Сабаа таратылатын материал
Саба таырыбы: Жйкелік талшытар бойымен озуды тілу задары. Парабиоз. Синапсты физиологиялы асиеттері.
№ 1-жмыс.Жйке бойымен озуды екі жаты таралуы.(Практикум по нормальной физиологии под ред. Г.И. Косицкого, 1988, 90-91 б.).
рал – жабдытар: стимулятор, электродтар, шыны ілмек, шыны пластинкалар, лоток, дкелер, буландырыш ралдар (препаровальный набор инструментов), Рингер ерітіндісі, баа.
Жмысты барысы: Бааны арты аятарынан препарат дайындаймыз. Сосын бааны санын арты бетімен жоарыа арай айналдырамыз. Екі лкен саусапен санны блшыетін ашып, шонданай (седалищный нерв) жйкесін табамыз. Содан со шыны ілмекті кмегімен санны тменгі 3/1 блігінде шамамен 1 см аралыында шонданай жйкесімен жмыс жасалынады. Санны тртбасты блшыетіні тарматарын сатау шін, жйкемен жмыс жасаанда ммкіндігінше абайлап жасау керек. Жйкемен жмыс жасаан со оны астына айшы браншасын ткізіп, санны сйегін жне блшыеттерін кеседі. Сан мен сира бір – бірімен шонданай жйкесі арылы байланысады. Препаратты шыны пластинкаа орналастырамыз, ал жйкені стимулятормен байланысан электрода саламыз. Жйкені оздырамыз да сан мен сира блшыеттеріні жиырылуын баылаймыз.
Жйке талшыыны бойымен озу тітіркендірген жерден бастап екі жаа таралуа абілетті.
Жмысты бейнелеуге сыныстар: Жобасын салыыз(29б., 90б.), орытындыда жргізілген тжірибе нені длеледейтіндігін крсетііз.
№ 2-жмыс.Жйкені физиологиялы бтіндік заы.(Практикум по нормальной физиологии под ред. Г.И. Косицкого, 1988, 91-92 б.)
Жйке анатомиялы жне физиологиялы трыдан бтін боланда, жйкелік талшы бойымен озу таралады. Фармакологиялы препараттармен сер еткенде немесе жйке салындаанда оны физиологиялы бтіндігі жне озуды ткізгіуі бзылады.
рал – жабдытар: стимулятор, электродтар, лоток, мата, буландырыш ралдар (препаровальный набор инструментов), Рингер ерітіндісі, 2% новокаин ерітіндісі, баа.
Жмысты барысы: Жйке – блшыеттік препарат дайындаймыз. Электродты жйкеге орналастырып, стимуляторды осады. Сйтіп, балтыр блшыетіні жиырылуын баылаймыз. Содан кейін 5 минута 2% новокаинмен сіірілген маталы тампонды жйкені бір блігіне орналастырамыз. айтадан стимуляторды осанда балтыр блшыетіні жиырылмауын байаймыз. Содан со маталы тампонды алып тастап, Рингер ерітіндісімен жйкені бір блігін сулаймыз. 5 минут ткеннен кейін жйкені топен оздырып, айтадан блшыет жиырылуыны пайда боланын креміз.
Жмысты бейнелеуге сыныстар: орытындыда неліктен жйкені физиологиялы бтіндігі бзыланда, оны озуды ткізуі де бзылатындыын тсіндірііз.
№ 3-жмыс.Парабиоз.(Практикум по нормальной физиологии под ред. Г.И. Косицкого, 1988, 92-93 б.)
рал – жабдытар: миограф, кимограф, стимулятор, мбебап штативі, электродтар, лоток, мата, буландырыш ралдар (препаровальный набор инструментов), лигатура 1% калий хлоридіні ерітіндісі, Рингер ерітіндісі, баа.
Жмысты барысы: Парабиоз жайлы ілімді алаш рет Введенский анытаан. Жйке - блшыеттік препаратты кмегімен жйке иындысынан импульсті туін зерттеу арылы ол: электродтар арасындаы жйке блігіне химиялы немесе наркотикалы заттарды сер етуі жне бірнеше уаыттан кейін блшыетті жиырылуы озуа жауап беруін тотатанын анытады. Парабиоз кезінде лабильдікті крт тмендеуі байалады. Парабиоз біртіндеп дамитын 3 фазадан трады: теестірулік; парадаксальді; тежегіштік.
Жйке – блшыеттік перпаратты дайындап, оны стимулятормен байланысан электрода орналастырады. Біркелкі стимулмен оздырып жне блшыет жиырылуыны лсіз жне кшті оздырыштарын кимографа исы сызытар арылы тіркейді, мны блшыетті лсіз жне кшті жиырылуы деп атайды. Электродтан тмен орналасан жйкені бір блігіне 1% калий хлоридіні ерітіндісіне батырылан маталы тампонды орналастырамыз. Біраз уаыттан кейін (детте, парабиозды дамуы 8-10 мин кейін басталады) жйкені оздырып жне озу кшіні жоарылауы мен тмендеуі - блшыетті жиырылуыны бірдей амплитудада тіркелетіндігіне кз жеткізеді. Бл парабиозды теестірілген фазасыны басталуын крсетеді. лсіз стимулдар жоарыамплитудалы жиырылуды шаырса, ал кшті стимулдар, керісінше, блшыетті жиырылуыны тменгіамплитудалы периодын шаырады. Бл парабиозды парадаксальді фазасы. Егер де блшыет жиырылуын тотатып, лсіз жне кшті оздырыштара жауап беруін тотатса, онда оны парабиозды тежегіштік фазасы деп тсінеміз.
Парабиоз туралы ілім Н.Е. Введенскийге тн. Жйке-блшы еттік препараты жйке кесіндісі арылы серпініс тілуін зерттегенде, ол химиялы немесе есірткілік заттарды электрод пен блшы ет аралыындаы жйке бліміне сер еткенде тітіркендіргіш серіне блшы ет жиырылуыны тотаандыын баылады. Парабиоз кезінде ызметтік имыл бірден тмендейді. Парабиоз біртіндеп дамумен сипатталады, онда ш: тепе-тедік, парадоксальді жне тежелуші кезедерді ажыратады.
Жмысты бейнелеуге сыныстар: орытындыда парабиоз кезедеріні даму рдісінде баыланатын былыс тегершігіні андай екендігін тсіндірііз.
№ 4-жмыс.Жйке-блшы ет препаратында ажу орны.(Практикум по нормальной физиологии под ред. Г.И. Косицкого, 1988, 93 б.)
рал – жабдытар: кимограф, стимулятор, айта осу (переключатель), вертикальді миограф, электродтар, лоток, буландырыш ралдар (препаровальный набор инструментов), Рингер ерітіндісі, баа.
Жмысты барысы: ажу лпаны тмендеуімен немесе ммкіндікті толы жоалуымен сипатталады немесе бтін азаны озуа адекватты жауап беруі. Жйке – синапс – блшыет жйесінде синапста е бірінші ажу байалады.
Жйке – блшыеттік препарат дайындап, блшыетті вертикальді миографа бекітеміз, ал жйкені электрода орналастырамыз да, миографты жазышын кимографа жаын орналастырамыз. Сйтіп озу кшіні табалдырыын анытаймыз. Стимулятор жиілігін 1 Гца оямыз, блшыетті тік емес озуыны ажуын иаш сызы трінде кимографа жазамыз.
ажу лпа абілеттілігіні толыымен жойылуы немесе тмендеуімен немесе бірттас организмні йреншікті тітіркендіргіш серіне жауап тудырмауымен сипатталады. Жйке-блшы ет-синапс жйесінде ажу е алаш рет синапста дамиды.
Жмысты бейнелеуге сыныстар: сурет дптерде 30 б., 93 б. суреттерді салыыз, орытындыда тікелей тітіркендіргіш серіне ткенде, блшы ет амплитудасы неліктен згеретіндігін тсіндірііз жне жйке блшы ет препаратында ажу орны туралы орытынды жасаыз.