Зілхан Нршайыов
16.1.1994 ж. Аурухана.
Халима!
алы алай?
Біз аманбыз. Сабина кеше екі рет Ташкенттен телефон соып, Сенін халіді срады. Жаннат та Атаудан телефон соан.
аладаы білфайыз, Оратар халіді срап жатыр. Кеше естіген болатын.
Жанарды азір Жаннр барып алып келеді. Кеше кешке зі телефон соан барамын деп.
Жаннр тнде менімен бірге болды.
Мен кеше, Сені реанимацияа кшіргеннен кейін, реанимация блімінін мегерушісі Мбаракты йіне телефон соанмын. Визиткасын кеше алдым деп едім ой. Ол: аа, абыржымаыз, азір реанимация бліміне телефон соып, апайды адаалап баындар деп айтамын деген. Айтан шыар.
Мен тнде кп йытай алмадым. 3 саат ана. Одан кейін йым келмеді. Сені ойладым.
йым келмеген со зімді-зім алдандырайын деп, тсектен трып, машинкамен автографтарды кшірдім. Содан кейін саат 6-да дрі іштім. Содан со жатып алып едім. Жаа ояндым. Екінші дрімді іше салып, Саан осы хатты жазып отырмын.
Сен аурумен айасуа мыты еді ой. Осы жолы да жеіп шышы. Бріміз соан тілектеспіз.
Ай-на-лайын!
Ай-на-лайын!
Ай-на-лайын!
Кеше Мбарака тапсыранмын. Айшаа да айтанмын.
азір Мбарактар келсе, таы да тапсырып кетемін.
Терезее арап, жзіді кріп, йге айтамын.
олыды ысып, бетінен сйдім.
Сені зілханы.
14.07.2001 ж.
Хал алай? Кеше жазан хатыды аланнан бері бізді жанымыз жадырап алды. "Мен туір сиятымын" деген ш сзі бізді тбемізді ккке жеткізді. Туір болшы, айналайын! Жазыншы, жаным!
Бізді біле алмай жатанымыз мына жадайлар: 1) ан толы тиылды ма? 2) Ac ішіп жатырсы ба? He ішесі? ана глюкоза осып жатанымен, асазана да алжау керек шыар? 3) Гемоглобині алай? Брын да аздау сияты еді, азір млде лдырап кеткен жо па? 4) Температура, давление дрыс па? 5) Таы да хирургияа кшіреміз деп жатан жо па? Глзада: "Мені рсатымсыз ешайда кшірмейсідер. здері ана емдейсідер!" деп айтанмын!"деген. Ол нсау орындалатын сияты ма?
Міне, біз осы жайларды ойлап, мазасызданудамыз.
Балаларды, брімізді халіміз жасы. Балаларды мені баып-ктуінде мін жо: тама то, киім таза, аба ашы. Тек уайымымыз Сен ана.
Кеше Есенберлин озыкрпешті кре алмай алдым деп едім ой. Мен Саан хат жазып отыранда йге кірмей кетіп алыпты. кесіні кітабыны алашы данасын уана жгіріп маан алып келгенде, оны ттытап, бетінен сймегеніме кініп алдым. Кешке айырлы болсын айтайын деп, йіне телефон соып едім, йлерінде болмады.
Содан со шешесіне телефон соып, ттытау айттым. Разы боп алды. Кешке таман озыкрпеш шешесіне де кітап апарып берген екен. Кітап кеше кешке арай шыып, олдарына тиіпті. Шешесіне ол кітапты орысшасын Президентке жібергенімді, оан зімні Ілеке туралы тілек хатымды осанымды айттым. лі жауап жо дедім.
– Жауап болмайды ой. Айналасында жргендер жауап бердірер ме? азір газет Ілекене арсы болан адамды айта-айта матап жатыр ой. Ол тегін емес шыар, — деді ол кісі.
Бізді жаты ыса хабары осы, мама. Халимуша тттіні тттісі болып барады. Мені машинкама мар: зінше клавиштерді тртіп, жазу жазан болады: жесіне хат жазып отыр! дейміз біз.
"алы мал" жайындаы бізді шешім дрыс па?
Зілхан.
Мама
Жаа блімге телефон соып, Сені халіді срап едік. Тнде таы да ан кетті, плазма йды деп дрігер жауап берді. Кеше хатыды аланда мейрам кндері балаларды олына стататын шар сиятанып, кіліміз компиып алып еді. Мына хабарды естігеннен кейін сол шар "пырс!" етіп жарылып кеткендей кйге тстік.
азір алайсы, алам?
Бріміз шатап, бетінен сйдік.
Шаман, келмесе, хат жазып уре болма. Артынан, л жинаанда жазарсы.
Айтпашы, Алмуша Астанадан жаа ана келді. Жаннр мен алия алдынан шыып, алып келді. Динаны халі жасы, бар айысы жесіні сыраты дейді. жем тез туір болса екен деп жылап алса керек.
зілхан.
25.07.2001.
P.S. Айтпашы, Мама, алдыы кні мынадай бір ызы болды. Мен таерте тсектен тра салып, дрімді іштім де, тез ауруханаа баруа амдандым. Жаннр йытап жатан, оятпадым. Дыбысымды білдірмей, тез киініп йден шытым. Емханадан аса бергенде асадап келе жатанымды аардым. Не болды деп, аяыма арасам, екі аяыма екі трлі бтіке киіп шыыппын: сол аяымда кшесі биік ара бтіке, о аяымда тоыма /плетенка/ оыр бтінке. Тоыма бтекені кшесі жо, тайпа ой. Асадап келе жатаным сондытан екен. Баяыда Маны екі аяына бір аяты бтікесін киіп, ызметке бараны ойыма тсіп, клдім. Ауруханаа жетіп алан со, айтадан йге айтпадым. Сол кйімде Сергей Тимофеевичтен Сені халіді біліп, йге айттым. Мені ішке кіргізбеді. Осындай ызы болды. Сен клсін деп айтып жатырмын.
Зілхан.
Ымбатты Халима!
Халі алай, жаным!
Біз бріміз, бкіл жора-жолдас, туыс, достар болып, Сені тілеуіді тілеп отырмыз. Аайын-азаматтар сті-стіне телефон соып, Сені халіді срайды. Алматыдан ана емес, алыс облыстардан телефон соып жатандар да жеткілікті. Бір ана кешегі кнні зінде, 25-шілде кні, 17 адам телефон соты. Брін де ааза тртіп отырмын /мені "трткіш" екенімді зі білесі ой/. Кеше Тараздан /Жамбыл облысы/ Утай Іліможаев досымыз телефон соып, Саан слем айтты. Павлодардан кішкене кнінде Семей балалар йінде бірге скен жетім жолдасы Хантай Елубаева жылап трып, жайынды срады. "Мен барайын ба?" деді. азір жадай ауыр, жер алыс, кн ысты ой. зін де сыратсы, келіп айтесі дедім оан. "Халимадан жаным арты па?" деді ол. Кеше, лы Отан соысы кезінде, Халима айта-айта военкомата арыз жазып, майдана жіберуді тініп, аыры онжылдыты бітіре сала скерге аттананда, Халимадан алмаймын деп, соыса аттананны бірі Сен болатынсы. лімге ол стасып, бірге аттану деген сол болады. Одан арты досты болмайды. Сені сол достыы лі жаласып келеді. Келіп уре болма, Хантайжан! дедім мен. "айтейін, амал не, Катя-Халимамны амандыына тілектеспін" деп жылап трып ол трубканы жапты. Сол сияты Шымкенттен Нржан телефон соты. Атыраудан Серік кніне 2-3 рет телефон соады. Астанадан шырылдап Дина немереміз телефон соып, "Айналайын жемні халі алай?" деп срайды. Семейден Ман мен Хантай кнара телефон соады. Энергетикадан Зейнеп пен Сейдахмет кеше халіді срады. Зейнеп жылап тр: "Ттетайым-ай мені жан жетпес!" дейді. Алматыдан білфайыз бен Зра Ыдырысовтар, Ора пен Мзай Смаловтар айта-айта телефон соып мазалануда. Кеше дрігерлерден Мхтар Айтазин, Глзада Мкеевна Кшімбаева, Мрияш келіні /Мн бауыры екеуі/ телефон соып, тілектестік айтты. Сн Сені сраанда кзіні жасын тия алмайды. Туан бауыр деген осы ой! Ал, тумаан бауыры Трсынбек Ккішев хабарласан жо. Сені реанимацияда жатаныды оан айтанмын. Ол: "Біз ерте ыдырып, он кнге Шымкентке кетіп барамыз" деген. Ол он кн де тті. йіне айтып келген де шыар. айтып келмесе де 13 кн ішінде Шымкенттен бір рет телефон соып, апасыны халін білуіне болатын еді. Ол шін Алматы мен Шымкент арасында телефон байланыс жоа сайды. "Скенні йелі Глбарамнан кейінгі, екінші апам Халима!" деп бір кезде аузын толтырып айтып еді. згерген шыар. Заман згерді ой. Мейлі, зі аман болшы. Аман болса баса бауырлары да жетіп жатыр. Мені курстас досым айсар асымбеков те кнара телефон соып трады. Майя екеуіні атынан айта-айта слем айтып, тілектестік білдіреді. айсар: "Ауруханаа баранында клеке боп асында жрейін" деп те тілек білдірді. Суы бас полковник алисар абдуллинов та кеше телефон соып, халіді срады, слем айтты. Млике айын-сілі бір рет Саан барып, кіре алмай кеткен. Кеше ол да телефон соты. Оны даиы — Дулетті шешесі Глхан бйбіше де телефон соып, тілектестік білдірген. Камал мен Баыт жиендері де йге келіп кеткен.
Мінеки, бізді хабар осындай. Телефон соандарды бріне Сені ризалы слеміді айтып жатырмын. Брі де бізді слемімізді Халимаа мытпай айт деп тінеді. Айтпашы, кршілерден Саынали Сейітов аамыз телефон соып, зіе шын жректен тілектестік білдіріп трады.
Ал кешегі зін ойлап тапан дрігерлерге рмет крсету рсімі те жасы тті. Сен олара: "Мен сияты сексенге жетіп, баытты мір срідер. сексеннен де асыдар. Сендерді мені баып-кткендеріе шексіз ризамын. Сол ризалыымны белгісі ретінде бріе бір-бір конверт сынамын. Мны Халима апаны з олынан тапсыран тбрігі деп абыл алыдар, алаларым!" деген сзі серлі де демі болды. Олар саан зор ыылас, ілтипат білдірді.
Артынан бл оианы телефон соан білфайыз, Ора, Маыш шеуіне айтып едім. Олар: бл брын аза арасында болмаан адамгершілік ілтипаты екен. Бл лтты дстрге кіруге лайы шаруа екен! десіп, Саан шексіз разылы білдірді. білфайыз бауыры: "Айналайын, апатайым-ай, басы андай алтын еді!" деп жылап та жіберді.
Мінеки, ол оианы орытындысы осындай болды. Бізді бл акцияны дрігерлер де, медбикелер де, ктушілер де ешашан мытпайтын шыар деп ойлаймын. Жеке дрігерлерге рмет крсеткен адамдар боланымен, бкіл коллективке мндай сый-сияпат жасаан тек бізді Халима ана болар!
Ал, алдыы кні Маыш досымыз Жанар мен Сабинаны асына ертіп жріп, дкендер аралап, Саан керек жабдытарды брін жеткілікті етіп сатып алан. Ол: "Халимаа осынша кп те, крікті де "жасау" жинаанымыза уаныштымын. Халима жазылып шыса, бл жасау иесіні амандыына тілектес болып та жата береді. Мны зі мсылман дініндегі жасы ырым" депті. Ол кісі ш мрте ажы ой.
зірге айтарым осы, Халима.
Аман бол, айналайын.
зіні, тек ана зіні зілханы.
26.07.2001.
ЕКІНШІ БЛІМ
ХАЛИМАА ХАТ
(Саыныш саздары)
ХАЛИМАА
асиеттеп, рметтеп
Сені махаббатыды,
рпаа лгі болсын деп
Алаша жайдым атыды.
лы италъян аыны Франческо Петрарка з кітабын "Мадонна Лаураны мірімен лімі туралы" деп атап, сонет трінде жазан. Ал мені "Халимаа хатым " а ле лгісімен рнектелді. Екеуі де сйікті йел туралы жыр. рине мен зімді Петрарка талантымен теестіре алмаймын. Жз есе, тіпті мы есе тмен болармын. Біра, Халиманы Лаурадан бір елі де темен емес екеніне бс тіге аламын.
Саыну
Жарлы жетсе Тадырдан
Шыбын жанды иярсы!?
Таудай болып жрсе де,
Тар табыта сиярсы!
Дниені тірлікте,
Дбірлетіп жиярсы.
Соны брі алса да,
Жарды алай иярсы?
Мен лем деп жр едім
О Дниеге жиналып.
Менен брын мірден,
Жарым тті иналып.
лмей алдым мен ре,
Боланнан со жан блек.
Кнде еіреп, жылаймын,
Кзді жасын себелеп.
лер едім мен азір,
Егер оан осылсам.
олтытасып, клісіп,
Брыныдай со рсам!
Ол кн енді бізге жо,
тіп кетті зымырап.
Жер астында жатамыз,
Сйегіміз саудырап.
Архив іздеп, ай жріп,
ала, дала кезбейміз.
Крде атар жатса та,
Онымызды сезбейміз.
Ажал жетпей сен лме!
Деген оны тілегі.
Айтан лер стінде,
Айасып а білегі:
Балалара бас-кз бол,
р асыып нетесі?
Ажал келген стінде,
Мені уып жетесі.
Біра, енді біздерге,
Кездесу жо, кру жо.
Тату мір сргенге,
Жаным риза, кіл то!..
Осылай деп жан жарым,
тіп кетті мірден.
Біра, мгі кетпейді,
Ккіректен, кілден!
13.09.2001.
зіді ойлап крсінемін, кйемін,
Саат сайын рухына бас иемін.
Саынанда суретіді шатап,
ааз-беттен айта-айта сйемін.
алай Сенен айырылдым деп самын.
Таат таппай тауа арай шамын.
лпытатай бетін жылап сипалап,
ша жайып абіріді шамын.
Екі-ш кнде, сулем, Саан келемін.
Келген сайын басыа гл егемін.
асымдаы балалара байатпай,
Кзді жасын теріс арап, тгемін.
Сен еді ой мені шрбат-суатым.
Бар мінімді білімімен жуатын.
Жаз тті де, абіріді ар жапты,
Тоасы-ау, тоасы-ау, тоасы-ау, уатым!
арапайым алпында бек сатады.
Сыра, жзік, не білезік тападым.
Балаларды адал етіп сіріп
AHA деген ардаты атты атады.
Мені андай мпелеуші е, баушы е!
Пле, жала — брінен де аушы е!
Ауыранда палатада кз ілмей,
Су ішкізіп, дертке дрі жаушы е!
ол стасып, асымда ыли жруші е.
зіл, алжы, мысыл айтып клуші е.
Телефонда алыс, жаын достарды,
Хал-хабарын збей срап, білуші е!
Егіз озы сияты едік момаан.
Бізден зиян крмеп еді ешбір жан.
Сыарымнан, серігімнен айырып,
Мені жалыз зарлатты-ау, жасаан!
* * *
Білімді еді Сен менен
Білдірмеуші еді оныды.
Аылы арты, неге,
нері еді толымды.
Брест, Мскеу, Псковты
Архивында отырды.
атар жазып екеуміз
Он бес дптер толтырды.
Мен ауырып жатанда,
Палатаны кзетті.
олжазба оып, ой осып,
Сан гранка2 тзетті3.
Достарымды адірлеп,
Жаынымды жинады.
Байытып мені жанымды,
Басыма баыт сыйлады.
Жан шыар соы стінде
шатап мені имады.
мір бойы уантып,
лімімен инады.
«лді» деуге зіді
Аузым, сір, бармайды.
Есіме алсам — егілем:
Кзімнен жас парлайды.
теріді мірден
Сездірместен тіпсі.
асымнан сырып, аырын,
Ішіме кіріп кетіпсі.
Ойым, миым, кілім,
анымда алан екенсі!
Аырын-аырын алыстап,
Жанымда алан екенсі!
Алыс, жаын — бріне,
Сыйлы болып тті Сен.
суіне лтыны
лес осып кетті Сен!
нсіз жріп Сен маан,
Шексіз байлы жинапсы.
Немере, бала, шбере
Деген азына силапсы!
лпештеп Сен сірген,
Солар мені тірегім!
Кеудесінде соларды
Соып тр Сені жрегі!
«Бірге лейік» дейтын,
Удеміз бар еді.
ол стасып кетуге
Мені кілім нар еді.
зі жойып ол сертті:
«лмей тірі ал!» деді.
«Балалара бас-кз боп,
Назарыды сал!» деді.
сиетіді орындап,
лмей тірі отырмын.
Сенсіз мір — араы,
Кзім бтін, соырмын!
Сені, сулем, саынып,
«Уілеймін!» Жылаймын.
Тадырыма баынып,
Жылаймын да, шыдаймын.
Бірі ерте, бірі кеш
тпек брі жбайды.
Мгі тірі трма жо,
Заы солай дайды!
23.12.2001.
Кшеде, дкен, базарда
Крген сайын бізді дай:
«ыз Жібек апам, аман ба?»
Деуші еді бауыры Тманбай.
лдебіреу кеткендей,
Бар денемді пышатап.
Егілемін кн сайын.
Суретіді шатап.
* * *
Екеу едік егіз озы сияты,
Екеу едік аудай ос ияты.
Жалыз алдым егізінен айырылып,
Маыраан сыар озы сияты.
ол стасып жруші едік жп жазбай.
Кіліміз млдір еді мнтаздай.
Сыйлаушы едік лкен, кіші брін де,
Ешбір жана кін ойып, мін азбай!
Еіреймін зіді ойлап егіліп,
Кзді жасы монша-монша тгіліп.
Ауы-ауы тарылады тынысым
ос абырам кеткендей боп сгіліп!
29.12.2001.