!

Бесінші сра.Мхтар л-Мхаммедті "Аиат пен аызды " да айта шыарып беремін " дегені де рас па ?

— Рас. "Алдымен 10 мы дана болып шыан "Махаббат, ызы мол жылдар" тегіс таратылып бітуі керек. "Аиат пен аызды" содан кейін кола алармын", — деген Мхтар.

Алтыншы сра.Осындай демеушілер жазушыларды барлыында бар ма ?

— Бір сыпырасында болу керек. Біра, азір демеушілер аындарды емес, кімдерді демегіш болып кетті ой.

Сегізінші сра.Шарап пен темекіге алайсыз?

— Кешегі лы Отан соысында жргенде ара та ішкенім жо, темекі де тартаным жо. Мені сыбаамды солдаттарым блісіп алатын. Соыстан келгеннен кейін трт жыл студент болдым. Онда да ол екеуін аузыма алан емеспін. ызмет істеп жрген кезде аздап ара іштім. Кні бгінгі дейін темекі тартпаймын. Ара алалы да лдеашан! Мені аны білетінім: ара ішпеген — азбайды, темекі тартпаан тозбайды. сіресе, жастар бл екі пледен аула болулары керек!

Тоызыншы сра.ашы болан ыздарыызды суреттерін сатай алдыыз ба? Бар ма?

— Бар.

Оныншы сра.йелііз алай ол суреттерді сатауа жол берді? алай жыртып тастамады немесе ота салып ртеп жібермеді?

— Мені бірінші ашыым йелімні ыз кні имас досы болатын. Екіншісі зі ой.

Одан баса "Махаббат, ызы мол жылдар" романындаы кейіпкер ыздарды (Майраны, Метайды, Тананы) суреттері бар еді. йленгеннен кейін йелімнен ол суреттерді сатауа рсат срадым.

— Оны несін срайсы, сата деді йелім кліп. — Пушкинні ашы болан, хат жазан, кзі тскен йелдеріні брінін суреттерін сатаан ой Наталья. (Н.Н.Гончарова — А.С. Пушкинні йелі). Наталья аылды йел болан. Ондай болмаса та, Абай атамыз айтандай, сап бапаймыз ба апамыза!

Айтпашы, Абай сйген ыздарыны суреттерін сатамаанымен (ол кезде сурет те болан жо ой), оларды брінін бейнесін ледерінде алдырып кетті емес пе? (йелім Пушкин пен Абайды кп ледерін жата білетін еді).

— Мен Пушкин де, Абай да емеспін ой, — дедім мен йеліме ризалыпен клімсірей арап.

— Болмаса да сап бапайсы ба? Ал мен Наталья Николаевнаа сауа тырысайын.

Осылай деп ол кісі мені брыны ашытарымны суреттеріні брін астерлеп, жинап ойды. азір сол алпында сатаулы тр.

Соы сра. Халима апайымызды зге йелдерге лгі боларлы баса да кішіпейілдігі туралы айтсаыз екен.

— Халима апайларыны лгі болмайтын ісі жо еді. Брін айтсам "Джен Эйр" немесе "Консуэло" сияты лкен роман болар еді. Тек кішпейілділігіні ш трін ана айтайын.

Мен жаа кітап жазан кезде р нрсені жайын срап, Халимамен аылдасып отыратынмын. Жазып боланнан кейін, сол кітапа ойсам ба деген таырыптарды тізіп, Халимаа крсететінмін. Халима осы лайы деген атты кітабыма оятынмын.

Одан кейін р жаа кітапты кімге арнау керектігін кеесетінбіз.

"Махаббат, ызы мол жылдар" деген алашы романымды жаздым. Оны бітірген со:

— Осы кітапты саан арнайын, — дедім Халимаа.

Ол басын шайады. Содан со:

— Бл алашы романыды маан емес, зіді сонау Павлодарда жргенде олынан жетектеп кеп, дебиет сарайына кіргізген стазы Ман ааа арна. Егер Ман аа болмаса, сен жазушы емес, кп журналистерді бірі болып алатын еді ой, деді.

Сондытан ол кітабыма мынадай арнау сз жаздым:

Бл кітабымды жас мырды жыршысы жне жас аламгерді жанашыр аморшысы, жалыпас стазы болан жазушы, марам Ман Иманжанова арнаймын.

АВТОР. (1970)

Осы арнаумен бл кітап отыз жылдан аса уаыт бойына здіксіз айта басылып, оырмандар олына тарап келе жатыр.

"Аиат пен аыз" деген екінші романымды бітіргенде:

— Сен де лы Отан соысына атысты ой. Осы роман-диалогты саан арнайын, — дедім Халимаа.

Ол таы да басын шайады.

— Сені мірге келген ке — мені айын атам мен ол кісіні інісі — з аа сол соыста опат болды. Сондытан бл романыды сен маан емес, мені сол екі айын атама арна, — деді содан со.

Мен йелімні айтанын жн крдім. Сондытан ол романымны е жоары жаына мынадай арнау ойып шыардым:

Бл ебегімді брыны "Абзау" колхозыны арыс азаматтары, оны алашы йымдастырушылары, ос коммунист, аайынды Амангелдиндер — Нршайы пен Ниап, сендерге арнаймын.

Ардаты кем, сен 1943 жылды кзінде Украинада опат болды. Сол жылды кктемінде Ленинград оршауында сен аза тапты, аяулы аатайым. Ол кезде баса майданда жрген мен атарыда бола алмадым, олымнан топыра сала алмадым сендерге. Кні бгінге дейін бейіттеріні айда екенін білмеймін. Біра, неміс фашистеріне арсы кресте ерлікпен аза тапандарыды, туысандар моласында жатандарыды білемін.

Осы кітап екеуіні басыа орнатан ескерткішім болсын, лы Отан соысыны арапайым ос жауынгері! Сендерге салан топыраым, бастарыа ктерген кмбезім болсын, кеммен, бауырыммен шатасып жатан барлы белгісіз солдаттар.

АВТОР. (1976)

XX асырда бірнеше дркін айта басылып шыан бл кітап XXI асырды басында жне бір рет басылып шыты.

III

Ол екі романнан кейін "мір рнектері" деген таы бір лкен кітап жазып бітірдім.

— Кейбір баса жазушылар з кітаптарын йелдеріне арнап жатады. Енді мен осы кітабымды саан арнаймын, — дедім Халимаа кітабымны аыры нктесін ойаннан кейін.

Халима біраз ойланып алды. Содан кейін.

— Жо, йтпе. Сен бірнеше рет инфаркт болды. лім халінде жатты. Сонда сені ажалмен алысып, аман сатап алан дрігерлер болатын. Бл кітабыды сол дрігерлерге арна, — деді ол сабырлы трде. Шыаннан кейін бір-бір данасын, олыды ойып, сол кісілерге сыйла. Біз сл ауырса дрігерлерге жгіреміз. Туір болса, оларды мытып кетеміз. з аттары жазылан кітапты сыйлау олара лкен ескерткіш болады. Кейін з ебектеріні жемісі ретінде балаларына да крсетіп жреді. Солай ет.

Орынды сзге алай кнбессі! Солай еттім! "мір рнектеріне" жазан ол арнауым мынадай болып шыты:

Бл кітабымды мені ажалдан арашалап, аман алып алан ымбатты дрігерлерім Антонина Ивановна Максимоваа, Екатерина Шаймажанызы Батырожинаа, Жамал Тлебайызы амшыбаеваа, Нина Алексеевна Бойковаа, Глзада Мкеевна Кшімбаеваа, лихан азабайлы Жсіповке, Марат бдірахманлы Баязитовке жне Мхтар Айтазинге шын жректен арнаймын. Осы арнау арылы баса да барлы а желеді абзал жандара шексіз алысымды жолдаймын.

АВТОР. (1987 ж., 2000 ж.)

Баса йелдерге жазушы кйеулері осылай сыныс жасаса, ешайсысы бас тартпас еді. айта:

— Арнаса арна. Мен кітап арнауа трмаймын ба?— деп шап ете тсер еді.

Ал Халима басын шайайтын.

Бл да оны кішіпейілділігіні белгісі еді.

***

Мені аылшы дос, асыл жарым Халима мірден тіп кетті. Енді жаа кітабымны атын алай оюды, оны кімге арнауымды аылдасатын ешкім жо. Сондытан азір жазып жатан жаа кітабыма зімше "Мгілік махаббат жыры" деген ат ойдым. Бл кітабым ттасымен Халима туралы. Оан з бетімше мынадай арнау жасадым:

ХАЛИМАА

асиеттеп, рметтеп,

Сені махаббатыды.

рпаа лгі болсын деп,

Алаша жайдым атыды.

Сені зілханы.

Егер Халима тірі болса, мені бл арнауыма арсы болар еді.

— Мені кітапа кіргізбе: з йелі туралы кітап жазан жазушы жо. ят болады. ят, дер еді, "ят" деген сзді екі-ш рет айталап.

Егер мен:

— Жазылып ойан дниемді алай жоямын?—деп иналсам, онда Халима:

— Ендеше мені атымды Хадиша, з атынды ділхан немесе білхан деп згерт. Баса барлы таныс адамдарды аттарын ауыстыр. Сонда деректі дние емес, идеядан туан кркем шыарма болып шыады, — дер еді.

Енді маан олай деп аыл айтатын Халима жо асымда. Сондытан бл кітапты арнауын зім ойлаан алпында алдырдым.

Блай еткенім шін, аруаынан айналайын, ымбатты Халиманы рухынан кешірім сраймын.

Жргізуші. (Тарих факультетіні деканы, профессор Сайын Борбасов). Біз мірімізде мндай ызыты кездесу крген емеспіз. Мы рахмет, з аа Сізге! Солай ма, балалар?

Дауыстар. Солай! Солай! Декан. Ризасыдар ма? Дауыстар. Ризамыз. те ризамыз!

(Бл кездесу 2002 жылды 5-ші желтосанында Абай атындаы Алматы Мемлекеттік педагогикалы университетіні тарих факультетінде тті. Баса факультетті де студеттері атысты).

("Жас алаш " газеті, 2003 жылы 15 апан, №20

жне 18 апан, №21)