Анкета жоспарын ру процедурасын жне сратарды ру логикасын толы сипаттаыз.

Сауалнама (анкета) – пікір срау ткізу шін іріктелген респонденттерге біратар сратар ойып, олардан жауап алатын пікір срау параы. Сауалнама кеінен олданылмастан брын мият жасалып, сына жргізіліп, байалан кемшіліктері болса жойылуы керек. Сауалнама ру – бір нер деп саналады. Пікір срау дісін мліметтерді жинау кезінде олдананда, зерттелетін мселеге сауалнама сипатыны, рылымыны жне типіні сйкестігін анытау ажет. Сауалнаманы кеінен олданудан брын, оны кемшіліктерін айындау жне болдырмау шін тестілеуден ткізу керек.

Пікір срауды дрыс жргізу шін мынадай сыныстарды орындау ажет:

1. Сратарды растыруды талаптарын орындау:

— Сра тек бір мселе тірегінде болуы тиіс. Бір сйлемде екі жауапты талап ететін, екі шты сратар болмауы керек.

— Сауалдар тсінікті, бір мнді, наты жне аны сенімді жауап алуа ммкіндік туызуы тиіс.

— Сауалнама зерттеу масатына жне міндеттеріне сйкес сратардан труы тиіс. Сра дрыс ойылмаса, респондент жауап беруден бас тартуы ммкін.

— Сратар логикалы сйкестікпен ойылуы керек. Жеке сипаттаы немесе крделі сратар сауалнаманы соында труы тиіс. Жаымсыз сезім, наразылы тудыратын сратар тікелей трде емес, жанама трде ойылуы керек. Мысалы, «Сізде автомобиль бар ма?» деген сраты орнына «Сізді йде кімде автомобиль бар?» деп сра оюа болады.

— Сауалнамада наты терминологияны, кнделікті тілді, тсінікті, терминдерді пайдаланып, жаргондарды олданбаан жн.

— Респондент тжірибесінен тысары жайт туралы сауалдарды оймаан жн. Ол хабардар болан сратарды ойан лазым. Негізгіні оймас брын сратарды ой сзгісінен ткізіп алан пайдалы. Мысалы, темекі нарыын зерттеп трып, шылым тартпайтын жана сра оя алмайсыз.

-Сраты исындастырып мазмндау респонденті зерттеушіні кілі алайтын жауапа жетелеп, кндіруге тиісті емес.

— Сратар екі маыналы сипатта болмауы керек. Мысалы, «кейде», «жиі», «анда-санда» деген сздер кп маыналы боландытан, оларды орнына наты сздер олданылуы керек. «Сіз» деген сз кейде жымды сипатта болуы ммкін, сондытан сраты растыру кезінде оны орнына «Сіз зііз» деген сз натылау болады.

2. Сратарды: арапайымнан – крделіге, жалпыдан – арнайылара (тар ауымдаы), міндеттемейтіндерден — сыпайыларына кше отырып ою керек дегендей аидаларды сатау ажет.

3. Сратарды исынын келтіруді бірізділігі: алдымен кіріспе, таныстырма сауалдар немесе респондентті зерттелетін мселе бойынша хабардарлыын анытауа жрдемдесетін сратар ойылады. Мысалы, ашыты нарыы туралы зерттеу жргізу керек болса, респондент ашытыны олдана ма, жо па, соны анытау ажет. Содан со зерттеуге тікелей атысты сратар жне баылау сратар болуы ммкін, е соында жеке сипатты сратар ойылады.

4. Сратар саны сраты сауалнамаа кіргізбей трып, оны ажеттілігін анытау керек. Зерттеуге ажет емес арты сратар ойылмауы керек. Зерттеу мселесіне атысты емес сратар сауалнаманы тым созады. Сратар аз болан сайын, олара жауап алуды ммкіндігі мол.

5. Сауалнама рылымы. Кіріспе, деректеме жне негізгі сияты ш бліктен трады.

Кіріспеде респондентті пікір срауа атысуын тініп, оны масаты крсетіліп, респондентті жауаптарыны андай пайда келетіндігі туралы айтылады. Сауалнаманы негізгі блігінде зерттеу масаттарын айындайтын сратар ойылады, ал деректеме блігінде – респонденттерді жасы, жынысы, отбасылы жадайы сияты сратар ойылады. Сауалнама жргізушіні аты-жні, пікір срау жргізген орны жне кні міндетті трде крсетілуі ажет.

6. Сратарды стандартталу типтері бойынша сауалнама ашы жне жабы трде болуы ммкін. Жабы трдегі сауалнамада ммкін жауаптар трі, шкаласы, сондай-а «и» немесе «жо» сияты жауаптар болады. Оларды артышылыы – жауаптарды жылдам деуге жне бастапы мліметтерді кестеге енгізуге ммкіндік береді. те жасы стандартталан сауалнама – ол ойылатын сратары мен жауаптары брыннан аныталан сауалнама. Ашы сратара жауаптар дл осы мселе жнінде, з ойын білдіретін ерікті трде болуды кздейді. Ашы сратарды ттынушылар тауарды сапасы, дизайны, баасы туралы не ойлайтынын белгілеу ажет боланда, зерттеуді ізденіс кезеінде олдану пайдалы. Жауаптарды сан алуандыы оларды деуді иындатады.

Маркетингтік зерттеулерде стандартты ашы сратар жиі пайдаланылады, мндаы сратар да, жауаптар да стандартты жне кп нсалы болып келеді. Оларды басты артышылыы – сауалнамадаы жауаптар кестеге атысты бастапы апараттара онша ажет емес, біра адамдарды таламы, демографиялы жне леуметтік-экономикалы сипаттамалары жніндегі мліметтерді жинау шін пайдаланылуы ммкін.

Стандартты жабы сауалнамалар бірыайландырылан діспен алынан жауаптарды рсімдеу мен айындау жне жасырын себептерді (мотивтерді) табу артышылытарын біріктіреді. Стандартты емес ашы сауалнамалар зерттеу масаты айын болан кезде олданылады, алайда сратара жауап ашы трде алады. Ашы жауабы бар сра нысанды емес тередетілген схбата келеді. Тере схбат – бл респондентпен жеке гімелесу, мнда ол ойы мен жауаптарын з еркінше білдіреді. Стандартты емес жабы сауалнамалар кезінде респондеттер ашып айтпайтын мотивацияны зерттеуде пайдаланылады. Мнда жобалы гіме, яни гіме растыру жне сйлемді аятау дістері олданылады.

гімені ру – респонденттерді ой-иялына негізделген карикатуралар, суреттер, фотографиялардаы бейнелер негізінде гіме растыруа сйенетін діс.

Мліметтерді жинау дісі, негізінен, сауалнаманы ашытыы жне стандарттылыыны дегейі туралы шешімдермен белгіленеді. Егер, баалау шкаласын олдансаыз, респонденттер телефонды пікір сраудан бас тартуы ммкін. Мндай мліметтерді жеке кездесуде жинаан жн. Еркін трде жауап берілетін сратар пошталы пікір срауа сай келмейді.

7. Жауап трін анытау. рбір сраты мазмнын анытаан со, респондент з еркімен жауап беруге тиіс пе, лде оны екі не одан да кп нсаны (вариантты) олдануы керек пе немесе белгілі бір шкаланы пайдалана ма, алдымен соны шешіп алу керек. Жауаптарды кп нсалы тсілі сынылатын болса, респондент оны ішінен тек біреуін ана тадап крсетуі ажет. Сондытан мндай сауалнамада жауаптар мселені толы амтуы жне оан «білмеймін», «ойым жо», «ойым басаша», деген жауаптар да кіруі керек. Дихотомшалы сра арапайым жне ыайлы, оны кестеге енгізу оай, йткені ол «И» немесе «Жо» деген ыса жауаптардан трады. Басаша ойылатын сауал трлері бар сауалнамада «ешашан», «кейде», «жиі», «сирек», деген сздерден тратын шкала пайдаланылады.

8. Жазбаша пікір срауда, сауалнамаа жауап алу респонденттерді ынталандыруа байланысты болады (мысалы, респондентке арналан хат пен конвертті болуы). Кейбір респонденттер уаыты жотыынан немесе пікір срауды маынасын натпауынан оан жауап белгілері келмеуі ммкін. Сондытан айткенде де жауап алуды жолдарын іздестіріп, ынталандыру дістерін кеінен олдану ажет. Уаыттарын блгені шін, респонденттерге кішігірім сыйлы немесе аша беруге тура келеді.

азіргі кезде бастапы мліметтерді жинауды р трлі механикалы жне электронды рылылары олданылып жр. Адамны белгілі бір жарнамалы хабарландыруа арналан назарын жне сезімін анытау шін гальванометр олданылады, ол жарнаманы серін адамны эмоциялы сезімі кезінде блінетін тер арылы крсетеді. Осы масатта фото, кино, бейнекамералары, магнитофондар т.б. пайдаланылады.

Сауалнамаа жауап беру уаыты: далада – 3 минуттан кем болмауы, йде сыйаысыз – 5 минуттан кп емес, йде сыйаымен – 15 минуттан кп емес болуы керек. Респонденттерге алдын ала хат дайындалып, онда пікір срау ткізу масаты жне оларды тадау себептері тсіндіріледі.

Пікір срау анонимді жне пиялы сипатта жргізілуі керек. Бірінші жадайда респондент зіні аты-жні жне баса да деректемелері пия болуын алайды, екінші жадайда ол зі туралы тек зерттеушіні ана білуін срайды.

Телефонмен жне схбаттасушымен пікір срау жргізгенде, ол – пиялы сипатта болады.

Пікір срау жргізгенде апарат мынадай жолдармен алынады: Схбат жргізуші сра ойып, жауапты сауалнамаа жазып отырады немесе респонденттер сауалнаманы здері толтырады.

Зерттеуші ажет болан жадайда сауалнамадаы сратара осымша кп сауал ойып, гімелескен кезде з ойын оса алады. Респонденттерге сратар ойан кезде оларды сауалнамада жазылан кйінде згеріссіз ою керек, жауаптарды талаптара сйкес тіркеу ажет. Схбат алушы сауалнаманы жасаудан брын зерттелетін мселені, нарытарды, ттынушыларды тереірек арастырып білуі ажет. Пікір срау алдында респонденттерге зерттеу масаты туралы бірер сз жне жауаптарды пиялы болатынын айтып ту керек. Сауалнаманы жауап берушіні табысы туралы жне оны жеке басына атысты сратардан бастауа болмайды.