МЕНІ КІШКЕНТАЙ СТАЗЫМ

Халима асыл да, алтын да адам еді. Ол ыз кнінен ерекше болды. Кісіге кмектескіш, амор, кішіпейіл еді. Осы аморлыына байланысты азантай естелік айтайын.

Мен де Семейді ызымын. кем 1937 жылы халы жауы деп сталып кетті. ке айтысымен ауданда 5-класты ре бітірдім.

Содан кейін Семей аласындаы № 11 аза орта мектебіні 6-класына оуа тстім. Біра, сабаты нашар оып, лгіре алмадым. Содан кейін малімдер мені бізбен бірге оитын бір отличник ыза тіркеді. Ол шашы бйра, кзі кіні кзіндей лкен Халима деген аба ыз еді. Фамилиясы збаанова болатын.

Сол ыз мені сйреп шыты. Алтыншы, жетінші кластарды сол ызды арасында жасы оып, ударниктер атарына ттім. Жетінші класты бітірген со сондаы Абай атындаы педучилищеге тстім. Содан кейін Халиманы кргенім жо. Оны тадырыны андай боланын кпке дейін білмейтінмін.

Ал зілханды училищеде оып жргеннен білетінмін. Оны ледері облысты "Екпінді" газетінде жиі басылатын. Бріміз оны училище аыны дейтінбіз. Ол кезде училищеде "шын" деген олжазба журнал шыатын. зілхан соны редакторы болды ма, редколлегия мшесі болды ма, аныы есімде жо. Училищедегі ле жазып жрген талапкерлер жана ледерімізді зілхана апарып крсететінбіз. Оны ле жазатын ыздар мен жігіттер жасы білетін. зілханды мен сол себептен білетінмін. Біра, оны мені № Порта мектептегі кішкентай стазым Халиманы жолдасы екенін білмейтінмін.

зілханны аты соыс кезінде де шыып жрді. Оны майданнан жіберген ледері "Екпінді" газетінде жиі басылатын. Ол кезде маліммін ой. зілханны леі шыан газетті аланда "Бл жігіт педучилищеде бізбен бірге оыан" деп, малімдерге, шкірттерге матанатынмын.

Соыстан кейін де зілханны аты шыа бастады. Павлодара облысты газетті редакторы боланын, одан кейін "Социалистік азастан" газеті редакторыны орынбасары боланын еститінмін. Бл кезде мен лекее (аын ланбай Кпішевке) екінші рет трмыса шыанмын. Енді зілханны кітаптары шыып, атаы жайылды. "аза дебиеті" газетінде басылан "Автопортрет" деген мааласында ол йеліні аты Халима екенін, анша баласы бар екенін айтты.

"Апырау, зілханны йелі №11 орта мектепте менімен бірге оыан мені кішкентай стазым (сол кезде солай деп атайтынмын) Халима збаанова ма екен?" деп ойладым. біра, зілханды кріп, йеліні ай жерді ызы екенін срап, білуді реті келмеді.

Бір жылы лекендерді (ланбайды айтамын) жаын аалары Аыбай тегенов деген асаал айтыс болды. леке екеуміз кіл айта келгендерді абылдап, сол йде ызмет істеп жргенбіз. Тізім жасап, келгендерді аралы йге кмекке берген ашаларын абылдап отыру маан жктелген еді.

Сонда зілхан Халиманы ертіп, сол йге келді. зілханны суретін газеттерден кріп жргенмін. Танимын. Ал отыз жылдан аса крмеген Халиманы бірден таныдым. Тістері сл ана асита крсетіп, аырын ана кліп тратын. Сол алпы.

Жыа таныдым. Танысам да лім сті боланнан кейін бірден жабыса кетпедім. Халима жасынан байсалды еді. Сол сабырлы алпында алыпты. Tic жарып, днее демеді. Тек кетерінде ана мені асыма келіп:

— Тізімге бізді де осыызшы, — деп зілханны фамилиясын атады. Содан кейін сумкасынан алып, 500 сом берді.

Мені кзім баырайып кетті. Оан дейін 20-30 сомнан арты ешкім беріп жатан жо болатын. Тек бір-екі адам ана 50 сомнан осан. 500 сом деген ол кезде орташа ызметкерді жарты жалаысы болатын.

— анша айырып берейін сізге? — дедім, 500 сомды ттас беріп трмаан болар дедім.

— Жо, брін де осыыз. Аха (Аыбай дегені) аамыз зілханны е жасы кріп, рметтейтін кісісі еді. Тгел жазыыз, — деп ол сумкасыны аузын жапты.

Мінеки, Халиманы мен кп жылдан кейін осындай кйде крдім. Бала кнінде жаны мырза еді. лайанда да алааны ашы екенін тым.

Артынан білсем зілхан соыстан келіп, университетке оуа тскенде жатаханада орын болмапты. Сонда зілхан бір-екі ай соыста бірге болан досы Баытжан тегеновті аасы Атыбай тегенов мармны йінде трыпты. Кейін де ол ймен араласып жріпті.

Содан кейін леке екеуміз зілхан мен Халиманы, лекені соыста бірге болан аын аасы Дихан білевті йелімен осып, онаа шаырды. Онда да Халима, брыны детінше, сабырлы алыпта отырды. Бала кнімде Халиманы мені екі класс сйреп, здіктер атарына осанын мен айтаным жо. Екеумізді бірге оыанымызды ол да айтан жо. Мені айтпаан себебім: зім аын, рі кйеуім ататы аын боланнан кейін жас кезімде кк ми боланымды айтуа намыстандым. Мен айтпааннан кейін Халима да ндемеген болуы керек. Сйтіп, бір-бірімізді брын білмейтін кісі кйінде алды. рине, оны мені айтуым керек еді. Айта алмадым. Айтсам, абыройым тмендеп алады деп ойлаан болуым керек.

Содан кейін Халима мен зілханны йінде біз де бірнеше рет оната болды. Онда да бл таырыпта сз озаанымыз жо.

Міне, соан осы кнге дейін кінемін. Сонда жетім ыза кмектесіп, здік оушылар атарына осаны шін неге разылы білдіріп, алыс айтпадым деймін. Кеше Халима айтыс болыпты деп естігеннен кейін осы оиа есіме тсті.

Халима айтыс боланда леке сыраттанып жатыр еді. зілхана кіл айтуа мен келдім. Халимаа айта алмаан алысымды зілхана айтып, осы оианы баяндап бердім. Сол жолы Халиманы кішкене кнінде маан кмектескен ебегіні жемісі деп, зімні "Луч" деген атпен баспадан орыс тілінде шыан кітабымды сыйладым. Оны бірінші бетіне былай деп автограф жаздым: "рметті зілхан!

Мені бл ебегім Халимаа орнатан кішкентай ескерткіш болсын.

Мен Халиманы ешашан мытпаймын.

Глмрия.

19.08.2001."

ОСЫМША ТАРАУ

"Мгілік махаббат жыры" кітабыны бірінші басылымы жарыа шыаннан кейін (2005) автора кптеген хаттар келді.

Хаттардан баса кітап кейіпкерлеріне арналан бірсыпыра кркем туындылар жары крді.

Атап айтанда аын Нрлан Жылышиев орыс тілінде "Халима" деген поэма жазды (2007). Суретші Берік Жанкеев "Халима" немесе мгілік махаббат" деген картина жасады (2007). Жазушы Айгл Кемелбаева "Мгілік махаббат жыры" деген киносценарий жазды. Сейітмрат Егембердиев "Махаббат мнарасы" деген баллада жариялады. Ал композиторлар Трсыназы Рахимов пен Атоты Райымлова кітапты бас кейіпкері Халимаа арналан ндер шыарды. Кітапты оыан бірнеше ата-аналар жаа туан сбилеріне Халима есімін берді.

Сол туындылар мен хаттарды бірсыпырасы "осымша тарау" деген атпен осы екінші басылыма кіргізілді.

Нурлан АБЖАПАР

(Джилкишиев), поэт