Сені кімге теермін? 3 страница

Сл бетіді сипады.

Кзінде жас млтілдеп,

Мені жанымды инады.

Зейнолла маан туыс,

Аталас аайын еді.

Колхозда комбайн айдап,

Тракторшы болып істеді.

Соысты арсаында,

Ел скерге алынды.

Аттанды тгел Батыса,

ше жігіттер жалынды.

Зейнолланы артында,

Бір жасар баласы алды.

Ботадай боздап еіреп,

Тотасын анасы алды.

Соыс сойанды салды,

Жас жесір кйеуге кетті.

алидолла сбиі,

же олында ер жетті.

Ол жеті жаста еді,

Сен келін боп тскенде.

Сонау Мскеуден келіп,

А бзау дмін ішкенде.

Соыстан соы иын кез,

Біз ауыла жаяу келдік.⁶⁷

лкен-кішіні бріне,

Сен иіліп, слем берді.

йелдер алдынан шыып,

Саан шашу шашты.

Сені зіл даусы нан,

Ол байстар атты састы.

— Есінде екен ой Сені,

Сонда мен не деп едім?

— Басын жарасыдар ма?! — деп,

Мені клегейледі.

Дуылдаан йелдер,

Бір ст іркіліп алды.

Брі аумалап мені,

йге кіргізіп салды.

ке, шеше де жо,

Біз иен йге келдік.

ттытап келгендерге,

Стсіз ара шай бердік.

арттара талан ойылып,

Жастар уыстап бидай жеді.

лкендер кемді айтып:

«Орнында бар оалар!» деді.

Бір кезде атты баыран,

Ешкіні дауысы шыты.

Мйізінен сйреп кірді,

Бір ара кемпір мыты.⁶⁸

Аайын,ауылдастар,

Келін айырлы болсын!

Алты жыл аырап тран,

Бл йді іші нра толсын!

Нршайыым тірі болса,

Той дрілдейтін еді.

Мына шалдар тоя ет жеп,

Кмпиіп, клімдейтін еді.

аарлы жттан шыан

Ары атта жал бола ма?

Иесі соыста лген,

Иен йде мал бола ма?

Мынау мені жалыз ешкім,

Сйрелеп, келдім тойа.

Аштан ліп алмаспын,

р жаным трса болды!

Ерте кнді кеш ылмай,

Жігіттер, пыша алыдар.

Мына ешкіні сойып,

Етін азана салыдар!

Келін тойыны дмі деп,

Жеткенше ауыз тиіндер.

Бл бізді соыстан соы

Бірінші тойымыз екенін,

мытпай, еске тйіндер

Алашы келініміз деп,

Келінді ардатадар.

Сыйласу, рметтен арты,

мірде ызы не бар?! –

Деген Тотасын апа,

Сені есінде болар.

— Ол оиа ешашан

Емес ой мытылар!...

Осылай деп Сен таы да,

Кзіе іркіп, жас алды.

Ол кезді еске тсіріп,

Елеске бір амалды.

— Зейнолла аа — айнаа,

Мына тізімде тран -

Сол ара кемпірді лы,

Бресте болан рбан.

алидолла оны лы,

Таудай азамат бгін.

Жр азір «А бзауда»,

Аралап ауылды жгін.

Осылай сырласа жріп,

Талай таныстар «тапты».

Он-он бес кндей болып,

амалды есігін жапты.

Жолаушы жайымызды айтып,

Обкомнан машина алды.⁶⁹

Белорусь батпаын кешіп,

Мен жрген жерлерге барды

— Бізді азаткерлер! — деп,

Белорусьтер арсы алды.

Мектептерде кездесу тіп,

Шкірттер де мз боп алды.

йткені Сен олара,

Уыстап кмпит берді.

Таратты алып баран,

Алматы белгішектерін.

Таданды олар белгіден,

Алатау тласын кріп.

Жргендей болды сол жерден,

ып-ызыл апорттар теріп.

Мншк пен лияны да,

Бейнелерін таратты.

Оларды ерлігін айтып,

Жртты аузыа аратты.

Старовыжевск — Ковельдетіп,

Аралады орманды елді.

Кзімізбен кріп елді.

Партизандар жрген жерді.

Сол кезде есімізге алды.

ди мен Тотаалиды.⁷⁰

Владимир Бурсов пен

аббас Жматовтарды.-⁷¹

Обком асымыза осан

Ласковия жетекші болды.⁷²

зі де брыны партизан,

Білетін барлы жолды.

Екі-ш кн ел аралап,

Брестке айта айтты.

Бізге кмек крсеткендерге,

Шын жректен алыс айтты.

Сонда Сен бір рет те,

Шаршадым демеп еді.

Маан кш, уат беріп,

Жанымды жебеп еді.

Сен мені баып-аып,

айратты етіп кетті.

Тек соны арасында,

Мен былтыр сексенге жеттім.

йелдер тірегі ой,

Бкіл — бар адамзатты!

Солар аспана ктерген,

А туын махаббатты!

— Махаббат деген не? десе,

— йелді зі! дер едім.

— Лззат деген не? — десе,

— йелді сзі! дер едім.

— Е кшті нрсе не? Десе,

— йелді мірі! — дер едім.

йелдерді барлыын:

— Жердегі Тір! деп едім.

17.04.2003.

Сен мені Джокондамсын,

шаа сыймайтын.

анша жын тсе даы,

«лдіге» имай тын.

... Сексенінші жыл басында,

Екеуміз Невальге барды. ⁷³

Мншк пен білайырды⁷⁴

Басынан топыра алды.

Аалы-арындас боп,

Екеуі атар жатыр.

Олара таау жайасан.

Ататы Ыбырайым батыр.⁷⁵

Жеіс кніне орай,

Сол жерде митинг болды.

ала тегіс жиналып

Ке ала адама толды.

Алашы сзді жиында,

Генерал Карпелюк⁷⁶ алды.

Срапыл соыс еске тсіп,

Жрт бір ст жабыып алды.

Одан кейін мен сйлеп,

Жзінші бригаданы айттым.

ыршын кеткендерді атап,

Жиналандарды майттым.

айтарда Мскеуге тотап,

Сен тран жерлерге барды.

Яуза⁷⁷, Лубянканы⁷⁸ кріп,

Бас поштаа⁷⁹ назар салды.

Сен мнда цензор болып,

ш жылдай ызмет етті.

Ефрейтордан жоарылап,

Сержант шеніне жетті.

Поштаны киоскісінен,

Бір альбом сатып алды.

Кейінге ескерткіш болсын!

Дедік те, смкеге салды.

Келген со мейманханаа,

Альбомды арап шыты.

Тамаша картиналардан,

Даналы сырын ты

.

Мен Леонардо да Винчиді⁸⁰,

«Джокондасына»⁸¹ арадым.

Сйсініп, риза болып,

Сені соан баладым.

— Жымиысы дл саан,

— сайды екен! дедім.

— ойшы, рі! айдаы?! — деп

Сен олыды сермеді...

Кеше, атты саынышпен,

Суретіді арадым, Халима!

Жымиып, отыраныды,

Джакондаа баладым, Халима!

Сен мені Джакондамсы,

Мгілік ккейден кетпес, Халима!

Кктегі жары жлдызымсы,

сынсам олым жетпес, Халима!

Сен мені Джакондамсы,

шаа сыймайтын, Халима!

анша жыл тсе даы,

«лдіге» имайтын, Халима!

Ол альбом сатаулы тр.

Баса кітаптармен бірге, Халима!

Сен де берік сатаулысы,

Мені з жрегімде, Халима!

Портретіні брін де,

Кшіртіп, жинатап ойдым, Халима!

Кішкентай кітапша етіп,

Жасылап шыарма ойым, Халима!

Кейбір суреттеріді,

Тас кітаптара⁸² салдырдым, Халима

А кмбезді ішінде,

Мгілікке алдырдым, Халима!

Саынамын кн сайын,

Жаным, Джакондам мені, Халима!

Аырап, асамас шін,

Жетермін жаныа Сені, Халима!

Оан дейін роман жазу,

Сен туралы, олымнан келсе,

Халима Махаббата мейірім жасап,

Тадырым уаыт берсе, Халима!

26.07.2003.

Бгін тура екі жыл,

Мен Сені крмегелі.

олтытасып, клісіп,

асыа ермегелі.

Бгін тура екі жыл,

Мен айыа баталы.

Дл жеті жз отыз кн⁸³,

Сенсіз таым аталы.

Дл жеті жз отыз кн,

Мені айы жегелі.

Кндіз-тні кбірлеп.

«уатым ау!» дегелі.

Жылап, анша жалынсам да,

Маан бір жауап атпады.

Тым болмаса бір рет,

асыма келіп жатпады.

зіді шып, аймалап,

ызыыа батпадым.

Біра, Сені орныды

Ешкімге мен сатпадым.

ша жайып ешкімге,

Кзімді де сзбедім.

Сені мгі жырлаудан,

мітімді збедім.

Бгін, Саан, тындыран

Ісіме есеп берейін.

Сен алыса кетсе де,

Биік болсын мерейі.

Сені ойан саатта,

Сз сйледім басында.

Жан, жрегім езіліп,

Табытыны асында.

— Жарты жаннан айырылып,

Жарымжан боп алдым! деп,

Сенсіз — жетім млиген,

Сенсіз — мен бір мгедек!

«Жалызды!» деген апаса,

амалып мгі алдым, — деп.

Жрегімді ала кет,

шаыа салдым! — деп.

Тыдады жрт сзімді,

Кзден жасы млтілдеп.

Сн⁸⁴ бауыры жылады,

Дауысы шыып, екілдеп.

...Содан кейін кафеде,

Бердім онаасыды.

Сексен кітап тараттым,

Млшерлеп Сені жасынды.

...Содан кейін ырында

аралы сз сйледім.

Тарады ол халыа

Тираж болып талай мы.

«ХАЛИМА» аты жарырап,

Бетінде трады «Жлдызды»

Трт газет⁸⁵ басты таы да —

лгісі болды л, ызды.

Теледидар крсетіп⁸⁶,

Радиодан⁸⁷ да оылды.

Сені аты алашты,

Ккейіне тоылды.

Одан кейін зіді,

А лемен жотадым.

«ХАЛИМАА ХАТ» деп,

Екі мы жол топтадым.

Енді соны кітап ып,

Шыаралы жатырмын.

Демеушіміз таы да

Нртай сынды бауыры.

Осыменен бгінгі

Есебімді жабамын.

Тірі болсам таы да

Бір роман жазамын.

Біз Бріміз болып,

Кеше Сені еске алды.

Басыа тас ойдырып,

уанды та матанды.

Кмбезіді кркейтіп,

лі жндеп жатырмыз.

Мгі ескерткіш жасаса,

Сонда іске татырмыз.

27.07.2003.

***

Осы бгін, таерте

Тсімде крдім зіді

зілхан деп атаан,

Естідім аны сзіді

Бір жерден телефон соты,

йде отыран Сен, маан.

Бірнеше рет здігіп:

–айдасы? — дедім мен саан.

Телефон рыр ырылдап,

Естіртпеді сзіді.

Оянып кетіп сол кезде

йыдан аштым кзімді.

Шам жатым да сол стте,

алам алдым олыма.

Сол сздерді жаладым,

Жоары ле жолына.

Тстерімді, Сен, брын.

зі ана жорушы ен.

—Баса жана айтпа! — деп,

Тсімді де орушы е.

Жамбылменен бір жолы,

Салт ат мініп жарысам.

Екі тлпар аржасып,

Ауыздыпен алысан.

—Айтпа, деді, ешкімге,

Бл бір ажап тс екен!

Жамбыл ата жебеуі

уанарлы іс екен!

Таы да айттым бір кні

Президентпен бір жргенімді.

лденелер жайында

зілдесіп, клгенімді.

Жатырмайды жаулары,

Еткен ебек, ісіді.

Кре алмайды кейбір жрт,

Сенін крген тсіді.

ызанша ой аайын,

Жаулытары жетеді.

Тсі шін дл осы,

Араз болып кетеді.

Айтпа мны ешкімге,

Онсыз даы жауы кп.

Адалдытан иыа

Аралаан дауы кп. —

Жан дауысы дірілдеп,

Сен осылай деуші еді.

Мені крген тсімді

Жорымашы енді кім?

27.07.2003.

Кеш, Халима, кеш мені,

Созылтып алдым ісімді.

Салсам да шамам жетпеді,

Бар жігер, айрат, кшімді.

Кмбезіді — жылыа,

Ктеріп едік жабылып.

Аша жинап балалар,

Тыным таппай сабылып

Ойдаыдай етуге

Шама, шіркін, жетпеді.

Бітпей алан блігі

Ккейімнен кетпеді.

алан жаын амданып,

Биыл таы жалады.

ол ыса боп аржыа,

Толы бітіре алмады.

Шымай ара граниттен

лпытас ойды басыа.

Соан атты уандым,

Істетіп едім асыа.

Биік жарды — жол жаты,

Гранитпен аптаймыз.

оршауды жндеп, гл егіп,

Брін тегіс тиянатаймыз.

шінші жылы брін де

Тап-тйнатай етеміз.

Ойдаыны орындап,

Бір мрата жетеміз.

«Жоа жйрік жетпейді»,

Білесі оны зі де.

Бір жыл таы шыдай тр.

Берік еді ой тзімге.

алталылар «Кремль»

Орнатып жатыр ш айда.

Теесетін олара

Бізде уат, кш айда?!

Кешір, жаным, кешігіп,

Бітіре алмай жатана.

Жо еді ой зін де,

Бсеке мен матана.

Сондытан да біз Саан

Кіші кмбез ктердік.

А отаудай клемі,

Тгі жо матан етерлік.

Артытыы болса егер,

орымдарды талай мы:

сайтыны, тек ана,

Бейітіне Баянны.

Кешір мені кешіксем,

Мені аппа Баяным!

тінуші — зіе

Адалдыы аяны.

27.07.2003.

зіді крдім, Халима!

зіді крдім, уандым!

асыа айта отырып,

Екі саат жбандым.

Балалар кеше жиылып,

Атады екі жылынды.

Бріміз Сені еске алды,

Ардатап баа плыды.

Трсынбек, Клш екеуі⁸⁸

Бірге болды бізбенен.

Жректі сырын атарды,

Саынып Сені іздеген.

Содан со нсіз отырып,

ілдік теледидара.

алт жібермей бір стін,

Кз салды ткен жылдара.

«Видео кассета» бізге

ткен жылдарды сыйлады.

асымыза келтіріп,

Аайын, досты жинады.

... Міне, тосан екінші жыл,

Мені мерейтойым екен!⁸⁹

Туан жерге — «А бзауа»

Келдік ш-трт машинамен.

Алдымыздан он шаты ыз,

Салт атпенен арсы алды.

Кмбірлетіп домбыра тартып,

Шыратып брі н салды.

Бйге, ккпар, балуан крес,

лы дбір жасалды ой.

Мейірімі судай тасан

АУЫЛ АНА рахат ой!

Сол кні келініміз

Босанып, ыз тауыпты.

Сбиін.Халима деуге

Ананы кілі ауыпты.

Екеуміз уана кліп,

Сби туан йге барды.

Жиналан жрта бас иіп,

Бріні де олын алды.

Сіз мені АНАМСЫЗ! деп,

Келінді бетінен сйді.

Сбиді иіскеп-иіскеп,

Бір сырды ішіе тйді.

— Аттасам бой жеткенше

аморшы боламын! — деді...

Жыл сайын слемдесе салып,

Кішкене тойды амын жеді.

... А бзаудан Абайа⁹⁰ келдік —

зіні туан жері.

Ата-ана, баба скен

ндызды⁹¹ асар белі.

... Тосан жетінші жылы,

Алтын тойымыз болыпты.⁹²

Екеуміз атар тзеп,

йіміз онаа толыпты...

Бір жылы Халима⁹³ бізді

Киноа тсіріпті.

Осыны брінде де

Трсынбек пен Кбіра

Бізбен бірге жріпті.

... Осылай екі саат

зіні «асыда» болдым.

«айда, айда ол кндер»⁹⁴ — деп,

Ішіме айы толды.

н-тнсіз осылай деп,

зімді-зім майттым.

Брін «видеоа» тсірген

Балалара⁹⁵ рахмет айттым.

28.07.2003.

Сені лтараы

Таерте тез киініп,

Фотографа барма болдым.

Оан лкейтуге берген

Суретіді алма болдым.

Костюм киіп, аяты,

Шапша, бтікеге стым.

лдене табана батып,

Оны не екенін тым.

... Сен бір жолы дкеннен

лтара сатып келді.

стінде бршігі бар,

Денсаулыа жасы! — деді.

Арлы-берлі жріп едім,

Бршіктер табана батты.

— Мынауы иямет ой,

келді айдаы затты!? —

Деп, іштей наразы болып,

Мен Саан ккілдедім.

— йреніп кетесі, — деп,

Сен маан клімсіреді.

Енді ойласам Сен сонда

Мені амымды жеді:

— Тртіп, оятып жреді

Аяты нервтерін! — деді.

— Тамырлар тегіс имылдап,

Балтыр ешашан іспейді.

Аса-тоса болып,

Аяа жем тспейді.⁹⁶

за жасауа мны

Септігі орасан екен!

Сондытан мны жай емес,

«Емдеуші лтара» деген.

«Здоровье» журналы

Осылай деп жазыпты.

дейі келсем саан,

Мен емес, журнал жазыты.

Шыдаса бір-екі кн,

бден йреніп кетесі.

Сонда сен де, аяндап,

Тосана жетесі! —

Деп еді маан клімдеп,

Аырын арамнан аып.

Расында, йреніп кеттім,

лтара жаныма жаып.

Отыз ш жылдан бері

Сол лтараа иемін.

Жазда бтінкеге салып,

ыста етікпен киемін.

лтараы зіе

Шыратады ойымды.

Жне бір сантиметрге

Биіктетеді бойымды.

Сенін бл аморлыыды

Жиі есіме аламын.

Матанып кейбір достара

Ептеп, айтып та аламын.

Жаында Тманбай⁹⁷ да

Бл сзге лаын салды: —

Апамны рбір ісі —

ле, н ой! — деп тамсанды.

Бауырыны бл сзіне

Мен млде марайып алдым.

Бгін де, киініп жатып,

зіді есіме алдым.

лтара аяыма,

азір де, батпайды мені.

Жанымды жегідей жейді

асымда жотыы сені!

Барма тістеп кінемін,

Кемсендеп, жылаым кеп:

Неге сол лтараты бірін

Саан пермедім деп!...

28.07.2003.

Сені орамалы

Атшаптырым зын стел,

Ac блмеде тратын.

Неше трлі таам толы,

Жрт кілін братын.

Сол стелді дкеннен кеп,

Трімізге орнатып еді.

уезовтей лы жандар

олынан дм татып еді.

абит, ди, бділда брі⁹⁸

Бізді онаымыз болды.

Мзафар мен Трсынбектер

Сілтейтін-ді онды-солды.

Екеуміз атарласып,

Тмендей отыратынбыз.

Кесе, рмка, фужерлерді

Дамылсыз толтыратынбыз.

Сол стел орнында тр,

Келетін кісілер де бар.

Тек ана зі жосы,

Орындыы бос тр атар.

Шбар тс орамалынды⁹⁹

Иыына жауып ойдым.

Кішкентай кк жастыыды¹⁰⁰

Орныа тауып ойдым.

Ешкім де отырмайды

Тлдаан¹⁰¹ ат секілді.

Бл дет згелерге

Крінер жат секілді.

Арасын орындыты

Аырын сипай берем.

Орамала олым тисе,

Шымырлап, балиды денем.

Сол стте мен зіді

асымда отырандай крем.

Кейде Сені атынан

Тілек сз сйлеп те жіберем.

Тспейді орамалы

Орынды иінінен.

Суреті трде тран

Кледі миыынан.

Сипаймын лсін-лсін

Кеудемді сыртынан р.

йткені орамалы

Жректе жабулы тр.

Жректе, орындыта!

Медетім — ос орамал!

зіді асымда деп

Жасаймын р жорамал.

Жрегім сыздаанда

Кесайа барып айтам.

шатап абырыды,

Сыбырлап сырымды айтам.

28.07.2003.

Есіде ме, Халима,

Бір кні мен ренжіп келдім.

Бетіме арады да: —

Не болан саан? — деді.

лиямен¹⁰² емханада

Кездескенімді айттым:

— Слем беріп едім, алмады,

Соан майып айттым.

рметтеп бас иіп едім,

Ол теріс арап кетті.

«айнаа, амансыз ба?»

Дей салса несі кетті?

Брын: «Келін!» «айнаа!» деп,

зілдеп ойнаушы едік.

«Сыйластыы бір бзылмас»

Деп ойлаушы едік.

Сен сонда н шыармай,

Біраз бгеліп алды.

Мені остап, лияны

Кінларсы деп ойладым.

йткені йелдер тегіс

Кйеуін жатамай ма?

Оан арсыны брін

Шетінен иянаттамай ма?

Ктсем де олдауыды,

Иілмеді, йтпеді.

— лияны кінлама,

Бар кін бізден! — деді.

Ойлашы зі жасылап,

Бір кезде андай едідер?!

Тату-ттті тамаша,

Шекер мен балдай едідер!

... Сені бл сзінен кейін

Мен млде бгеліп алдым.

Сол бір ажайып кндерді

Еріксіз есіме алдым.

Ол кезде¹⁰³ біз достар едік,

Орта стазымыз бар.

Бір-бірімізді рметтеп,

Тегіс сыйласуа мар!

Мендей жас жазушыларды

Ман¹⁰⁴ йтысы болды,

Ойдан-ырдан келгендерге

Оны йі лы толды.

Зейнолла, Серік, Мзафар,

айнекей, Хамит, Ткендер¹⁰⁵

Сол йде бас осатын,

Осындай мыты ккелер.

Алыс Керекуде¹⁰⁶ жріп,

Соларды лгісін ілдім.

Жан магниті керемет

Манны адірін білдім.

Ел жатан келген сайын,

Сол йде аялайтынмын.

Халыты трмыс, кй-жайын

Мана баяндайтынмын.

Кейде, кештеу келгенде,

Серіктерге де тсіп жрдім.

лия келін олынан

Ттті дмдер ішіп жрдім...

Кндерді бір кнінде,