Сырты ортаны сипаттамасы
1. Сырты орта факторларыны зара байланыстылыы. Бл бір фактор згерісіні баса факторлара ыпал ету кшіні дегейі, яни сырты ортаны бір факторынызгерісі басаларыны згерісін туызады.
2. сырты орта крделілігі. Бл йымны есепке алатын факторлар саны. Сонымен бірге рбір факторды кп варианттылы немесе кптрлілік дегейі.
3. Сырты ортаны згермелілігі. Бл йым ортасындаы згерістерді жылдамдылыы. Ортаны згерістерге бейімделгіш болуы жадайында йымдар тиімді шешімдер абылдау шін трлі апараттара жауап бере алуы ажт. Бл абылдау процесін иындатады.
Тікелей сер ету ортасына келесілер жатады:
Жеткізіп берушілер- жйелік кзарас трысынан йым бл кірісті шыыса айналдыру механизмі болып келеді. Кірісті негізгі трлері материалдар, рал-жабдытар, энергия, капитал жне жмыс кші. йым мен жоарыда аталан ресурстарды олданылуын амтамасыз ететін жеткізіп берушілер арасындаы туелділік. Бл йым ызметіні табыстылыы мен операцияларына сырты ортаны тікелей сер етуді айын мысалыны бірі болып келеді. Кейбір жадайда белгілі бір айма йымдары іс жзінде бір жеткізіп берушімен ана арым-атынас жргізеді.. Сондытан олардыбарлыы жеткізіп берушіні туелділігіне тепе-те дрежеде тседі. Мыалы: энергиямен амтамасыз ету барлы йымда энергияны мемлекет бекітіп ойан циклдар бойынша сатып алады жне оларды баламалы жеткізіп берушіні табу ммкіншілігі болмайды.
Материалдар – кейбір йымдар материалдарды зіліссіз аымына туелді болады. сіресе ндірістік жне саудалы жеткізулрді мндаймлшерде амтамасыз ету ммкіншілігіні болмауы лкен иыншылытарды туызады. Жапонияда запастарды шектеу дісі те танымал. Фирмаларндірістік процесті рбір кезеіне ажетті материалдар «дл мерзімде» принципі бойынша жеткізілуі ажет деп санайды. Жеткізу ызметіні мндай жйесі ндіруші мен ттнушыны зара тыыз арым-атынасын ажет етеді.Баса елдерде запастарды лкен клемін амтамасыз ету шін баламаны жеткізіп берушілерді іздену ажеттілігі туындауы ммкін. Алайда, запастара жне олара сатауа жмсалатын аржылар баса ажеттіліктерге шыындалмай, байланып алады.
Капитал - су мен глдену шін фирмаа тек материалдарды жеткізулер ана емес, капитал жеткізіп берушілер де ажет. Потенциалды инвесторлар атарына банктер, зайомды беретін мемлекеттік мекемелер (инвестициялы орлар), акционгерлермен жеке тлалар жатады. детте, компанияны жадайы нерылым жасы болса, сорылым оны инвесторлармен келісіп, ажетті аржылар клемін алу ммкіндіктері де жоары болады.
Ебек ресурстары – арнайы мамандытаы жне квалификациялы жмыс кшімен амтамасыз ету йымны тиімді ызмет атаруыны ажетті шарты болып келеді.
За жне мемлекеттік органдар – жекеменшік экономикада негізінен сатып алушы мен сатушылар арасындаы зара байланыстар кп трлі ыты шектеулер ыпалына тседі. рбір йым белгілі бір ыты статуса ие болады (жеке меншік, компания, корпорация).Статус – ксіпорын з ызметін алай жргізуі ажет, андай салы тлеу керек екенін анытайды. Соы кезде бизнеске тікелей сер етуін задарды саны мен крделілігі крт сіп отыр. Бл задара деген ксіпорынны кзарасы андай болса да, оларды орындау немесе зады бзаны шін айып пл тріндегі санкцияларды тлеуге тура келеді.
йымдар бекітілген зады ана емес, мемлекеттк реттеу органдарыны талаптарын да орындауы шарт. Бл органдар з компетенциясындаы сфераларында задылыты кштеп орындалуын амтамасыз етеді.
Ттынушылар – йымны міршедігі – ттынушыларды тауып, оны ажеттілігін анааттандыру абілеттігіне туелді болады. Ттынушылар олара андай тауар мен ызметтер жне андай баамен ажет екендігін шешуде, йым шін барлы дерлік ызмет нтижелерін анытайды.
Бсекелестер – кп жадайда бсекелестер йым німді андай баамен сатып алатынын анытайды. йымдар ттынушылар шін ана емес, ебек ресурстары, материалдар мен капиталдар белгілі бір техникалы жаалытарды пайдалану ыы шін де бсекеге тсуі ммкін. Бсекеге жмыс жадайы, ебек аысы басшыларды баыныштылыы мен атынас сиапаты секілді ішкі факторлар туелді болады.