ШІНШІ ЕСІКТІ ПИЯСЫ

КЕЙІНГІГЕ ЛГІ

Р. Хорезми бір сзінде: «Жаны слу адам слулыа мар келеді» — деген екен. Сол сырт келбетіні слулыымен бірге жан слулыы атар келген, аылына кркі сай Халима апайымызбен 54 жыл бірге мыр сру баыты зілхан Нршайыов аамыза бйыран екен. Ал, сол аяулы да, ардаты Халима апайды нрлы бейнесін жан-жаты ашып, оырмана жеткізе білу тек зілхан аамызды ана олынан келеріне ешкім шб келтірмес деп ойлаймын.

Сонымен, аламгер аамыз гімесіні басын.: «Халима екеуміз 54 жыл бірге мір срдік. міріні соы кні, соы саатына дейін екеуміз жп жазбай, ол стасып атар жрдік.

Ол мені йелім ана емес, рі редакторым, рі корректорым, рі аылшым, рі осалы авторым, рі хатшым, рі курьерім болды», — деп бастап, рі арай Халима апайды адамгершілік асиеттеріне тотала отырып, гіме иіріміне зіді оса тартып кетеді. Бас салып ныа оыан сайын, шіркін, кітапты беті таусылмаса екен, ешашан да соына жетпесем екен деген іштей тілекте отырасы. сіресе, Халима апайды сиеті ретінде айтылтан мына сздерін толы келтіргенді жн крдім.

Бірінші айтарым: Мен олай-блай боп кетсем, сен жылама. Жыласа: рі балаларыды жасытасы, рі жртты сзіне аласы.

азата: «атын лді — амшыны сабы сынды» деген сз бар. Сен жыласа, жрт сені мазатап кетеді: «атыны лгенге жылаан жаман, жасы неме екен ой!» дейді. зім лсем де, сені соынан сз ермесе екен деймін.

Екінші айтарым: азір жртты брі тірік болса да, діншіл болып алды. Сен ылыма сенесі. Жердегі дай — дрігерлер деп білесі. Оны жн. Біра сен мені мсылманша жнелт. Мені жнелту жмысын Маыш досымыз Байсейітоваа тапсыр. Жаназамды зім жасы кріп, адірлейтін Асылхан ажыа шыарт. Егер молда шаырмаса жрт: йеліне ран оытпай, арам лтірді деп ау ылады. Мен сені жртты осындай жаман, лас сзіне алмауыды тілеймін.

шінші айтарым: Саалыды сірме, шашынды обыратпа, жаады исайтпа. нжыранды тсірмей, тік жр. Жрт сені: йелі лгеннен кейін жнжіп кетіпті демесін!

Тртінші айтарым: Мен ертеден зім лсем, саан серік болар андай йел бар деп ыли ойлап жруші едім. Таба алмадым. йткені саан жас йелді керегі жо. Жас йелді жат еркекпен ылмыдааны ктере алмайсы — жйкеді жартасы. арта йелдер аятарын ре алып жр. Оларды здеріне ктім керек. Сен ешкімді кте алмайсы, ктуші бола алмайсы. Енді 80-ге келгенде саан йленуді ажеті болмас. Біра балалар не тама жасап берсе, соны іш. «Анау жо, мынау жо» деп балаларды мазасын алма — жек кріп кетеді, з балаларыа рысса да, келіндерге рыспа. Келін — рпаыны анасы ой!

Бесінші айтарым: лдар ара ішпесін!

Алтыншы айтарым: лдар, ыздар, келіндер, немерелер сені ктсін. Сені кткені анамыз, жеміз, енеміз еді деп мені ардатааны, мені жайлы жатуыма кмектескендері деп білсін. Саан осыларды айтайын деп шаыртып едім.

Ал енді не айтамын?

Жер аман болсын! Ел аман болсын! лт аман болсын! рпа аман болсын!

Біз сияты аа-аналар ркім з уаытында мірден тіп жатады ой. Оны уаасы жо. Барлы аайын туыс, достара, ымбат кршілерге слем айт. Бріні за мір срулерін тілеймін. ош бол! ош. Енді тез балаларды асына бар. Сені ктіп, рейленіп тран шыар. Брінін бетінен сй. Мен шін сй!».

Халима апайды ешандай арты-кемі жо, сиетке бергісіз орынды айтылан, осы бір сздерден кім де болса п алары сзсіз деп ойлаймын. йткені, бл аыла онымды сздерден лтты лгі неге белгілеріні, халымызды дет-рпына сай ізеттікті, біліктілікті аны байауа болады.

Махаббат туралы ешандай аксиома да, теорема да жо боландытан, оны анытамасын ркім зінше жеткізіп жатады. зілхан аамыз болса, махаббатты:

1) Бала махаббат;

2) Шала махаббат;

3) Мгілік махаббат деп шке жіктейді. Соны ішінде «мгілік махаббат» ілуде біреуде ана болып, сыарынан айырыланы айтадан трмыс рмай, мір бойы жан жарын жотаумен теді екен. Расында да, р адам зінше бір айталанбас тла ой. Алайда, р адамны жаратылысы да ртрлі болады емес пе? Оны стіне сйекпен бірге бітетін мінез-лыты айда оямыз?

Дегенмен, аншама асыл асиетті бір, адамны бойынан табылатын кезі болады екен. Сондай сирек жаратылыс иелеріні бірі Халима апай. Оан дерек ретінде аламгер аамызды мына сипаттамасынан зінді келтірейін: Халима мені созсам олымды, ойласам ойымды зартушы еді. Аылыма аыл, абыройыма абырой осатын еді. Жатсам — жастыым, жантайсам — тсегім болушы еді.

Жабырасам — жадыратушым, жаылсам — тзетушім еді. Зейін зеректігімен, энциклопедиялы білімімен маан кз жазбай кмектесіп отырушы еді. Мені жан жарым, деби серігім, ардаты аяулым, асыл досым Халима осындай кісі еді!» — деп жеткізеді жары з ебегінде.

Соншама иындыты да, ауыртпалыты да кре жріп, бріне тзіп айыспай ктере білген Халима апайды жарын бейнесі баран сайын асатай тсіп, шындаы шынардай болып елестейді.

Айналып келгенде, аиы аын Маали Маатаевты:

Уаытты тотатар шама барма?

Брі теді, дуірлер, замандар да.

Мені жаным ашиды мына мірді

тпейтіндей кретін адамдара.

теді ой, теді барлыы да.

Кн аралап, кетеді тады мына.

Мені жаным ашиды барлыына,

Та нрына, адамны тадырына»,

— деп айтанындай, брімізді да уаыта туелді екенбіз, бл фниге она екеніміз рас. Бл тпелі мірге кімдер келіп кетпеген десеші. Ал сонда кейінгіге белгі болып алар не нрсе? Меніше, сол игі істеріе мгілік ескерткіш болып алар белгілерді бірі кітап болар. Сондытан да лгі-негесімен тек жаындарыны ана емес, бкіл аза лтыны матан ттар ыздарыны біріне айналан Халима апайды асыл бейнесін есте алдыруа баа жетпес ескерткіш ретінде осындай кітап жазып алдыран халы жазушысы зілхан Нршайыовты да ерен ебегін атап ткен жн деп ойлаймын.

Шотыы биік туындыларды бірі ретінде, рухани нды мралар атарынан орын алар бл кітапты авторына Елбасымыз Нрслтан бішлыны:

«... Тлім-таылымы мол, керемет шыарма екен. Дл азіргі жастар кбірек оитын хикая.

Сізді шыармаларыыз, ойларыыз — ел азынасы. мірііз—лгі!

Аман-сау болыыз, з-аа.

Аса сыйлайтын Н. Назарбаев.

06.01.2003 жыл» — деген діл баасымен аятамапын.

«лтты тлім-трбиелік мні зор бл туындыны келешек рпа шін де баа жетпес, нды мра болып алатынын айта келіп, лтымызды ардаты лдарыны бірі зілхан аамыза шыармашылы табыстар тілеймін», —депті Талат Тлегенов деген оырманы з аамызды таажайып, тлімді ебегін оып шыып бір газетке. Халима апамыз 54 жыл зілхан аадай ардаты азамата сйікті жар болып, перзент сйіп, жасы 76-а келіп халы ортасында мірден озды. Ол кісіні жрген-траны, айтан сзі кзін кргендерге лгі-неге, ал крермендер асыл жарыны осы арнау кітабын оып тлім алады. аза топыраында Халима деген адал жар, ардаты ана ткенін білер. Есі бар оырман болса, бізді азата осындай арды ойлаан аналар барын, лт матанышына айналан Нршайыовтар отбасындай отбасы боланын айта жрер. Кейінгіге лгі етер, блкім.

Суле ДОСЖАНОВА.

Алматы аласы.

Жедел хат

050022, Алматы аласы,

рманазы кшесі, № 90 й, птер 28

Нршайыов зілхана