Сені кімге теермін? 4 страница

стаз мірден тті.

ясы бзылан арадай,

Достар да быт-шыт боп кетті...

Сл бгеліп трды да,

Сзіді айта жалады.

аба шыту орнына,

Келініді алдады:

— Алматыны дмі тартып,

Кшіп, Павлодардан келдік.

Ескі достарды бріне,

Иіліп, слем бердік.

Серік пен лияларды,

йге шаыра алмады.

она етіп, ол усырып,

Дм татыра алмады.

Шаырмайы дегеміз жо.

Басында реті келмеді.

Кейін сен ызметтен уылып,

Болып алды лмелі.

Адам кілі нзік,

Тез елжірей салады.

«Бір атым ана, дейді ой,

Насыбайдан алады».

—Онда оларды йге

Шаырайы, — дедім.

—Шаырса шаыр, несі бар,

Мен оан зірмін! — деді.

— Біра, шытынаан шыны

Бтінделуші ме еді?

Оны сызатын жоюа

Кімні кші келеді!...

Ешандай да атесі жо,

Рас болды осы сзі.

«Шыныны» шытынаанына

Аыры жетті кзім.

Шолу мааласына

Кіргізіп бар басаны,

Серік дос дебиеттен

Мені сызып кеп тастады.

деби энциклопедияа¹⁰⁷

Арнаулы маала беріп,

Мені, тіпті, атамапты.

Басаны брін теріп.

Кеше Одаа туге

зі кепілдеме берді.¹⁰⁸

Матап, мадатап еді,

Бгін осылай згерді.

лде мені романдарымды

мытып алды ма екен?

Аайын екі сзді болса,

Не істеймін? Не етем?

Айтпашы, Бекежанды да¹⁰⁹

Аузына алмай кетіпті.

Сйтіп, екеумізді ана

«Тбімізге жетіпті».

Бекежана, белгілі,

Оны неге штігі.

Жасаан мені ешандай

Жо ой зиянкестігім.

Кеше Серікті кргенде

Осы жай ойыма тсті.

Бл мені сырым ой Саан

Жасырмай айтатын ішкі.

Екеуміз атар палатада

Кршілес болып жатты.

Аурухана дмін татты.

Серікке: «Неге йтті?» — деп,

Бір ауыз айтамын жо.

шатап, бетінен сйдім.

Ештее білмеген боп.

«Ешкіммен штеспе!» — деп

Жалынып айтушы еді.

Осы асыл сиетіді,

Орындап мен келемін.

Халима, бл сзімді

Осымен тотатайын.

Саындым аылшымды,

Асылым, айналайын!

29.07.2003.

Бгін таы зіді

Тнде тсімде крдім.

ршы иіріп отырсы. —

Не істемек еді? — дедім.

— Мынау тбітті саан,

Шлы етсем деп едім.

ыста ая тобаса

Саулыы барлы денені!

Осылай деп аырын,

Жымиып ана сйледі...

Оятып мені жіберді

Кше жатан шыан н.

Оянан со, аырын

Жастыыды сипадым.

Деп кіндім ішімнен:

«Сйлесе неге трмады?»

уатым ай, уатым,

аморлыы кп еді.

Ісі, ойы, имылы

з ойыммен дп еді.

Тоып, тігіп, иіріп,

Брін де істеуші еді.

Сені зімні меншікті

Фабрикам! — деуші едім.

мірдегі бар байлы:

Дние-млкім Сен болды!

Фабрикасынан айырылан

Таыр кедей мен болдым!

Жастыыды, жп-жмса,

айта-айта сипаймын.

Жастыы бар, зі жо

Жанымды жаншып, басты м.

йытайын десем йы жо,

Кз іле алмай жатырмын.

Сен барда: хан, патша едім!

Енді млде паырмын.

ткенде, Кесайа барып,

Саан лпытас ойанда,

Кз салдым кмбезіні

Айнала, жан-жаына.

Кз тартар орым жо еді.

Сен алаш жайасаныда.

иналды ма згелерден

зімні кеш аланыма.

Енді, міне, арасам:

Айнала аптаан оран.

Кремін имараттарды

Тізілген, онан да солдан.

Бір тбені басына

Ттас ала орнатан.

Айналасын оршауды

Кремльше торлатан!

Нраділов — кршіміз¹¹⁰.

Сапарбаев сияты¹¹¹

Бай емеспін, айтейін,

Трысовтай¹¹² сияты.

Кндемеймін оларды,

Сірысын айтамын.

Бсеке мар азаты

Боса кндеп айтемін.

Министрлер, бизнесмен

Бірінен-бірі асуда.

Бсекеге судай ып,

Ашаларын шашуда.

айыршыа бір тиін,

Бермейтын араулар.

Ата, да дегенде

Бауырынан жараулар.¹¹³

Бл дние осындай,

Брын зі білетін.

Кедей жылап, кемсендеп,

Байлар ана клетін.

Заманбекпен крші едік,

Жысып, жаындаспаан.

Атаы зор ол басты,

Биіктен кз тастаан

Таы да крші болыппыз,

Ендігі ымыз бір.

Жарар еді жаындасып,

зара айтысса сыр.

Біра, брыны бастытар

Жолата оймас жанына.

Бір ауым елміз ой біз де,

Бармай-а ойды маына.

асында Сені орным бар,

Мнда даы атармыз.

Махаббат жырын мгілік

Айтармыз да, жатармыз.

Жаын крші — ескі дос

Жкемен¹¹⁴ сырласармыз.

«Балалар алай екен?» деп,

зара мнда сармыз.

Дкейлер жатан орана

Кім барарын білмеймін.

Кмбезді крген жастар,

Бізге брылар деймін.

лпытас жазуын оып,

Тас кітаптара кз салар.

Оларды оыандар

Біз туралы толанар.

МАХАББАТ КМБЕЗІ деп,

Блкім, атап та кетер.

озы пен Баяндай боп,

Атымыз алыса жетер.

Мндай лепірме сзді

Сен млде сймейтін еді.

Тіріні иялы ой бл,

мітпен осылай дедім.

Крген, естіген жртта,

Кмбезіе разылар кп.

Біреуі Мэриям апа¹¹⁵

Аылды сз айтатын дп.

— Кейінге арнап жасаан

Ісіе кілім тояды.

Наыз ашы — сенсі! деп

Мені матап та ояды.

— Келешек киелі жер! — деп,¹¹⁶

Бір жазушы да айтты.

Тараздан келген бір топ жрт,¹¹⁷

Саан бас иіп айтты.

Арнайы кеп ран оыды

тегендей¹¹⁸ бауырлары.

зіді рметтейтіндерді

Айта алман тауысып брін!

05.08.2003

зімді-зім амшылап,

Шауып келе жатырмын.

зіді ойлап дбекшіп,

Талай танды атырдым.

Сексен жастан сыранап,

Ауып келе жатырмын.

Балалардан рахат

Тауып келе жатырмын.

арызбын Саан, Халима,

Бгін сау жргенім шін!

Елу трт жыл жанымда

Жымиып клгені шін!

иын-ыстау кндерде,

Аыл бергені шін!

Ауыртпалы кезінде

Артымнан ергені шін!

Менімен оса ауырып,

асымда жатаны шін!

Палатада кндіз-тні,

Кз ілмей бааны шін!

Бар кш-уатыды сарып,

Маан сыйлааны шін!

Ажалмен алысып мені

лімге имааны шін!

Инфаркттерден жетелеп,

Мені тыайтаны шін!

Жетімдік сырыды айтып,

Шексіз майтаным шін.

Баамды мені асырып,

Ататы еткені шін!

зіні алаанында

Баыта жеткенім шін!

арыздармын бір мен деп,

Зор ебек еткені шін!

термін жырлап зіді

Ардатап, жеткенше кшім!

08.08.2003.

Бгін Ташкенттен айтып,

Жанар мен лия келді¹¹⁹

Келе сала Кесайа соып,

Олар Саан слем берді.

лпытасыды кріп,

Екеуі атты уанды.

Оларды уананына

Мені де жаным жбанды.

Балалар таы да кеп,

Басыа ызыл гл ойды.

зіе барып айтаным,

Бір кндік айымды жойды.

айтарда Асаровты¹²⁰

Зиратына тотады.

Дос кесі,¹²¹ Ер¹²² еді деп,

Ішімізден жотады.

Оан крші министрді¹²³

Ке ауласын да крдік.

йеліні аруаына¹²⁴

Иіліп, слем бердік.

Тамсанды та, та алды,

оршауды ымбат тастарына.

Слейменовтара риза болды,

йелге ыыластарына.

Ар жаымыз Нраділов,

Бер жаымыз Асаров.

Соларды ортасында

А кмбез тр асайып.

— алай біз мытыларды

Ішіне кіріп кеткенбіз?

Бл элиттік жерге,

Апырау, айтып жеткенбіз?!

Деп тадана бас шайап,

Жанар жан ажаптанды. —

жемні арасы! — деп,

лия масаттанды.

«Рас!» дедім мен ішімнен,

Бл, сзсіз, Сені ара!

Ешкімді алаламайтын

Еді ой кілі даран.

Апейіл мінезіе

Тадырды тартан сыйы.

«Аа дай — жа!» деп,

Айтушы еді ой жиі.

Айналайын, алтыным,

Аппа адалдыынан!

«неге шпесін!» деу

Тілегім — мені дам!

алаа айтты таы да,

зімен нсіз оштасып,

Жолдаы аруатармен,

Ойша, тегіс достасып.

Істейтін йде жмыс кп:

Маала, схбат, сздер бар.

Соларды орындауыма

Болайсы, жаным, зі жар!

09.08.2003.

Сен мені Тірімсі!

Мен Саан сиынамын.

Сен есіме тскенде,

зге ойдан жиыламын.

Жаында бір кітаптан¹²⁵

Сырбайды¹²⁶ суретін крдім.

асында Клжамал¹²⁷ тр,

Ішімнен слем бердім.

Сырбайды алып кетті,

Амал не, ажал кшті.

Кейін Клжамала айтан

Бір сзі есіме тсті.

Тсекте шаламнан тсіп,

Ауырып жатыр едім.

Трубка асымдаы

Шырылдап, безілдеді.

ол созып, ре алып,

Оны лаа апардым.

Кабинетте отыран Сен,

Телефонды атар алды.

—Бл кім? — деген йел дауысы,

Ар жатан зірк ете алды

Дауысты екпінінен

Ашуды лаым шалды.

—Мен зілханмын, деп едім,

йел ышына тсті:

—зілхан болса арам ат,

дайды оы тисін кшті.

Жайрап ал! Сені кзіе

Кртопыра йылсын!

Жолай алмай жмаа,

Тамтан орын бйырсын!

— Кім бл те атулы,

Маан сонша сотыар?

Мнша арыс айтарлы

Кінм мені жо шыар.

—Мен бе? Клжамалмын!

Сені ит етінен жек крем!

Жамандапсын Сырбайды,

Жрт айтып жр кптеген.

—Жо, Клжамал, сабыр ет,

Олай емес, ла сал:

Жртты сзін айтесі,

Ен алдымен оып ал.

—Оымаймын мен сені,

Оттап жазан шатпаыды.

аралатпаймын мен саан

Сттей таза аппаымды!

— Тыда мені, Клеке,

Соншама бажылдама.

Жаралаан жанымды

Ісін айттым бір ана...

—Бл дниені жзінде

Крме ешандай рахат!

Сырбайымнан сйікті

Садаа кет, арам ат!

р жанымды инады,

Aшy сзі бейбаты.

Сабырменен сонда Сен

Телефоннан н атты:

—Ау, Клеке, тотай тр,

Бала-шаа аман ба?

Жайы алай, жарыным,

Мына киын заманда?

Тыдап алып уелі

Райынан айтсашы.

арысыды атыгез,

Маан арнап айтсашы.

зілханны орнына,

Мен-а, жаным, лейін!

Айтан барлы аямай,

арысыа кнейін.

Ол романды тп-тгел,

Машинкаа мен бастым.

Айтан сзін ЦК-да

Сырбай сынды рдасты.

Сырбайды сол сзіні

Тауыметін мен тартам.

Бала-шаам ашыып,

Кзім млде мнартан,

Сондай иын кндерде

арадым ба мен сені?

Жріп жатты н-тнсіз,

Кіналамай гені.

Арты бір ст кетсе де,

Аылды еді Сыр аа.

зілханнан артынан,

зі кешірім сраан!

Ауырып жатан кісіні

Жерлегені жн емес.

Айналайын, Клеке,

Жасамайы кр егес.

Сен алтынны сыныы е,

Алтын болып алсашы.

Ашу сзін атармай,

(Ахмет ата¹²⁸ секілді)

Аылыа салсашы...

Осылай деп Сен сонда,

Сабырменен н атты.

алмаай деп рысып,

Сасалатап мен жаттым.

«Алтын» деген сзіні,

Салауаты мол екен:

Осы кезде кенеттен:

«Дут! Дут!» деді телефон.

Содан кейін Сен жылжып,

Келді даы асыма,

Деді жаны елжіреп: —

Айналайын, жасыма!

айы жтан шерлі ой,

Ол байс жан аралы.

Сіркесі су ктермес,

Жан, жрегі жаралы.

секшілер оздырып,

Шаптаан ой сорлыны.

Ренжіме, крсінбе,

Кіліе алма, сен, мны.

зі мыт деген со,

Оны мыттым мен млде.

Кеше шыты маалам

«аза дебиетінде»

Матадым Клжамалды:

«Аынны асыл жары» деп.

Сырбайды да атадым:

«Аындарды нары!» деп.

«Аына жар болу иын,

рі абырой!» дедім.

асымда болса Сен маан:

«Дрыс!» деп бас изер еді.

уанамын айтаны:

«Дананы сзіндей!» деп.

Табынамын мен Саан,

Тірді зіндей деп!

Ішке жиып білімін,

Сырта сырын ашпаан.

Аылмен ойлап жан-жаын,

Жнсіз ая баспаан.

Сйген жар, бала, дос шін,

иындытан ашпаан.

Срамсатанып, тіленіп,

Бтен есік ашпаан.

Білімі мол болса да,

Тасымаан, таспаан.

апияда жол тауып,

атер келсе аспаан.

ымтап стап ерінін,

Орынсыз сз шашпаан.

Адалдыты жолынан

Ешбір ия баспаан.

сек-ая сздерді,

Сыпырып йден тастаан.

Кн сайын мені басыма,

Жасты ып жанын жастаан.

Жарым еді, Халима,

Ерек туан басадан.

Махаббатты мгілік

Екендігін растаан.

Сендей асыл йелді

Кргенім жо басадан.

Кітабымнан ымбат е,

Шыан жаа баспадан!

Тадырыма налимын,

Екеуімізді айыран.

ашыыды мгілік,

анатынан айыран.

11.08.2003.

Е кішкентай немере

Бгін он алтыа толды.

Балалар тегіс жиылып,

йде мз-мйрам болды,

Брі тегіс ттытап,

Оан сыйлытар берді.

Тілек, рмет сздерден,

Немере ризды терді.

Балалара мра деп,

Сен ыли кітап жинады.

Соны он алтысын бгін,

лияа¹²⁹ сыйладым.

"жені атынан!" деп,

"Абай елін"¹³⁰ де бердім.

скен жері осында, -деп,

Абайдай кемегерді!

Сол елде сйікті сені

Халима же де туан.

ндызды зенінен

Су ішіп, бетін жуан.

Кндіз-тні жаасын жайлап,

Сол судан Абай да ішкен

ашы боп бір апамыза¹³¹

мсынып, уреге тскен.

Есіе ал жеді де,

Альбомды ашанында.

мытпа жасыларын

Жатты да, жаынны да!

жені кіл кесі

Шкір деген аын болан.

Кп ле, поэмалар жазып,

Ата-даы жер жаран.

Ауылды о жаында

Тбеде бейіті бар.

Ол жаа бара алса,

Гл ойып, топыра сал.

Осылай деп бгін мен

Бір масатыма жеттім.

Сені сонда туаныды

Ішімнен матаныш еттім.

Альбомды беріп жатып,

зімше ойланып едім:

Даналы Абай жртынан

Саан да жан ба! дедім.

Абайдай болмаса да,

зімні данам еді.

Орташа бойы менен

Шыыстай¹³² панам еді!

11.08.2003.

Есіде бар, ма, Халима,

Трмеден бірде хат алды.

—Япырау, бл кімнен? — деп

за хата кз салды.

Жазысыз жаза теуші

Шофердан екен сол бір хат

ол шын бер, аа! деп,

Етіпті маан мінжат.

Тілші арылы тексерттім

Газеттен баран арнайы.

Аныталды жігітті

Жазысызды хал-жайы.

Жатанда мен ауырып,

йге біреу келіпті.

сті-басы сауыс кір,

Саан слем беріпті.

—Тілші жібертіп тексерткен

Аайды кмегімен,

"Аа дай жа" болып,

Босап келдім трмеден.

Атым Кеес. апатай,

Асыып йге келемін.

Алдыменен аайа,

Алыс айтсам деп едім! —

Депті Саан ол байс,

Дауысы шыпай дірілдеп.

арсы алыпсы оны Сен

Жаынымыздай, клімдеп.

Алдына ойып коньяк

Ет асып, шай беріпсі.

олына кмпит статып,

уантып жіберіпсі.

— Аайы ауруханада,

Алысыды айтам, — депсі.

Трмеден шыан байсты,

Осылай рметтепсі.

Сол Кеес Байтереков

"жетте"¹³³ азір трады.

Сен айтыс болан кезде,

йге келіп жылады.

немі телефон соып,

Жиі хабарласады.

зі аын да екен,

Газеттер жырын басады.

Ардатап Сені жазанын

Маан келіп берді.

Ол леі де былтыр,

Газетте¹³⁴ жары крді.

Сол Кеес бгін таы

йге соып айтты.

Сенін кмбезіе барып,

ран оыанын айтты.

уандым ішімнен мен:

"Асылым, ардатым!" деп.

зіді, мытпай лі,

Еске алушылар кп!

Сен туралы айтылан сз

Болады жаныма демеу.

алдыран трт автопортреті¹³⁵

Кн сайын кіліме медеу.

Ол трт портретіні

Кшірмелері¹³⁶ жне бар.

Соларды ызытары

Мен шін тарамас базар.

12.08.2003.

Бгін жеті жз елу кн,

Халима,Сен кеткелі.

Мен артында алып,

зіді ойша тербеткелі.

Бгін жеті жз елу кн,

зіді саыналы.

Жесірлік, жетімдікті,

Заына баыналы.

Бгін жеті жз елу кн,

Жрегім зарлаалы.

зіні ізіді іздеп,

ткенді шарлаалы.

Бгін жеті жз елу кн,

Саан жыр арнаалы.

Кіл-дария суалып,

Кзден жас парлаалы.

Бгін жеті жз елу кн,

ніді естімегелі.

Шарасызды анжарыны

Жректі кескілегелі.

Дл жеті жз елу кн

Жаныа жатпаалы.

Мгілік махаббатты

Сарытын татпаалы.

Башпайыны, не саусаыны

Бір шетін крмегелі.

Жаны мен жрегінен

Сен шарбат бермегелі.

Мына ке дние маан

зісіз тар боп алды.

Бір тал шаш, тырнаыа

Жан жары зар боп алды

Атынды ардатауа,

Жмсалма айрат-кшім!

Тек ана мір срем,

Сен за лмеу шін.

Мен тірі тран кезде

Сен де, жаным, тірісі.

лгі, неге йретер,

Аналарды бірісі!

Мен ткенде мірден,

Сен де млде шесі.

Жер бетімен, біржола.

ош айтысып, кшесі.

Кейде ескерер балалар,

Кйеуідей болмайды.

зі шін, ешашан,

Жарды орны толмайды.

Айтып жрмін олара:

мытпа! деп Анады.

Туан, лген кндерін

стадар, деп санады!

Ауы-ауы есіне,

Сені алып ояды.

Бара-бара мытып,

Кілінен жояды.

мытпайды адал жар,

Кнде есіне алады.

Соны ана ойында

лген тірі алады.

О, дние, жалан ай,

Тірілерге тар мекен!

Ттті ететін мірді

Жардан жасы бар ма екен?!

16.08.2003.

ашыты деген ажап ой

Тірлікті алтын айдары.

Тірілер ашы болу — за,

ашыты — мір айнары.

Тіріде жасы крсе де,

лгенге ашы болу жо.

мыттырып жіберер

мытпасты дние — бо!

Ал мен ашыпын шексіз,

лген асыл йеліме.

Мгі баи — лгенімше,

ашы боп аламын млде.

Халима, тыда, бл мені

Саан берген адал антым!

Мен лгенде де ерте,

Ешашан шпесін даы!

абаым тссе Сені ойлап,

Мданатын шыармын.

Саынумен зіді,

Жынданатын шыармын.

18.08.2003.

Жарылда алтын саатты

Білегіе ілмеді.

Сабыр сатап рашан

Орынсыз жерде клмеді.

Саудыратып сандыа,

Алтын, кміс жимады.

Бліп беріп барыды —

Жаынды, жатты сыйлады.

Шопардай асыл тасы бар,

Саусаа жзік салмады,

Біреуді жасы нрсесін,

Тегін берсе алмады.

Кндемеді ешкімді,

Ккіл сзге бармады.

Жасы, жаман — брін де,

Аылымен барлады.

Бала, она ктуден,

Ешашан да талмады.

Сыйлас, мндас жандара

Борышты боп алмады.

Жрта жасылы жасауа

шан стай самады.

Аразды, кек дегенді