ЖРЕКТІ ТУАТАДЫ ЖЫЛЫ СЗІ

Біз зеке аамен аза мемелекеттік университетінде соыс аяталан жылы бір мезгілде білім алды. Ол кісі майданнан оралан. немі скери киімімен жреді. Жып-жинаы, киімі зіне те жарасымды. Біздер ол кісіге аса зор сыйласты сезіммен арайтынбыз. Бізге жеіс келуші батыр деп атынбыз.

Біздерді жоары курстарда оитын пкелеріміз бізге немі ескерту жасап, жігітті соынан жгірмедер деп отырады. Біра здері зеке сияты слу жігіттерге кз салып, олармен таныс, арым-атынаста болудан аула еместігін айын сезінеміз. Мны здеріне айтуа бата алмайтын едік. Алайда, біз оларды "матуды" жолын тапты. пкелерге сырттай зеке боп, "кйдім, жандым" деген хатты ота-текте жазатынбыз. Жігіттен хат алан пкелеріміз олара Сізден "слем" хат алды деп айта алмайды. ызды жігітке з тарапынан сз айтуы аза дстрінде депсіздік, ят саналады. Сонан іш уса боп жрген пкелерді кіл-кйіне біздер жас ыздар кле арайтынбыз. Ал з атынан ыздара хат жазылып жргенін зеке де, хат алушы пкелерміз де білмейді. Біздерге ойын клкі, зіл-оспа керек. Мны біз ерекше бір ойын кретінбіз.

детте, студенттер жатахананы оу залына барып саба зірлейтін. Сондай бір стте зеке оу залына келгенде лгі онан "хат ал алан" пкелеріміз зекее кзін сзіп, жаудыpaп, нсіз отырып алады. Кейде лдеайда деп, аарынан орын алып оятындары бар. Сонда зеке бос орына келіп отыранда, асындаы пкеміз шымшы торайша ылт-сылт боп, не айтарын білмей отыранын кргенде біздер ішек сілеміз аа кліп, булыып аламыз. асымыздаы ыздара дауысымызды шыармау шін аузымызды ол орамалмен басып аламыз.

зекеше хат жазанда "рбым-ау, іші білсін, Сізге тікелей барып сз айтуа баа алмай жрмін, бір реті келер" деп те оямыз. Біра пкелер ркімнен срастырып, з ааны Мскеуде Халима деген ашыы барын біліп алыпты. Кілдері су сепкендей болан пкелер енді Халима апайды круте ынты екен.

Мен Халима апаймен алаш саяжай басында таныстым. Редакция саяжай жерін зекені сыйлы досы, Алматы облысты Советіні тораасы Елагинні кмегімен алыпты.

Мені жбайым Ореке (Ора Сматлов) зекемен баспасз саласында ызметтес, тадырлас болатын. Бірде саяжайа баранда мені Халима апаймен таныстырды. Халима аба, жылы жзді, мейірлі, араат кздері клімдеген слу кісі екен. Ол маан "Е, Муза, сенсі бе, аа арылы білетін едім" деп, шатап, бауырына басып, бетімнен сйді.

– Муза, жр, ашы аспан астында, тауды дауалы ауасында отырып шай ішейік, — деп олымнан жетектей жнелді. Мен ялып ермедім.

Жарты асырдан астам уаыт бойы Халима апаймен сыйластыта болды.

Бізді Ореке Халима апайа жиі-жиі телефон соып дебиет турасында, кейбір маала жнінде сырласады. Ал Халима апай те білімді, білікті, крген-білгені мол, кп оитын аын жанды кісі екен. Орекені онан аыл-кеес алатыны сонан болса керек.

Ореке рі пкесі, рі жегесі санап, Халима апай алдында ойын-ерке сзін айтуа батыл еді. Бірде шілдені шілігір ысты кні еді. Біз саяжай маында ккшалында отыранбыз. асымыздаы асфальт жола тотаан мшинеден Халима апай жоары ырдаы саяжайына бармай бізді асымыза тсіп алды. Артынып-тартынан. Жгіні ауыры бес-алты литр сйы зат сиятын лкен бидоны бар.

— Халеке, не аладан ауыз су артып алын келгенсіз бе? — дедік.

— Жо, зеке сусындасын рі асында баса жігіттер де жр. Солара арпа нтаынан пісірілген, айран, сырок (арнайы ірімшік) осан сусын келдім. Шлдеген шыарсыдар, — деп, дорбасынан кесе алып, оан бетінде тоазыан сарымай тзілген, кбігі брыраан, ашыан айран кжені йып берді. Сіміріп алды. Расында шліркеп отыр едік. Мадайымыздан тер бр ете тсті. Апайа алысты жаудырып жатырмыз. Ол кісі жй жымиды.

Таы да бірде Ореке "Халима апай, Сіз осы зеке аайды айрыша аялайсыз, неге олай?" — деп срады.

— Оражан ау, — деп бастады сзін Халима апай. зілхан аа аршадайынан трт жыл бойы майданда болды, мз жастанды, ар жамылды, толарсатан саз кеше зебірек сйреді. атты иналды емес пе? Оан осымша кесі, аасы майданда опат болды, анасы мірден ертерек озды. Осындайдан жалызды крмесін, отбасыны кйкі былысынан аула жрсін, есесіне ауырлы тспесін деп аялаймын.

И, андай ізеттілік! Адама, сйген жара осылайша мір жолын салматай біліп, аморлы жасау кез-келген йелді бойынан табыла оймас деп ойлаймын.

Халима апай кейде мені сілім деп атайтын. Олай дейтіні ол кісі 1932 жылы аштыта ата-анасынан айырылып, одан кейін трт жыл балалар йінде сіп, алты жыл интернатта трбиеленген ой. Мені де тадырым сондай болатын.

Халима апайды туан бауырымдай болан бір кісілігін айтайын. Мен буын-буын сырырайтын сырата шырап, жре алмаан кезім болды. Мені осы жадайымды естіп-білген асыл да, ардаты пкем Халима "Муза дріні былайша да алып жатан болар. Мен отан халы емшілігіні дрісін іздестіріп крейін" деп ой орытыпты. Сонан Тибет жртында ежелден халыа шипасы болан "Тибетский гриб" деген олдан жасалатын дріні жасау тсілін баяндайтын жазбаны келді. Онымен шектелмей лгі дріні жасауа олданылатын шыны ыдысты, стті, арнайы асыты, сзгіні, брін тгел ала келіпті.

Онымен де тынбай, р ол бармайын деп лкен бір орап шоколад конфетін де ала келген.

Шіркін-ай, осы бір жанашырлы амкорлытан лкен тебіреніске келіп, жылап жібердім.

— Ay, Муза, мны не деп, зеке екеуі бетімнен сйіп жатыр. Буын деген не, лі-а трып кетесі, дріні олдан, — деп жік-жапар болды.

араызшы, андай ыылас! Бл тек туан бауыры ана атаратын асиет емес пе?

Сол аяулы асыл пкем бгінде бізді ортамыздан крінбейді. Біра оны кндей сулетті нрлы жзі, кз алдымда, жректі жадырататын жылы ні лаымда. Халима пкемні жарын бейнесі оны білетіндерді бріні жадында саталады.

азастанны халы жазушысы, бізді ардаты аамыз, зіні "Махаббат, ызы сол жылдар" атты романымен ел-елге даы тараан, елімізді сйікті азаматы зілхан Нршайыов аа асыл жары Халима апай жнінде махаббат жырын жазып, "Жлдыз" журналында жариялатты. Бл жыр бгінгі жне ертегі рпаты отбасылы мір тіршілігі шін аса гимні рі трбие мектебі болатынына кміл сенемін. рі бл жыр сол пкем Халиманы жарын бейнесін ешашан жадымыздан шыармайтын уатты кш болма.

Алматы, 17суір 2002 ж.

P.S. Музаны гімесін ааза тсірген Ора Смалов.

абдулсн САДЫОВ,

кен инженері, техника

ылымыны кандидаты